Öyle anlaşılıyor ki Türk kavimleri arasında İslâmiyetin yayılması sadece fetihlerle değil, dinî, siyasî, sosyal, ekonomik ve kültürel birçok faktörün etkisiyle
gerçekleşmiştir. Bu bakımdan Türkler’in ve diğer bazı kavimlerin bazı münferid
olaylara bakarak kılıç zoruyla Müslüman olduklarını söylemek doğru değildir.
Çünkü bu İslâm’ın ruhuna aykırıdır: “Dinde zorlama yoktur” (Bakara 2/2, 56).
Müslümanların hakim oldukları topraklardaki halkı Müslüman olmak veya haraç
ya da cizye ödemek şıklarıyla karşı karşıya bıraktıkları ve bunun onların Müslüman olmalarında belirli bir rolünün olduğu ileri sürülse de bu usulün Türklerin
veya diğer kavimlerin ihtidasında tek seçenek olarak sunulması yanlıştır. Nitekim
Asr-ı Saadet’ten itibaren çeşitli kabile ve toplulukların Hz. Peygamber’in davetini
kabul ederek Müslüman oldukları bilinmektedir. Bunun yanında ticarî münasebetler, din bilginlerinin ve sûfîlerin telkin ve tavsiyeleri gibi çeşitli vesilelerin de
etkili olduğu unutulmamalıdır.