Karşı olgusal akıl yürütme deneylerinde “Birbirine çok benzeyen iki tarihî vaka bulunamazsa, kontrollü bir karşılaştırma yapabilmek için var olan bir vakayla icat edilen bir vaka eşleştirilir”. Bu yöntemde, gerçek olan bir vakaya, etkisi ölçülmeye çalışılan bağımsız değişken eklenerek veya eğer hâlihazırda varsa, çıkarılarak, karşı olgusal bir vaka icat edilir. Bu manipülasyondan hareketle, icat edilen bu yeni vakada bağımlı değişkenin değerinin nasıl veya ne kadar değişeceği üzerine akıl yürütülür.