Osmanlı Türkçesine Giriş 1 Deneme Sınavı Sorusu #1155067

Aşağıdaki kelimeleri seslendirdiğinizde duyduğunuz seslere göre, hangi kelimede uzun a'dan önceki damak sesi için çeviriyazı alfabesindeki kalın k harfi kullanılmamalıdır?


Mukâbele

Kâtil

Kâzım

Rekâbet

Kâdir


Yanıt Açıklaması:

Altına nokta konmuş k harfi, eski alfabedeki ق içindir. Nokta, patlamalı tonsuz bir art damak ünsüzü olan bu sesin kalınlığını gösterir. Bu sesin ön damaklısını (incesini) alfabemizin k harfi karşılamaktadır: نقطه nota / نكته nükte, قاتل âtil / كافر kâfir gibi. Çeviriyazıda ’nın kullanılması alıntı kelimelerde uzun ünlüden önceki sesin değerini göstermek bakımından gereklidir. [Not. Bugünkü alfabemizdeki k’nin Türkçe kelimelerde ünlülere göre art damaklı ve ön damaklı söylenişi, iki ayrı harfin bulunmasını gerektirmeyecek bir durumdur. Ancak alıntı kelimelerin söylenişini yazıya aktarmak bakımından bunun bir eksiklik olduğu muhakkaktır. Örnek olarak, Türkçe Sözlük’te ‘öldürmek’ anlamındaki kelime katil, bu kökten türeme ‘öldüren’ anlamındaki kelime ise kâtil olarak yazılmıştır. Ama ‘değer’ anlamındaki kadir kelimesi ile yine onunla kök bağı bulunan ve ‘güçlü’ anlamına gelen kelime kadir olarak aynı biçimde yazılmıştır. Halbuki ikincisinde k önündeki ünlü uzundur (kâdir). Öte yandan kâtip, kâfir gibi farklı sesle seslendirilen kelimelerde de uzun ünlüden önceki ünsüz ses aynı harfle yazılmaktadır. Bunlara ünlüsü söyleyişte uzun olan kafile, makale, mukabil, mukavele, mukayese gibi kelimelerde, k’nin yanlış okunmasını önlemek kaygısıyla, bu ünlü uzunluğunun gösterilmiyor olduğunu da ekleyelim. Tutarsızlık ortadadır. Problem, üzerine iki görev yüklenen uzatma işaretinin bu iki görevi birden yerine getirememesinden kaynaklanmakta, bu da, tıpkı geçmişin okuma dilindeki bozukluklar gibi, yazımın yetersizliğinden kaynaklanan bir sonuç olarak bozuk söyleyişlere yol açmaktadır.] Sonuç olarak söyleyişi yansıtmayı amaçlayan bir çeviriyazıda ق için  kullanılması kaçınılmazdır.

Bu bilgilerden yola çıkılırsa doğru cevabın C şıkkı olduğu görülecektir.

Yorumlar
  • 0 Yorum