Bell modern toplumun oluşumundan önce varolan sanayi öncesi toplumdan ve sanayi toplumu olarak bildiğimiz, sosyolojinin ilk uğraş alanı olan toplum biçiminden farklı bir toplumsal aşamaya geçildiğini öne sürdüğü sanayi sonrası toplumun çok farklı özelliklere sahip olduğunu öne sürmektedir. Sanayi sonrası toplumun en temel karakteristik özellikleri teknolojide, ekonomide ve toplumsal yapıda görülmektedir. Ekonomi, ağırlıklı olarak imalat sanayinden hizmet sektörüne kaymakta, teknolojik alanda bilim destekli sanayi merkezi önem kazanmakta, toplumsal yapıda ise yeni teknik elitlerin yükselişi ile birlikte yeni bir toplumsal tabakalaşma prensibi görülmektedir (Bell: 1974’ten akt. Watson, 1995, s. 180). Sanayi toplumunda egemen olan mavi yakalı iş alanlarının yerini, artık beyaz yakalı işlerin ve işçilerin aldığı ve bu profesyonel, bilimsel ve teknik mesleklerin sanayi sonrası toplumun sınıfsal yapısını biçimlendirdiği gözlemlenmektedir.

Yahudi soykırımının
arkasında yatan önemli nedenlerden biri
olarak modernliği gören Bauman, Yahudi soykırımının
tarihteki diğer soykırımlardan farklılığını
aşağıdaki şekilde dile getirir:
Holocaust, yeltenilmiş kitle kıyımlarından oluşan
uzun bir dizinin ve bunlar arasında başarılmışların
oluşturduğu, pek de kısa olmayan dizinin bir
başka bölümüdür. Ama onun taşıdığı özelliklerden
bazıları geçmişteki soykırımların hiç birinde yoktur.
Özellikle dikkat edilmesi gereken, bu özelliklerdir.
Bu özelliklerde belirgin bir modernlik kokusu
vardır. Bunların varlığı modernliğin Holocaust’a,
zayıflığı ve beceriksizliğiyle değil doğrudan katkıda

bulunduğunu akla getirir. Bu, Holocaust’un ortaya
çıkmasında ve bu suçun işlenmesinde modernliğin
rolünün pasif değil aktif olduğunu düşündürür.
Bu, Holocaust’un modern uygarlığın bir başarısızlığı
olduğu kadar, bir ürünü olduğu izlenimini de
verir. Holocaust, modern biçimde -akılcı, planlı,
bilimsel bilgilerle ve uzmanlıkla yürütülen, ustaca
yönetilip koordine edilen- yapılmış her şey gibi,
sözde modernlik öncesi tüm benzerlerinin, kendisiyle
karşılaştırıldığında ne denli ilkel, savurgan ve
yetersiz olduklarını göstererek geride bırakmış ve
rezil etmiştir (Bauman, 1997, s. 121-122). Doğru cevap A'dır.

Zygmunt Bauman’ın postmodernlik yaklaşımı konusunda daha detaylı bilgiye “Postmodern Etik” (1998) ve “Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları” (2000) adlı kitaplarından ulaşabilirsiniz. Ayrıca Zygmunt Bauman’ın “Modernite ve Holocaust” (1997) adlı kitabı onun Modernlik ve Yahudi soykırımı arasındaki ilişkiye yönelik iddialarını ve kurduğu bağlantıyı daha iyi anlamanız acısından yardımcı olacaktır.

Bauman’a göre, yaşadığımız çağ belki postmodern çağdır, belki de değildir. Ancak
kesin olan kabileler ve kabilecilik çağında yaşadığımızdır. Ona göre günümüzde cemaat övgüsüne, aidiyetin alkışlanmasına ve heyecanla gelenek aramaya enerji, güç ve canlılık katan şey mucizevî biçimde yeniden doğan kabileciliktir.

Bell'e göre din, ölüm korkusuna da çözüm sunması bakımından ideolojinin önünde bir değer olarak ele alınmaktadır. Diğer yandan ideolojinin ölümünü sosyalist rejimlerin şiddet içerdiğini, refah devleti kavramının ortaya çıktığını ve insan doğasının ükemmelliğini vurgulayan  romantik felsefenin değerini yitirerek yerini varoluş sorununa Stoacı yaklaşımın geldiğini iler sürmektedir. bu bağlamda Bell, liberaliz ve sosyalizm gibi büyük ideolojilerin  güçlerini yitirdiğini "ideolojinin sonu" şeklinde ifade etmektedir.

