Coğrafi Bilgi Sistemleri Ara 9. Deneme Sınavı

 Konumsal veri görüntüleme, öznitelik verilerini kullanarak nesnelerin renk, çizgi kalınlığı, sembol vb. grafik özelliklerini değiştirerek, tematik harita üretme işlemidir

Mekânsal yetenek, bir insanın sahip olduğu ve bir insanın zihinsel gerçekleştirme yeteneğini, rotasyon, perspektif değişimi ve benzeri gibi, karakterize etmenin bir yolu olan bir süreklilik olarak kabul edilmektedir.

Verilen seçeneklerden A, C, D ve E seçenekleri doğru seçeneklerdir. CBS yazılımlarında var olan sembol kütüphaneleri ile konumsal nesneler, veri türlerine göre (noktalar değişik nokta sembolleri ile çizgiler farklı çizgi tipleri ve renkler ile poligonlar farklı tarama ve renk katalogları ile) sınıflandırılmıfl olarak gösterilebilmektedir. Buradan analaşılacağı üzere nokta tipindeki veriler değişik semboller ile gösterilebilmektedir. B seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Öznitelik verilerine bağlı sorgulamalarda herhangi iki koşuldan birinin sağlanması için “Or” operatörü kullanılmaktadır. Like; verilen nümerik veya alfa-nümerik değerin bir kısmını içeren öznitelik değerlerini seçme işleminde kullanılır. And; verilen her iki koşulun birarada sağlanması için kullanılır. Not; yapılan sorgulamaların dışındaki değerleri seçmek için kullanılır. Equals; verilen nümerik veya alfa-nümerik değere eşit olan öznitelik değerlerini seçme işleminde kullanılır.

Bitişik çokgenler, çizgiler veya belirli bir öznitelik için ortak bir değeri olan bölgelerin birleşmesiyle yeni bir harita özelliğinin oluşturulduğu işleme bütünleştirme adı verilir. Simetrik fark, girdi ile kesişme nesnesinin birleşimlerinden, girdi ile kesişme nesnesinin kesiştiği bölge çıkartılarak, simetrik fark çıktısı olarak sunulmaktadır. Kesme, girdi kesme nesnesi ile kesilip, dışında kalan alanlar silinerek, çıktı olarak sunulmaktadır. Kesişme, girdi ile kesişme nesnesinin geometrik kesişimleri çıktı olarak sunulmaktadır. Birleştirme işlemi konumsal ve öznitelik bilgi türleri aynı olan yan yana paftalardan üretilen veri setlerini birleştirir.

 Bir varlığın bir referansa dair ilişkisine ya da iki varlığın karşılaştırılmasına dayanan önemli mekânsal değerlendirmeler ve karşılaştırmalar: • Yönelim belirleme • Yerinin belirlenmesi • Mesafe değerlendirmesi • Boyut karşılaştırması • Renk karşılaştırması

Node - Vertex: Çizgisel bir elemanın başlangıç ve bitiş noktalarına node, bu noktalar arasında kalan diğer tüm noktalara vertex adı verilir.

Doğru yapılandırılmış CBS kullanımının planlama çalışmalarında verimliliği en az 10 kat artırdığı, personel gereksinimini çok azalttığı söylenebilir. Bu verimlilik artışının nedenleri;
- Bilgi yönetiminin ve güncelleştirmesinin verimli halde yapılmasını sağlaması,
- Daha az hata yapılmasını sağlaması,
- İşgücü ve zaman israfını en aza indirgemesi,
- Bilgi saklamaya ve arşivlemeye yönelik iyi bir altyapı sağlıyor olması,
- Bilgiye ulaşabilme kolaylığı,
- Gelişmiş sistem güvenirliliği,
- Harita doğruluğu, güvenirliliği ve prodüktivite,
- Analiz yapma kolaylığı,
- Bir alana ilişkin tüm yazınsal ve grafik verilerin aynı ortamda tutulması,
- Aynı haritayı birden fazla kullanıcının eşzamanlı olarak kullanılabilmesi,
- Amaç doğrultusunda gerekli analizlerin yapılarak sonuç üretilebilmesi,
- Haritaların tümünde değil çalışılacak kısmın ayrılabilmesiyle, çalışmada işe yaramayan bilgi yükünden kurtulunması,
- Mekâna ait yazınsal ve grafik veri üzerinden sorgulama ve raporlama yapılabilmesi, olarak sayılabilir.

Konumsal veritabanı standart veritabanı yapısı üzerinde geliştirilmiş, konumsal verinin saklanması, işlenmesi, sorgulanması ve yönetilmesine olanak sağlayan veritabanı yapısıdır. Diğer şıklarda yer alan ifadeler bu tanımı karşılamadığı için yanlıştır.

