doğum sonrasından itibaren yaşamın sonuna kadar bireyler, çevreleri tarafından etkilenirler, biçimlendirilirler. Doğum sonrasında, bireyin içinde bulunduğu fiziksel koşullar ve durumlar (beslenme ve barınma biçimi, hastalıklar, gelir düzeyi, geçirilen kazalar gibi) ile sosyal faktörler (aile, akranlar, okul, iletişim araçları, kültür, inançlar, değerler, iş yaşamı gibi) bireylerin gelişimini etkileyen çevresel belirleyicilerdir.