Eleştirel okuryazarlığı, okuryazarlık hareketinde üçüncü dalga olarak kabul edebiliriz. 1980’li yıllarda ortaya çıkan bu yaklaşımın temelinde eleştirel
kuram (teori) ve eleştirel pedagoji yer almaktadır. En genel anlamıyla eleştirel pedagoji, mevcut
eğitimin sorunlarını tartışan bir eğitim anlayışıdır.
Okul kavramının ortaya çıkışı tüketim toplumunun sonucudur. Okul sistemi, insanları eğitelim
hayat kaliteleri artsın felsefesinden ziyade endüstri devrimiyle birlikte fabrikalarda çalışacak kadar
okuryazar olan ve temel becerilere sahip olan işçilere ihtiyaç duyulduğu için ortaya çıkmıştır. Endüstrileşmeyle birlikte tıpkı kitle üretimi gibi kitle
eğitimi başlamıştır. Bugün biz buna eğitim sistemi
demekteyiz ve bugün hâlâ eğitim sisteminin temel
çıktısı ekonominin ihtiyaç duyduğu bireyi yetiştirmektir. Örneğin; bilgi ekonomisinde bilgiyi yönetebilecek, ağ ekonomisinde ağda var olabilecek
bireye ihtiyaç duyulur; öğrenme çıktısı dediğimiz
şey, diğer bir ifadeyle okulu bitirdiğinizde sahip
olacağınız özellikler de buna göre belirlenir. O bakımdan okullar bireylere mutlu kaliteli bir hayat
yerine iyi bir iş vadederler. Dolayısıyla okul ya da
eğitim sistemi dediğimiz şey aslında tüketim toplumunun var olabilmesine hizmet eden kurumdur.
Apple (1982, 2009) bu anlayış çerçevesinde devlet
aygıtının, bugün kendi vatandaşını basit bir tüketici, dünyayı ise kocaman bir süpermarket olarak
gördüğünü ifade etmektedir. Benzer şekilde Giroux da (2009) vatandaşlığın giderek piyasalaşmaya
tabii olduğunu ve gençlerin de eleştiren özneler olmaktan çok giderek tüketen öznelere dönüştürüldüklerini belirtmektedir.