Fatihanın vermek istediği dersler:
1. Her şeyden önce Fatihada yaratan ile yaratılan açısından ciddi bir iletişim
kurulmaktadır. Adeta insanın yaratanı ile konuşması hem de eğitici ve
öğretici bir dille irtibat kurulması söz konusudur.
2. Vahyin ilk yıllarında Allah ile insanlar arasında özellikle de bu yeni dine
inanan insanların dillerinden düşürmeyecekleri ve bütün aktivitelerinde
hatırlamaları gereken temel unsurlar birer formül olarak insanın önüne
konulmaktadır.
3. Başta Allah’ın birliği ve merhameti öğretiliyor. Demek ki bu dinin temel
esprisi Allah’ın merhametli oluşunun ta baştan insana öğretilmesidir. Öyle bir
merhamet ki hem bu dünyayı ilgilendiren (rahman) hem de öteki dünyayı
ilgilendiren (rahim) sıfatlarla bu rahmet vurgulanmakta ve insanın asla
Allah’tan ümit kesmemesi gerektiği fikri böylece aşılanmak istenmektedir.
Adeta daha sonra yine Mekke döneminde inecek olan şu ayetin manasını
önceden öğretmek istemektedir: “Ey kendi nefisleri üzerinde aşırılığa kaçan
kullarım, Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyiniz, Kuşkusuz Allah bütün
günahları bağışlar. Çünkü O, bağışlayan ve merhamet edendir” (Zümer 39/53).
4. İnsana benimsetmek istenen ve özellikle de Müslümanlara verilmek
istenen bir başka önemli noktada onun doğru olması ve bu yoldan asla
şaşmamasıdır. Zaten dikkat edilirse doğruluk başta adalet olmak üzere
toplumun her alanını kuşatan çok önemli bir kavramdır. Kur’an bunu ilk
başta yerleştirmek istemektedir. Zaten insan doğru dürüst olduğunda
üstesinden gelemeyeceği hiçbir şey yoktur. Hatırlamak gerekirse Hz.
Peygamber: “Emrolunduğun gibi dosdoğru ol; sen de sana tabi olanlar da.
Sakın aşırı gitmeyin. Kuşkusuz O, yaptıklarınızı görmektedir” (Hud
11/112) ayeti inince beni bu ayet yaşlandırdı, demiştir”. Kur’an’ı ciddi
olarak okuyan insanlar göreceklerdir ki bu ve benzeri ayetler sadece Hz.
Peygamber’i değil mutlaka müminleri de uyarmakta ve onlardan da aynı
şeyleri istemektedir. O halde mümin olmanın temel ahlaki özelliklerinden
birisi hal ve hareketlerinde, işinde, yönetiminde ve her türlü alış verişinde
doğruluktur. Allah bu surede hem de okuyanın ağzından bu sözü
almaktadır: “Bizi doğru yola ilet”.
5. Fatiha suresinin son ayetinde Allah bir de tarihten haber vermektedir. Bu
da “kendilerine gazap ettiklerinin yoluna değil” ifadesi ile sunulmaktadır.
Dikkat edilirse Allah tarihte kendisine ve gönderdiği talimatlara kulak
vermeyip, inanmayıp yalanlayanlara belli ki son derece kızmaktadır.
Onların akıbetleri ile ilgili ipuçları da vermektedir. Nitekim daha sonra
gelen ayetlerde bunları okumaktayız. Aslında Allah işi baştan hatırlatarak
bu tür davranışlara kapılmaması noktasında gerek o günün gerekse bu
günün insanlarını uyarmaktadır.
6. Kur’an’ın ilk surelerinden biri olan bu surenin bir anlamı daha vardır. O da
bu surede genel kuralların esaslarını bulmak mümkündür. Bu temel kurallar
daha sonraları diğer surelerde oldukça detaylı bir biçimde sunulmaktadır.
Aslında bu sureden önce indiği ifade edilen Alak, Müddessir ve Müzzemmil
surelerinin bazı ayetlerinin bu sureden önce inmesi bir bakıma Hz.
Peygamber’i hazırlamaktır. Adeta Hz. Peygamber’e bundan sonra indirilecek
vahiylerin bir özeti olan Fatiha ile şunlar vurgulanmaktadır: Sadece Allah’a
teslim ol, ona yalvar, putlardan uzak dur ve insanların da uzak durmalarını
sağlamaya çalış, doğru olmayı şiar edin, insanlara da doğru olmalarını söyle,
onların hem kendileri ile hem de çevreleri ile barışık olmaları gerektiğini
söyle, daima çalış ve yararlı işler yap.