Sosyal Psikoloji 2 Deneme Sınavı Sorusu #975668

Aşağıdakilerden hangisi  bireyler arasındaki sınırın geçişken olduğu ve kontrolün bireyin yerine kişiler arası alanda olduğu bir benlik anlayışıdır?


Şişkin Benlik

Tükenmiş benlik

Kendine yeten benlik

Bütünleşmiş benlik

İlişkisel benlik


Yanıt Açıklaması:

Sampson ben ve ben olmayan arasında katı sınırlar koyan ve kişisel kontrole dayalı, “kendine yeten benlik” olarak adlandırılan anlayışın verili bir benlik modeli olarak görülmesini eleştirmiş ve bunun karşısına bütünleşmiş bireycilik adını verdiği başka bir benlik kavramı önermiştir. Bu, bireyler arasındaki sınırın geçişken olduğu ve kontrolün bireyin yerine kişiler arası alanda olduğu bir benlik anlayışıdır. Bu ve daha pek çok kavramsal eleştirinin ve yeni kavramlaştırma arayışlarının yanı sıra Batı’da psikoloji disiplini tarafından da teşvik edilen kendine yeten benlik anlayışı ideolojik açıdan da eleştirilmiştir. Örneğin kendini gerçekleştirme, kendine bağlılık gibi kendinden çok şey beklenen “şişkin benlik”, yaşama yön vermede yetersiz kalan, insani değerleri kalmayan, davranışları için ahlaksal bir rehberi olmayan ama buna rağmen özerklik ve kontrolle ilgili aşırı iddialı olan “tükenmiş benlik” gibi ABD’de çağın benlik sorunlarına dikkat çeken ideolojik eleştiriler yapılmıştır. Bu benlik anlayışlarından psikoloji disiplininin de sorumlu olduğu tespiti yapılarak eleştiriler psikoloji disiplinini de hedef aldı. Kağıtçıbaşı 1970’lerin ortasında Donald Campbell’ın Amerikan Psikoloji Derneğinin başkanlık konuşmasında “psikoloji ve psikiyatri bireyi bencil bir biçimde güdülenmiş olarak tanımlamanın ötesinde açık ya da kapalı şekilde böyle olması gerektiğini de öğretiyor” dediğini aktarır. Dolayısıyla Kağıtçıbaşı’na referansla ABD sosyal psikolojisinde 1970’lerden sonra üretilen benlik teorilerinin bireyciliği yücelten ve meşru kılan yaklaşımlar olduğu söylenebilir. Bu benlik teorilerinde, sosyal ilişkilerin, kişilerin kendi benlik imajını korumak veya geliştirmek için sadece bir araç olduğuna dikkat çekilmiştir. Diğer yandan gittikçe artan kültürler arası çalışmalar ve bunların sonucunda yapılan benlik kavramlaştırmaları aşağıda daha ayrıntılı görüleceği gibi Amerikan psikolojisindeki “ayrık benlik” anlayışının karşısına “ilişkisel benlik” anlayışını çıkarmıştır. Kağıtçıbaşı, bu kültürler arası çalışmalarda biraz da Amerikanpsikolojisinde benliğin ayrıklığına yapılan vurgudan dolayı bunun tam tersini yapmaya çalıştıklarını, oysa kültürler arasındaki benlik kavramlaştırmaları açısından değişkenliğin birbirinine zıt değil de bir boyut üzerinde çeşitli açılardan farklılaştırılarak anlaşılabileceğini ileri sürer.

Yorumlar
  • 0 Yorum