Ölünceye kadar, Azerbaycan medeniyetinin kökü olarak kabul ettiği Türk-İslam dünyasının manevi değerlerinden ve kültüründen uzaklaşmayan ve bu nedenle sürüldüğü Sibirya’daki bir çalışma kampında vefat eden yazar Hüseyn Cavid’dir. Romantik, Türkçü edebiyat görüşünü benimseyen Cavid’in Batı ve Doğu medeniyetleri arasında bir sentez yapmaya çalıştığı görülür. N. Kemal, A. Hamit, T. Fikret ve R. Tevfik’i özellikle yaratıcılığının ilk yıllarında örnek alır. O dönemde Azerbaycan’da yetişen birçok aydın üzerinde Rus edebiyatının güçlü etkileri görülse de, Cavid’te bu etki görülmez. Doğru cevap D’dir.

1918’de Türkiye-Azerbaycan dayanışmasıyla Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurulmuştur. 1924’te İngilizlerin de yardımı ile Rıza Han, Türk Kaçar hanedanını tahttan uzaklaştırarak İran’ın kontrolünü eline geçirdi ve kendini şah ilan etti. Böylece 1924’ten sonra İran bir Türk devleti olmaktan çıktı; siyasî, kültürel yapısında tamamen Farsların hâkim olduğu bir devlet hâline geldi. Rıza Han, şovenist Fars milliyetçilerinin telkiniyle Sovyet tarih tezinin bir benzerini İran’da uygulamaya başladı. Ülkedeki Türklerin, “Moğollar zamanında zorla Türkleştirilmiş İranlı bir halk olduğu, bu halkın adının da ‘Azerî’ olduğu” ileri sürüldü. Böylece günümüzde nüfusu 30 milyon civarında tahmin edilen İran Türkleri “Azerî”, dilleri de eski İran dillerinin bir kolu olduğu var sayılan “Azerîce” olarak adlandırıldı. 1924-1979 arasında İran’da Türkçe eğitim ve matbuat tamamen yasaklandı.

Günümüzde Gagavuzlar da Latin alfabesine geçmiştir. Tatar ve Başkurtlar arasında
Latin harflerine geçiş Rusya Federasyonu tarafından engellenmiştir.

Geraylı. Cevap E'dir.

Bazı Türk aydınları da misyonerlerin etkisinde kalarak ve eğitimde kolaylık sağlayacağına inanarak Kiril alfabesini kullanmaya başladılar. Kazaklardan Ibıray Altinsarin 1879’da “Kirgizkaya Hrestomatiya” adlı okuma kitabını Kiril alfabesiyle yazıp bastırdı.

“Molla Nesreddinci”lerden biri ve devrin en meşhur şairi olan Mirze Aliekber Sâbir (1862-1911) Türkiye’de az çok tanınmakta; Hophopname’siyle bilinmektedir. Realist, modern Azerbaycan şiirinin ortaya çıkışı doğrudan doğruya Sâbir’in edebî faaliyetine bağlıdır. Sabir, eski şiirle yeni şiirin arasını açan, yeni şiirin ilk büyük başarısını sağlayan sanatkârdır. Bu yüzden de modern Azerbaycan şiirinin kurucusu kabul edilir.

Cenup Mevzu’u: Azerbaycan edebiyatında önceleri Güney Azerbaycan’ın problemlerine ilgi göstermek şeklinde başlayan, daha sonra Azerbaycan’ın bütünlüğü gibi siyasî meseleleri de içine alan millî edebiyat anlayışı. Günümüzde başlı başına bir edebî cereyana dönüşmüş bulunmaktadır.

Türk boylarının hiç birinin lehçesi için gerekli olmayan ama, Rusçada var olan E (ye), ? (yu), ? (ya) gibi çift sesleri karşılayan harfler veya sadece Rusçada olan ? (ts), ? (Şç), harfleri ve ? (kalınlık), ? (incelik) işaretleri de sırf Rusça kelimelerin aslî imlalarıyla yazılabilmesi için kabul ettirildi. Stalin’in ölümünden sonra Sovyet rejiminin biraz yumuşamasını fırsat bilen Türk boyları, değişik tarihlerde bu harfleri, işaretleri, alfabelerinden çıkarmaya başladılarsa da bazılarının alfabelerinde bunlar günümüze kadar devam etmektedir.

Cefer Cabbarlı tarafından kaleme alınmış olan “Bakı Muharibesi” isimli eserde , 1919’da Gence’de kurulan Milli Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Türk ordusunun da yardımıyla Bakü’yü Bolşeviklerden kurtarması anlatılır. Doğru cevap B’dir.

1813

Cemiyyet-i İlmiyye-i Osmaniyye’ye sunduğu  “Temsilât” adlı tiyatro eserleri Türkiye Türkçesine çevrilir.

Azerî edebiyatı, XIX. yy.ın başlarından itibaren iki kola ayrıldı: Kuzey Azerbaycan’daki edebiyat, diğer sebepler yanında Rus etkisiyle asrî hayata göre şekillenmeye başlarken, Güney Azerbaycan’daki edebiyat, geleneksel yapı ve anlayış içinde gittikçe sönükleşmiş, bir taklit ve nazîre edebiyatı olarak devam etmiştir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Molla Nesreddin imzasını kullanan ve bu adla da meşhur olan yazar Celil Mehmedguluzade’dir. Celil Memmedg·uluzade (1866-1932) dönemin en etkili şahsiyetlerindendir. Onun bağlayıcı, emniyet telkin eden, kararlı şahsiyeti “Molla Nesreddin” dergisi etrafındaki yazarları ve şairleri 1920’ye kadar bir arada tutmuştur. Şıklarda verilen diğer isimler ise, 1906’da Tiflis’te Ö. F. Numanzade ve Celil Memmedguluzade tarafından çıkartılan siyasi, sosyal, mizah dergisi Molla Nesreddin etrafında toplanan yazarlar ve şairlerdir. Doğru cevap A’dır.

1820’de “Tiflisskié Védomosti” (Tiflis Haberleri) adında Rusça gazete neşredildi, matbaalar
kuruldu.

Doğru cevap A şıkkıdır.

19. yüzyılda, bazı Türk aydınları misyonerlerin etkisinde kalarak ve eğitimde kolaylık sağlayacağına inanarak Kiril alfabesini kullanmaya başladılar. Kazaklardan Ibıray Altinsarin 1879’da “Kirgizkaya Hrestomatiya” adlı okuma kitabını Kiril alfabesiyle yazıp bastırdı. Kulayev, Mirza Kazım Bey, V. Radloff, İlminski (hem misyoner, hem de bilim adamıdır) gibi Rusya'daki bazı bilim adamları da çeşitli konulardaki eserlerini (bazen Arap alfabesini de kullanmalarına rağmen) esasen Kiril alfabesiyle yayımlayarak, bu alfabenin yaygınlaşmasına katkıda bulunsalar da Arap alfabesi, Çarlık Rusyası’ndaki Türk boyları arasında 1920’li yılların sonlarına kadar millî alfabe olarak kullanıldı.

Türk dünyasında alfabeyi birleştirmek için ele geçen bu tarihî fırsat iyi kullanılamadı. 25 Aralık 1991’de Azerbaycan’da nispeten çok yakın bir Latin alfabesi benimsendi ama, 12 Nisan 1993’te Türkmenistan’da ve 2 Eylül 1993’te Özbekistan’da kabul edilen Latin alfabeleri, bilim ve siyaset çevreleri için hayal kırıklığından başka bir şey olmadı.