Meritokrasi, Sennett’e göre modern öncesi toplumlarda mirasla ilintili bir kavramdı. Bu toplumlarda sadece toprak değil; statüler de birer mülktü. Yani statüler, mevkiler yeteneğe göre değil miras yoluyla elde edilirdi. Mevkilerin miras yoluyla devredilebildiği bir ortamda yeteneğin o kadar da önemi yoktu. Ancak zaman içinde yeteneğin önemi görüldü. Şimdi modern zamanlarda ise yetenek yeni bir toplumsal eşitsizlik biçimi ortaya çıkarmıştır. “Yaratıcı ve zeki olmak, başkalarından üstün, daha değerli bir insan olmak anlamına” gelmektedir. Sennett’e göre zanaatçılıktan meritokrasiye geçit burada gizlidir. Yeni kapitalizmin kültüründe yetenek çeşitli “nesnel” testler ile ölçülmektedir. Bu testler sonucunda yeterli ya da yetersiz olmak bireyi mevcut iş piyasasının içerisine alabilir ya da tamamen dışına atabilir. Bugün pratikte pek çok şirkete ya da kamu kurumuna başvuruda bulunulduğunda bile pek çok testten ve sınavdan geçilmek zorundadır.

Sennett “işe yaramazlık kabusu”nun nedenlerini 3 başlık altında toplamaktadır:
1. Küresel emek arzı: Yeni kapitalizm emek nerede ucuzsa orada örgütlenmeye gitmektedir. Bu nedenle gelişmiş merkez ülkelerden, gelişmekte olan çevre ülkelere doğru bir kayma söz konusudur. Sennett örnek olarak Hindistan’daki çağrı merkezlerini göstermektedir. Türkiye’de benzer bir yöneliş özellikle çağrı merkezi sektöründe yaşanmış, çağrı merkezleri İstanbul gibi emeğin ve maliyetlerin daha pahalı olduğu bir kentten, benzer vasıflara sahip emek gücünün olduğu Türkiye’nin doğusundaki illere doğru kaydırılmıştır.

2. Otomasyon: Otomasyon her anlamda esnekliğin en önemli aracı haline gelmiştir. Talepteki ani artış ve düşüşe çok hızlı yanıt verebilme yeteneği sayesinde emekten de tasarruf edilmesine olanak tanımaktadır. Makinelerin insanlardan daha verimli araçlar haline gelmesi ve ekonomi yaratması “işe yaramazlık kabusu”nu derinleştirmektedir.
3. Yaşlanmanın yönetimi: Bir beceri edinildiğinde ya da herhangi bir işin mesleki anlamda eğitimi alındığında, o becerinin ya da eğitimin geçerlilik süresini ayarlamak tamamen piyasanın vicdanına bırakılmış durumdadır. Bir mühendisin üniversitede aldığı eğitimin piyasada ne kadar geçerli olacağı tartışmalı bir hale gelmiştir. Reklam sektöründe çalışanlarınsa yaratıcılığının yaşa bağlı olarak sektörel anlamda çok daha erken tüketildiğini söylemek olasıdır. Bu anlamda sürekli bir eğitim ve kendini yenileme durumu zorunlu hale gelmektedir. Esnek firmalarda sürekli genç olanlarla bir yer değiştirme söz konusudur zira genç olan hem daha ucuz hem de daha az sorunludur.