Osmanlı Devleti’nde diğer bir iskân metodu vakıflar ve temlikler yoluyla yapılmıştır. Fethedilen yeni bölgelerin imar ve iskânını gerçekleştirmek için bizzat kendisinden faydalanılan vakıflar olarak külliye, câmi, mescid, imaret, medrese, köprü vs. hayır eserleri meydana getirmek, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan beri uyguladığı fetih metotlarından birisiydi. Bu şekilde vakıflar yoluyla sosyal imkânları oluşturulmuş bir bölge çevreden gelen halk tarafından iskân olunmaya başlanıyordu. Böylece kısa zamanda o vakıf eserinin etrafında mahalleler oluşuyor ve bir kasaba hâline gelmesi sağlanmış oluyordu. Mesela İznik’in fethinden sonra şehrin en büyük kilisesi câmiye dönüştürülürken, bir manastır da medreseye çevrilmiştir. Ayrıca Yenişehir Kapısı civarında bir imaret de yaptırılmıştır. Böylece yeni fethedilen yerlere iskân edilen Müslüman Türkmenlerin ibadet ve eğitim gibi hizmetlerden kolayca yararlanmaları sağlanmaktaydı. Sultan II. Murad’ın Ergene Suyu’nun üzerine bir köprü yaptırmasından sonra bu köprünün çevresi iskân olunarak, bugünkü Uzunköprü Kasabası meydana gelmiştir. Aynı şekilde II. Selim zamanında Eski-il Kazâsı’nda Sultaniye Mamuresi’nin yapılmasıyla Karapınar bir kasaba olarak ortaya çıkmıştır.