Heider’ın
teorisinde üç ilke önemlidir:
• Nedensel birim algısının iki önemli belirleyicisi
benzerlik ve yakınlıktır. Sezgilere dayalı nedensel
sistemimizde iki olay yakınsa nedensel olarak
ilişkili görülme olasılıkları daha yüksektir.
Bunun gibi, iki olay birbirine benzerse benzer
olmadığı durumlara göre bir nedensel birim
olarak algılanmaları daha olasıdır.
• İnsanlar davranışlara nedensel yükleme yaparken
çoklu neden değil, genellikle tek bir
neden yükleme eğilimindedirler.
• Nedensel yüklemedeki en önemli ilke ya da
boyut nedensellik odağıdır. Heider’a göre
insanlar belirli bir eylemin nedenini ya içsel
durumlara ya da dışsal faktörlere yüklerler.
İçsel yükleme, açıklaması yapılan eylemde
nedenin odağının kişiye yerleştirilmesi demektir. Bunlar eylemi yapan kişinin kişilik
özellikleri, duygudurumu, tutumu, yetenekleri
ya da çabası olabilir. Bu yüzden içsel
yüklemeye kişi yüklemesi adı da verilir. Dışsal
yükleme ise açıklaması yapılan eylemde
nedensel odağın kişinin dışındaki faktörlere
yerleştirilmesi demektir. Bunlar başkalarının
eylemleri, o spesifik duruma ait faktörler ya
da şans olabilir. Örneğin sabah işyerinize gittiniz
ve meslektaşınıza “günaydın” dediniz
ve o size karşılık vermedi. Eğer meslektaşınızın
size “günaydın” dememesini onun kaba
biri olmasına atfettiyseniz içsel yükleme ya
da eğer bu davranışı bir problemden dolayı
dalgın olmuş olabileceğine atfettiyseniz dışsal
yükleme yapmış olursunuz. Buna durum
yüklemesi adı da verilir. Her iki durumda
da sizin yaptığınız nedensel yükleme doğru
olmayabilir. Ama Heider ve diğer yükleme
teorisyenleri için bu önemli değildir. Çünkü
yükleme teorilerinin asıl meselesi olayların
doğru/gerçek nedenini belirlemek değil, insanların
olayların nedenlerini nasıl algıladığını
açıklamaktır. Son olarak, bu iki geniş
neden sınıfının (kişisel yükleme ve durumsal
yükleme) birlikte kullanımı pek görülmez.
Kişi bir eyleme kişi yüklemesi yapıyorsa,
diğer yüklemeyi (durum yüklemesi) yapma
olasılığı azalır. Bunun tam tersi de geçerlidir. Doğru cevap C'dir.