CBS’de kullanılan 3 temel veri tipi;
1-Vektör veriler; Konumsal nesneler (nokta, çizgi, poligon),Düzensiz Üçgen A¤ (TIN - Triangulated Irregular Network)
2-Öznitelik verileri
3- Raster verileri: Görüntü verileri, Tematik veriler, Yüzey verileri

Mekânsal olarak düşünme aşağıdakiler hakkında bilgi sahibi olmayı gerektirir:
- Mekân: örneğin, mesafeyi hesaplamanın farklı yolları (mil, yolculuk süresi, yolculuk maliyeti), koordinat sisteminin temelleri (Kartezyen'e karşı kutupsal koordinatlar) ve mekânın doğası (yönlerin sayısı),
- Temsil: örneğin, görüntüler arasındaki ilişki (bina görünüşlerine karşı planlar, perspektif haritalarına karşı ortogonal), projeksiyonların etkisi (eşit alan harita projeksiyonlarına karşı merkatorlar) ve grafik tasarım prensipleri (görselliğin rolü, görsel zıtlık ve harita ve grafiklerdeki şekil zemin ilişkisinin okunabilirliği),
- Düşünce: örneğin, daha kısa mesafeler hakkında farklı düşünme yollan, dış değerleme ve iç değerleme yeteneği ve karar verme, vb. sıralanabilir.

İçine düşenleri seç sorgulaması belirlenen konumsal nesnenin içine düşen nesneleri seçmeye yarayan bir sorgudur. Bu sorguda belirlenen nesne içine düşen nesnelerin sınırlarına dokunabilir. Örnek vererek açıklamak gerekirse ülkemizin Anadolu Yarımadası sınırları içinde olan illeri seçme sorgulaması yapıldığında Anadolu Yarımadası’ndaki tüm iller seçilmektedir.

Birleştirme (merge): Birleştirme işlemi yan yana paftalardan üretilen veri setlerini tek bir veri seti üstüne bütünleme işlemidir. Birleştirme işleminde konumsal nesne türleri (nokta, çizgi, poligon) ve öznitelik bilgi alanları (tablo kolonları) aynı olmak zorundadır. 

Mekânsal düşünmenin, dünyanın mekânsal özelliklerini ayırt etme ve kodlama ile başladığı söylenebilir. Kodlama süreçleri şunlardır: Zeminden şekilleri ayırt etmek; Dokuların, ana hat şekilleri ve içsel yapısal düzenlemelerin ikisininde, farkına varmak; Boyutu değerlendirmek; Dokuyu ayırt etmek; Rengin farkına varmak ve Diğer özellikleri tespit etmek vb. sıralanabilir. Kodlamayı planlamak ve kodlamayı kontrol etmek bu süreçler arasında değildir.

Konum bilgisayar veri tabanında saklanması ilk olarak topoloji kavramı ile gündeme gelmiş, Open Geospatial Consortium - OGC tarafından konumsal verinin veri tabanı ortamında saklanabilmesi için standartlar ve formatlar belirlenmiştir. Buna göre WKT (Well-Known Text) ve WKB (Well-Known Binary) formatları kabul edilmiştir. WKT ve WKB vektör formattaki konumsal geometrik objeleri tanımlamak için kullanılmaktadır.

Metrekare cinsinden taban alanları sayısal bir değer olup, ondalık (decimal) basamaklar içerebilir.

DEM arazinin topografik yüzeyinin deniz seviyesinden yüksekliği ya da her hangi bir coğrafik koordinattan yüksekliğinin dijital ortamda gridler ve üçgenlerden yararlanılarak oluşturulmasıdır. DTM ise yükseklik, eğim, bakı yönü, drenaj vb. arazi özelliklerinin dijital ortamda modellenmesi ve oluşturulmasıdır. Genellikle DTM’ler DEM’lerden yararlanılarak oluşturulurlar. Sayısal arazi modelleri ile ilgili bir diğer önemli kavram ise TIN (Triangulated
irregular network)’dür. TIN’ler rastlantısal olarak sayısal model üzerine konulmuş noktalardan yararlanılarak oluşturulan üçgenlerle oluşturulmuş bir sayısal yükseklik modelidir.

Veritabanı genel tanımı itibarı ile verilerin depolandığı bir yazılımdır. Konumsal verilerin depolanması, işlenmesi ve analiz edilebilmesi için de Konumsal veritabanı (Geodatabase) gereklidir.

DTM ise yükseklik, eğim, bakı yönü, drenaj gibi arazi özelliklerinin modellenmesi ve yaratılmasıdır. 

Ekleme (append): Ekleme işlemi birden çok veri setini tek bir veri seti üstüne ekleme işlemidir. Ekleme işleminde konumsal nesne türleri (nokta, çizgi, poligon) ve öznitelik bilgi alanları (tablo kolonları) aynı olmak zorundadır.