İSM-İ MEKÂN
Bu kategorideki kelimeler, fiildeki iş ve hareketin gerçekleştiği, olduğu yeri gösterirler. Dört vezinle türetilirler:
• Mef ’al مفعل : Bu vezindeki baştaki mim (م (harfi ekleme harftir.
كتابت kitâbet “yazma” → مكتب mekteb “yazı yazma yeri; okul”
سكون sükûn “oturma” → مسكن mesken “oturma yeri”
عبادت ibâdet “Allah’a kulluk etme” → معبد ma’bed “ibadet yeri”
78 Osmanlı Türkçesi Grameri I
طبخ tabh “yemek pişirme” → مطبخ matbah “yemek pişirme yeri”
رقود rukūd “uyuma” → مرقد merkad “uyuma yeri; mezar”
• Mef ’il مفعل : Bu vezinde de baştaki mim (م (harfi ekleme harftir.
جلوس cülûs “oturma” → جملس meclis “oturma yeri”
ْزل → “inme “nüzûl نزول
من menzil “inme yeri, konak”
وقف vakf “durma” → موقف mevkıf “durma yeri, durak”
سجده secde → مسجد mescid “secde etme yeri, mescit”
• Mef ’alet مفعلة : Bu vezinde baştaki mim (م (harfi ve sondaki (ة (ekleme harftir. Sondaki (ة (harfi Osmanlı Türkçesinde açık te ت veya ٥ /e/ şeklinde
yazılır ve okunur:
طبع tab' “tabetme, basma” → مطبعه matba’a “basım yeri”
درس ders → مدرسه medrese “ders verme yeri, okul”
ذبح zebh “hayvan kesme” → مذحبه mezbaha “hayvan kesme yeri”
Asıl isimlerden (câmid isimlerden) bu vezinde ism-i mekân yapıldığında
Türkçede genellikle +lık/+lik ekiyle yapılan kelimeler türetilmiş olur:
شجر şecer “ağaç” → مشجره meşcere “ağaçlık”
ملح milh “tuz” → مملحه memleha “tuzla”
زبل zibl “çöp, süprüntü” → مزبله mezbele “çöplük” vs.
• Mef ’ilet مفعلة :Bu vezinde baştaki mim (م (harfi ve sondaki (ة (ekleme harftir. Bu vezinde daha az kelime türetilmiştir: زلتْ
من menzilet “inecek yer;
rütbe”, مسريه mesîre “gezinti yeri” vs