Burada, neden sonuç ilişkisi kurulan ve karşılıklı etkileşim durum ve düzeyleri incelenen olgulara “değişken” denir. Belirli bir sonucun “nedeni” olan, yani sonucun durumu üzerinde değişime neden olan değişkene “bağımsız değişken” denir. Bir nedene bağlı olarak durumu değişen değişkene ise “bağımlı
değişken” denir.  Bağımlı ve bağımsız değişken arasında öngörülen ilişkinin yapısında değişikliğe neden olma potansiyeline sahip “farklı gözlem kategorilerine” moderatör değişken denir. Moderatör değişken; bağımsız ve bağımlı değişken arasındaki ilişkinin yönüne ve/veya gücüne etki eden üçüncü değişkendir. Bağımlı ve bağımsız değişken arasında gözlenen ilişkinin şiddetini, bu değişkenlerle olan farklı ilişkisi nedeniyle azaltan veya ortadan kaldıran değişkene mediatör değişken denir.  Moderatör değişkenin bağımlı ve bağımsız değişkenler ile arasında doğrudan bir ilişki olmamasına rağmen; mediatör değişkenin hem bağımlı hem de bağımsız değişkenle arasında anlamlı ilişki vardır. Burada öğrenci başarısını etkileyen unsurlar olarak öğrenme yöntemindeki farklılıklar ele alınmıştır. Ancak öğrencilerin kendisinden kaynaklanabilecek diğer unsurlar araştırmaya konu edilmemiştir. Öğrencinin zeka düzeyi gibi burada sıralanan unsurlar araştırmada moderatör değişkeni oluşturur.