Timar sisteminin geçerli olduğu bölgelerde tarım alanlarının çıplak mülkiyetinin devlete âit olduğunu biliyoruz. Osmanlı dönemin- de gerçekte bu şekilde devletin mülkiyetinde bulunan geniş tarım alanlarının da yaygın bir şekilde vakfedildiği görülür. Bu tür alanların vakfedilebilmesi için temlik ve temellük yolu kullanılmıştır.Hazîneye âit gelir kaynaklarının özel şahısların eline geçmesine yol açan bu uygulama -XVII. veXVIII. yüzyıllarda bu durumdan şikâyet eden ve söz konusu işlemin ne ölçüde vakıf olduğunu sorgulayan yakınmalar görülmesine rağmen, devletin son zamanlarına kadar devam etmiştir. Bu şekilde temlîk yoluyla mülk edinilen ve vakıf hâline getirilen uygulama türleriyle ilgili Osmanlı vakıf literatüründe geniş bilgiler vardır. Osmanlı  hükümdarlarının  ve  büyük  devlet  adamlarının  kurdukları  müessesâtt-ı hayriyye grubuna gelir getirmek üzere bağlanan vakışarın çok büyük bir kısmı, bu tür tahsîs ve irsâdlardan oluşmakta idi. Bu uygulama, sâdece tarım alanlarıyla da sınırlı kalmamıştı. Devlete âit bâzı han, hamam, süt işletmeleri ve benzeri gayr-i menkuller de aynı şekilde temlîk konusu yapılmıştı.

Kişi, bu yolla elde ettiği (temellük) arâzinin veya mülkün gelirlerini vakıf hâline dönüştürür ve kurmuş olduğu müesseseye tahsis ederdi. Bu çeşit vakıflara tahsîs ve irsâd kabîlinden vakıflar denmiştir.