İslâm düşüncesinde gaye ve nizam delili olarak bilinen teleolojik delil, temelde evrende bir düzenin olduğu ve bu düzendeki her varlığın belirli birgayeye yönelik olarak yaratıldığı öncülünden hareket eder. İmkân delili varlıkları zorunlu (vâcib) ve zorunsuz (mümkün) varlıklar olmak üzere ikiye ayıran delilidir. Hudûs delilievrenin yaratılmış olduğu ve her yaratılmışın da bir yaratıcıya muhtaç olduğundan hareketle Allah’ın varlığını ispata çalışır. Allah’ın varlığının, insanlar tarafından tabiî olarak kabul edilecek bir konu olarak telâkkî edilmesi ise fıtrat delilinin ortaya çıkmasını sağlamıştır.