Coğrafi Bilgi Sistemleri Ara 2. Deneme Sınavı

Bir resim üzerinde harita birimi ile ölçülen ve bir alan› işgal eden dikdörtgen boyutlu alana Cell Size (Hücre Boyutu) denir.

Raster Veri Konumlandırma (Georeferencing): Taranmış kağıt pafta, hava fotoğrafı veya uydu görüntülerinin bilinen koordinat değerleri kullanılarak, yerküre üzerinde gerçek konum ve boyuta dönüştürme işlemidir.

Tablolar arasında çoktan çoğa ilişki kurulup kurulmayacağını aşağıdaki soruları sorarak bulabiliriz. Bir ilden birden fazla ilçe var mı? Cevabımız evettir. Bir ilçe birden fazla ilin sınırları içine girebilir mi? Cevabımız hayırdır. Bu tablolar arasında birden çoğa ilişki kurulabilir. İlçe mahalle, ada parsel ve ilçe köy tabloları içinde benzer sorular sorulabilir. Cevapları aynı olacaktır. Parsel ve malik tablolarına geldiğimizde ise bir parselin birden fazla sahibi olur mu? Cevabımız evettir. Bir malik birden fazla parsele sahip olabilir mi? Cevabımız yine evettir. Dolayısıyla parsel malik tabloları arasında çoktan çoğa ilişki kurulabilir.

Konumsal veri işleme araçları karar verme sürecinde konumsal veriyi tanımlama, analiz etme ve düzenlemek için kullanılır. Konumsal veri işleme süreci, girdi very setine amaca uygun bir işlem uyguladıktan sonra çıktı veri seti sunmaktadır. Temel konumsal veri işleme araçları;
• Kesişme (intersect),
• Simetrik fark (symmetrical difference),
• Birleşme (union),
• Kesme (clip),
• Silme (erase),
• Özdeşleşme (identity),
• Güncelleme (update),
olarak sıralanabilir. Bütünleştirme, konumsal veri sadeleştirme aracıdır.

Değerlendirilebilir dinamik özellikler şunları içermektedir:
- Hareketin yönü
- Hareketin tarzı
- Hız ya da ivme
- Kesişme ya da çarpışma.

Bir coğrafi bilgi sistemi yazılımının temel fonksiyonları arasında sayısallaştırma, değişiklik yapma, topoloji oluşturma, farklı formatlarda saklama, öznitelik belirleme, veri depolama, modelleme, öznitelik sorgulama, nesne tabanlı veritabanı oluşturma, ölçme işlemlerini gerçekleştirme, farklı veri katmanlarını çakıştırma, mekânsal analizler yapma, görüntüleme vb. sayılabilir. Görüldüğü üzere A, B, D ve E seçeneklerinde yer alan ifadeler doğru iken, C seçeneğinde yer alan istatistiki analizler yapma coğrafi bilgi sistemlerinin temel fonksiyonları arasında yer almaz.

Tematik veriler; yeryüzünden çeşitli yöntemlerle toplanan verilerin modellenmesi ve sınıflandırılması ile elde edilen sürekli (continuous) verilerdir (yükseklik, eğim, kirlilik, konsantrasyon vb.). Örneğin baraj göletinin çeşitli noktalarından alınan suyun pH veya sertlik değerleri ile elde edilen eşdeğer eğrilerinin modellenmesi ile elde edilen sürekli tematik verileridir.

Raster veri konumlandırma, taranmış kâğıt pafta, hava fotoğrafı veya uydu görüntülerinin bilinen koordinat değerleri kullanılarak, yerküre üzerinde, gerçek konum ve boyuta dönüştürme işlemidir.

Kontrol noktaları raster veri seti üzerinde olabildiğince köşelere dağınık seçilmelidir. Konumlandırma işlemi raster veri setindeki her hücreyi, hücre boyutuna ve yakınlıklarına bağlı olarak konumlandırmayı hedeflemektedir. Bu nedenle, raster veri üzerinde bir bölgede yoğunlaşmış kontrol noktaları ile kontrol noktalarından uzak hücrelerin konumlandırılması sağlıklı olmamaktadır. Raster konumlandırma işleminde ne kadar çok dağınık kontrol noktası kullanılırsa, konumlandırma işlemi o kadar sağlıklı olacaktır. Konumlandırma işleminde kontrol noktalarına bağlı olarak polinom dönüşüm interpolasyonu kullanılmakta ve çoğunlukla 1.derece polinom (afin-affine) dönüşümü uygulanmaktadır. Raster veri konumlandırmak için en az üç kontrol noktası gereklidir. Üç kontrol noktasından sonra eklenen her nokta için, tüm noktalara dağıtılmış gözlem ve hesap sonuçları arasında fark oluşur (residual). Noktalara dağıtılan residual değerlerinin birbirine yakın olması, konumlandırma işleminin tutarlı olduğunu göstermektedir.

