Ceza muhakemesinin tüm evre ve devreleri bakımından anlam ifade eden en önemli hak
ve ilkeler şunlardır
• Ceza muhakemesinin kamusallığı ilkesi: İlke, suç iddiasının kamu adına devlet tarafından hazırlanması ve yargılanmasını ifade eder.
• Soruşturmanın ve kamu davasının mecburiliği (kanuniliği) ilkesi: İlke, suçun işlendiğine dair basit şüphe üzerine soruşturmanın adli makamlarca başlatılması veya
soruşturma sonunda suçun işlendiğine dair yeterli şüphe üzerine iddianamenin
düzenlenmesi zorunluluğunu ifade eder.
• Masumluk karinesinden yararlanma-lekelenmeme ilkesi: İlke, adli makamların
açıklama ve işlemleriyle henüz yargı kararıyla suçluluğu kesinleşmemiş bir kişiyi
suçlu olarak ilan edememesini ifade eder.

Kendisini ve yakınlarını suçlayıcı beyanda bulunmaya ve delil göstermeye zorlanamama (nemo tenetur) ilkesi: İlke kişinin kendisine karşı yapılan suçlama nedeniyle konuşmaya ve delil göstermeye zorlanamayacağını; adli makamların ikrar elde
etmek için şüpheliye işkence ve kötü muamele yapmasının yasak olduğunu ifade
etmektedir. Aynı korumadan suçlanan kişinin yakınları da yararlanır.
• Makul sürede yargılanma ilkesi: İlke, yargılama süresinin gereğinden fazla uzamamasını ifade eder. İşlemler olağan hayatın akışına uygun bir sürede bitirilmelidir.
Bu sürenin belirlenmesinde, davanın kapsamı ve ağırlığı dikkate alınır. Ancak
mahkemelerin önündeki dava sayısının fazlalığı veya hâkim açığının bulunması
yargılama süresinin uzamasını haklı gösterecek nedenler olarak kabul edilemez.
• Şüpheden sanık yararlanır ilkesi: İlke, delillerin duruşmada tartışılması sonucunda
sanığın suçluluğu veya suçsuzluğu yönünde hâkimde vicdani kanaat uyanmaması
hâlinde bu durumdan sanığın yararlandırılması ve beraat kararı verilmesi gerektiğini ifade eder.
• Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı ilkesi: İlke, mahkemelerin yürütmenin ve davanın
taraflarının kontrolünde olmamasını ifade eder.
• Doğal (tabi-kanuni) hakim ilkesi: İlke, kişinin kendisine isnat edilen suç tarihinden
önce ve kanunla kurulmuş bir mahkeme önünde yargılanma hakkını ifade eder.
• Çelişmeli muhakeme ilkesi: İlke, muhakemenin bütün süjelerinin (iddia, yargılama
ve savunma) birbirlerinin işlemlerinden haberdar olmalarını ve bu işlemlere karşı
diyeceklerini (savunma veya iddialarını) hazırlamak için gerekli zamana sahip olmalarını ifade eder.
• Davasız yargılama olmaz ilkesi: İlke, mahkemelerin iddia makamının iddianamesinde belirttiği kişi ve olayla bağlı olarak karar verme mecburiyetini ifade eder. Bu
ilkeye göre iddia ve talep yoksa yargılamada yok demektir.
• Delilerin doğrudan doğruyalığı ilkesi: İlke, suçluluk konusunda karar verecek olan
mahkemenin araya başka bir makam girmeden delillerle doğrudan doğruya temasa geçmesini ifade eder. Bu ilke gereğince hâkim, kural olarak hükmünü duruşmada, önünde tartışılan delillere dayandırmalıdır.
• Duruşmanın sözlülüğü ilkesi: İlke, delillerin doğrudan doğruyalığı ile yakından ilgilidir ve dosyadaki tüm delillerin duruşmada dinlenmesini, okunmasını ve tartışılmasını ifade eder. Bu nedenle tanıklar duruşmada kural olarak dinlenir; tanıklık
edecekleri olaya ilişkin yazılı açıklamada bulunamaz.
• Kendisine yapılan isnadı ve haklarını öğrenme hakkı: Kişi neyle suçlandığını ve bu
suçlamalarla ilgili ne gibi haklara sahip olduğunu bilmelidir. Aksi takdirde bireysel
savunma hakkı kullanılamaz. Savunma hakkının kullanılabilmesinin ön koşulu,
hakkındaki iddiayı öğrenmektir.
• Adil yargılanma hakkı: Tarafsızlığı ve bağımsızlığı teminat altına alınmış ve kanunla kurulmuş bir mahkeme önünde, aleni duruşmada hakkaniyete uygun olarak
yargılanmayı ifade eder.