Türkiye sanayi sonrası toplum tartışmalarının hem içerisinde hem de dışında yer alabilecek nitelikte bir toplumsal görünüme sahiptir. Zira Türki- ye 20. yüzyıla tam bir tarım toplumu olarak girmiş, Cumhuriyet’in kuruluşu ile sınırlı düzeyde sanayileşme gerçekleştirilebilmiş, sanayileşme ancak yüzyılın ikinci yarısından sonra, özellikle kırdan kente göçün etkisiyle hız kazanabilmiştir. Günümüzde ise Türkiye tarım toplumu özelliklerini geride bırakmış, sanayi toplumu karakterini benimsemiş ancak halen sanayi sonrası toplum kriterlerini Bell’in çizdiği çerçeve içinde sınırlı bir şekilde taşıyan bir ülke görünümündedir. Bu değerlendirme ekseninde aslında Türkiye’nin sınıfsal kompozisyonu, üretim biçimi, teorik bilginin ve teknolojinin üretimde kullanılması gibi sanayi sonrası topluma ilişkin temel dinamikler çerçevesinde ele alınmalıdır. Bu nedenlerle Türkiye üretim aşamalarında halen Batı’nın sanayi sonrası toplumlarından teorik bilgi ve teknoloji desteği almakta sanayileşmesini Batı’ya bağımlı bir şekilde sürdürmektedir.

“Müphemlik” kavramı Bauman’ın çalışmalarında önemli bir yere sahiptir. Bauman, müphemliği, düzensizlik, kaos anlamında kullanır. Bauman’a göre müphemlik, insanlar ve onların çok sayıdaki özelliklerinin iç ve dış, faydalı ve zararlı, ilgili ve ilgisiz, anlamlı ya da anlamsız olarak kesin çizgileriyle ayrılabileceği- ya da en azından ayrılması gerektiği- varsayımından çıkmaktadır.

Nietzsche, Aydınlanmanın ilerleme düşüncesini de eleştirmekte ve bunu genoloji kavramı ile izah etmeye çalışmaktadır.

Otoriteryenlik kavramı, bireylere ya da gruplara karşı keyfi uygulamalara yönelebilen bir siyasal yetki biçimine atıfta bulunur.

Sanayi sonrası toplum kavramı ilk defa 1914'te Coomaraswamy ve Petty'nin Endüstri Ötesi Denemeleri (Essays in Post Industrialism) makalelerinde kullanılmıştır. Ancak bu kavramı esas yaygınlaştıran yazar Daniel Bell'dir. Bu kavram çoğunlukla Bell'in formüle ettiği şekliyle tartışıldığı için onunla özdeşleşmiştir. Doğru cevap B'dir.

Bauman'a göre modern düşünce dünyanın değişebileceği düşüncesi ile varlık bulmuştur. Toplumsal ve psişik olmak üzere iki anlamda modernlikten söz etmektedir: Toplumsal anlamda modernlik, standartlar, ümit ve suçlulukla ilgilidir; psişik anlamda modernlik ise kimlikle, henüz burada olmayan, bir ödev, bir misyon ve bir sorumluluk olan varlık gerçeğiyle ilgilidir. Diğer yandan standarlar ve kimlik daima insanın önündedir ve insanın ulaşabilmesi için koşması gerekmektedir. Dolayısıyla modernlik de bir durağanlık değil hareket ve değişim sürecidir.

Postmodernistlere göre akıl, mevcut sorunların üstesinden gelinmesini sağlayamamış ve araçsallaşmıştır. Böylece akılda yaşanan tutulma, Aydınlanmanın bu anlamda bir mit olarak değerlendirilmesine neden olmuştur.

