Modernleşen Osmanlı Devleti’nin toprakları içinde yasayan halkın kültürel düzeyde dinle ve dini kurumlarla bağı çok da gevşemiş değildi. İslam bu yönüyle toplumu bir arada tutan temel unsur olmaya devam etmiştir. Nitekim hem II. Abdülhamid hem de Jön Türklerin yönetimindeki İttihat ve Terakki Cemiyeti dinin bu yönünden istifade etme çabası içinde olmuşlardır. Özellikle daha seküler bir devlet ve hatta toplum inşa etmek isteyen ITC önderlerinin kendi konumlarını ve teşebbüsler ini meşrulaştırmak üzere din ile araçsal bir ilişki tesis ettikleri söylenebilir.