Tutuklamanın orantısız olması, tutuklamanın biçimsel koşullarından biri değildir.

Yasaya göre, yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin mahkeme tarafından kabulüne kadar geçen evreye “soruşturma”,  denir (CMK m.2).

Bir suçun tespiti veya aydınlatılmasına yönelik olarak, müşteki ve suçtan zarar gören ile suç işleme şüphesi altında bulunmayan diğer kişilerin dinlenmesine ve tutanağa geçirilmesine, bilgi alma denir. 

Ceza muhakemesinde yargılamanın yapılabilmesi veya ileride verilecek hükmün yerine getirilebilmesi amacıyla bazı önlemlere başvurulması koruma tedbiri demektir. 

Çelişmeli muhakeme ilkesi: İlke, muhakemenin bütün süjelerinin (iddia, yargılama ve savunma) birbirlerinin işlemlerinden haberdar olmalarını ve bu işlemlere karşı diyeceklerini (savunma veya iddialarını) hazırlamak için gerekli zamana sahip olmalarını ifade eder.

CMK m.45'e göre, dinlenme esnasında on beş yaşını doldurmamış olanlardan yemin etmeleri istenmez. Doğru yanıt B'dir.

Suçlu olduğu konusunda henüz kesin hüküm bulunmayan ancak suç işlediği yönünde kuvvetli şüphe bulunan kişinin özgürlüğünün hâkim kararıyla geçici olarak kaldırılmasına tutuklama adı verilir. 

Ceza muhakemesi; 1) soruşturma evresi, 2) iddianamenin değerlendirilmesi (ara muhakeme) ve 3) kovuşturma evresi olmak üzere üç aşamada tamamlanır.

Kolluk tarafından tespit edilen ifade tutanaklarının belge delili olarak duruşmada okunabilmesi için şu koşullar gerçekleşmiş olmalıdır (CMK m.213): 1) Kolluktaki ifadelerle mahkeme önünde yapılan sorgudaki beyanlar arasında çelişki ortaya çıkmalı, 2) kolluktaki ifadenin alınması esnasında müdafiin hazır bulunmuş olmalı, 3) şüphelinin beyanı özgür iradesine dayanmış olmalı. Yasak usullerle elde edilen ifadeler, rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez. 

Süre, ay olarak belirlenmiş ise tebligatın yapıldığı günün, son ayda sayı itibarıyla karşılığı olan günün mesai saati bitiminde sona erer. Son bulduğu ayda sayı itibarıyla karşılığı olan gün yoksa süre, ayın son günü mesai saati bitiminde sona erer. Son gün bir tatile rastlarsa süre, tatilin ertesi günü biter

Kolluk adli görevi esnasında emri Cumhuriyet savcısından, idari görevi esnasında ise idari amiri olan vali ve kaymakamdan alır.

Dinlenme sırasında on beş yaşını doldurmamış olan kişilerden yemin etmeleri istenemez.

Adli kontrol tedbirine, soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi karar verir.

Yakalamadan sonra, savcının yazılı emriyle (kararıyla) geçilen hukuki duruma gözaltı adı verilir. 

Tanık, kendisine karşı yürütülmeyen bir ceza soruşturmasında, olay hakkında beş duyusu ile edindiği bilgiyi, adli makamlar huzurunda ifadesi ile açığa vuran kimsedir. Küçük çocuklar ve akıl hastaları da dâhil herkes tanık olma ehliyetine sahiptir.Tanık, ispat konusu olayı beş duyusuyla algılamış olabileceği gibi ispat konusu olaydan sonra olay mahallîne gelmiş veya başka kişilerden olayı duymuş da olabilir. Cumhuriyet savcısı, bir olayın tanığı olabileceği gibi mağduru da olabilir ya da ikrarın tanığı olabilir. Müdafi, sır sahibi izin verdiğinde ve kendisi de uygun gördüğünde müdafilik yaptığı davada tanıklık yapabilir ve esas hakkındaki savunmasında kendi tanıklığına dayanabilir. Belirtelim ki müdafi tanıklık yaptığı sırada artık sanığın müdafii olmayacaktır.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı; Cumhuriyet Başsavcısı, Cumhuriyet Başsavcı vekili, Cumhuriyet Başsavcı Başyardımcısı ile Cumhuriyet Başsavcı yardımcılarından oluşur. 

Kovuşturma evresi, iddianamenin kabulü kararıyla başlayıp hükmün kesinleşmesine
kadar geçen evreyi ifade eder. Bu evrede, önce duruşma hazırlığı yapılır. Sonra duruşmaya geçilir.

Suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına alınma işleminden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasına adli yakalama adı verilir.

Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre, on iki saatten fazla olamaz.