Modern bilimde büyük keşiflerin her biri mekânsal düşünmenin rolünü tanımlar. Crick ve Watson’ın biyokimyadaki DNA strüktür modeli.

Mekânsal veriler:
- Vektörel veri
- Hava fotoğrafları
- Uydu verileri
- Veri kütükleri
- İstatistiksel Veriler
Ağ sistemi bilgisayar sistemi içerisinde yer almaktadır.

Raster veri konumlandırma işleminde toplam RMS değeri sıfıra (0) yakın olmalıdır.

Tampon bir harita detayı etrafında hesaplanan eş mesafe ya da eş zaman bölgesidir. Bilgisayar hafızası ya da diski üzerinde tutulan geçici depolama alanına da tampon denir.

Çizgi üzerindeki küçük düzensizlikleri nokta azaltma yöntemi ile nesnelerin temel geometrik yapısı değiştirilmeden basitleştirilme işlemine çizgisel basitleştirme adı verilir. Bu işlem konumsal veri sadeleştirme araçlarından biridir. Diğerleri ise çizgisel düzleştirme ve bütünleştirmedir. Şıklarda yer alan diğer ifadeler konumsal veri işleme araçlarındandır.

CBS’de temel analizler yüzey, ağ, yakınlık, analizleri olarak üç gruba ayrılmaktadır.

Konumu bilinen nesnelere ait tanımsal bilgilere öznitelik verisi adı verilir. Konum bilgisi içermez. Diğer şıklarda yer alan ifadeler konumsal veri içermektedir.

Vektör konumlandırma ile ölçek, dönüklük, çarpıklık, öteleme ve döndürme işlemlerinin tümü yapılabilmektedir. Ayrıca farklı paftalardan üretilen vektör verilerin kenar eşlemesini yapmak için de kullanılmaktadır.

Residual değerlerinin karelerinin ortalamasının karekökü RMS (Root Mean Square) değerini verir. Diğer şıklardaki ifadeler doğru değildir.

İller tablosu ile ilçeler tablosu ilişkisi birden çoğa bir ilişki modelidir. Genellikle ilişki türünü belirlemek için; Bir ilde birden fazla ilçe var mı?, Bir ilçe birden fazla ilin sınırları içine giriyor mu? gibi sorular sorularak ilişkinin hangi tarafının tek, hangi tarafının çoklu veri içerdiği saptanabilir. A, B ve E seçenekleri çoktan çoğa ilişki modeline örnek olarak verilebilir. Bir ilin birden fazla ilçesi olabilir mi? Cevabımı evettir. Bir ilçe birden fazla ile ait olabilir mi? Cevabımız hayırdır. Bir taraf tek, diğer taraf çoklu veri içermektedir. Bu durumda İl- İlçe birden çoğa ilişkiye örnektir.

Bilimde mekânsal düşünmede dört örnek olay çalışması sunulmaktadır. İlki, astronomiden, uzun vadelidir. Bir disiplin içinde, astrofiziksel mekânsallaşma, bir mekânsal düşünme yaklaşımının gelişimini hesaba katar. İkincisi, jeolojiden, mekânsal düşünmeyi iki perspektiften karşılaştırır. Birisi zanaatı uygulayan uzmanın perspektifi, diğeri ise zanaat öğrenen çırağın perspektifi. Üçüncü ve dördüncü çalışmalar mekânsal düşünmenin gücünü örnekleme çalışmaları olan iki bilim adamına odaklanır. Üçüncü çalışma çığır açan deniz tabanını haritalarını meydana getiren Marie Tharp'ın deniz jeolojisti, çalışmasını tanımlar. Son çalışma merkezi yer teorisini geliştiren Walter Christaller'ın çalışmasını analiz eder.