Bauman’a göre, toplumu bahçe gibi gören tüm görüşler toplumsal doğal ortamın bazı bölümlerini yabani otlar olarak nitelerler. “Bunlar, diğer yabani otlar gibi ayrılmalı, kısıtlanmalı yayılmaları önlenmeli, yerinden çıkarılmalı ve toplum sınırlarının dışında tutulmalıdır; tüm bu yollar yetersiz kalırsa öldürülmelidir”(Bauman, 1997, s.126). Bauman’a göre, Yahudi soykırımının arkasında, yönettiği toplumu düzenlenecek, yetiştirilecek ve yabani otları denetime alınacak bir şey olarak gören modernliğin “bahçıvan” devlet anlayışı durmaktadır (Bauman, 1997, s.31). Dolayısıyla Bauman için ırkçılık, modern bilimin ilerlemesi, modern teknoloji ve devlet gücünün modern biçimleri olmaksızın düşünülemez. Bu özelliği ile ırkçılık kesinlikle modern bir üründür. Bauman’a göre, modernlik ırkçılığı olanaklı kılmakla kalmaz onu için bir talep de yaratır. Çünkü başarının yalnızca insansal değerlerle ölçülebileceğini ilan etmiş bir çağ, sınırları aşmanın daha önce hiç olmadığı kadar kolaylaştığı yeni koşullarda, sınır çizmenin ve sınırları korumanın kefaretini ödeyecek bir yakıştırma teorisine gerek duyar. Bundan dolayı Bauman’a göre, ırkçılık, modernleşmemiş ya da en azından öncelikle modern olmayan savaşımlarda kullanılan, tümüyle modern bir silahtır (Bauman, 1997, s.90). Ona göre modernlik, Yahudi soykırımının arkasında yatan önemli nedenlerden biridir.

Bell’e göre “tahmin”olayların sonuçlarını, “toplumsal önkestirim” ise tarihsel eğilim olasılıklarının ana hatlarını ortaya koymaya çalışmaktır.

Bauman’a göre, modernitenin hoşnutsuzlukları, bireysel mutluluk arayışında çok az bir özgürlüğe tahammül ede(bile)n bir güvenlik anlayışından kaynaklanırken postmodernitenin hoşnutsuzlukları ise çok az bireysel güvenliğe izin veren bir haz arama özgürlüğünden kaynaklanmaktadır.

Sanayi öncesi toplum, avcılık, toplayıcılık, çiftçilik ve madencilik gibi sektörlerle; sanayi toplumu ise yarı vasıflı fabrika işçiliğ i ve mühendislik gibi sektörlerle ilişkilendirilirken sanayi sonrası toplum, ticaret, finans, emlak ve sigortacılık gibi hizmet sektörleri ile ilişkilendirilmektedir.

Bauman’a göre, postmodernite, çok farklı insanlara çok farklı şeyler anlatır. Postmodernliğin bazıları için mimaride bir tarz, bazıları için gerçekliğin ve televizyonun bulanıklaşması, bazıları için tüketimcilik ve seçenek bolluğu anlamına geldiğini ifade eden Bauman, felsefecilere göre ise radikal, kuşkucu bir ruh hâlini anlattığını ileri sürmektedir. Dğer yandan Bauman, postmodernitenin illa modernliğin reddedilmesini gerektirmediğini düşünmektedir. Ona göre postmodernlik, rüştüne ermiş modernlik olarak tanımlanmaktadır. Postmodernlik, kendi imkânsızlığını kabul eden modernliktir; kendini gözetleyici bir modernlik; bir zamanlar bilinçsizce yaptığı şeyleri bilinçli biçimde terk eden modernliktir.

Touraine’e göre, modernlik iki aşamadan geçmiş olup bugün onun üçüncü aşaması içinde bulunmaktayız. Rönesans’tan Fransız Devrimi ve büyük ölçekli sanayileşmeye kadar olan dönem erken ya da klasik modernlik aşamasını, sanayi devriminden 1970’lere kadar olan dönem orta modernlik aşamasını, 1970’lerden sonraki dönem ise geç modernlik aşamasını temsil eder.

Bell’in ideolojinin sonu tezindeki argümanı şu şekilde özetlenebilir: 19. yüzyıldaki iki büyük siyasal ideoloji olan liberalizm ve sosyalizm 1950’lerin ortamında, sanayi toplumlarında yaşayan insanlar için “harekete geçirme yeteneğini kaybetmiş”tir. Bell’e göre iki büyük ideolojinin “harekete geçirme yeteneğini kaybetmiş” olmasının iki nedeni vardır: Birincisi, ideolojilerin çatışmasının iktisadi bunalımı ve siyasal baskıyı önleyememesi, ikincisi ise refah devleti uygulamalarının kapitalizme getirdiği uyarlamalardır. Diğer bir deyişle “ideolojinin sonu”, Batı toplumlarındaki demokratik politikaların ve kapitalizmin sonucunda büyük ideolojik çatışmaların hakim olduğu bir dönemin sonuna gelindiği düşüncesini ifade eden bir kavramdır.

Postmodernizm