FİZİKSEL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Fiziksel gelişim bedeni oluşturan kas, beyin ve sinir, sindirim, dolaşım, boşaltım, solunum vb. sistemlerin gelişimini, kilonun artışını, kemiklerin gelişimini, dişlerin çıkmasını ve değişmesini kapsar. Fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönem bebeklik dönemidir. Bu dönemdeki gelişim gelecek yıllardaki gelişimin temelini oluşturur. Çoklu engellilerin bebeklik döneminde yaşadığı nöbetler, akciğer ve solunum sorunu gibi sağlık sorunları fiziksel gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum da çok engelli bireylerin fiziksel gelişiminin normal gelişim gösteren bireylerden ve hatta diğer engel gruplarından geride seyretmesine yol açmaktadır (Westling ve Fox, 2004). Bu durum işiten, gören, fiziksel ve zihinsel özellikleri normal seyir gösteren bireylere göre çoklu engellileri dezavantajlı yapmaktadır. Çoklu engellilerin fiziksel yetersizliklerinden dolayı kas kontrolü sınırlıdır. Bu sınırlılık da yeme, giyinme, soyunma, diş fırçalama, saç tarama ve tuvalet becerileri gibi özbakım becerilerini bağımsız gerçekleştirmelerini zorlaştırmaktadır (Lowman, 2004).

İpucunun sunulması: Bireyin ayırt edici uyarana doğru tepkide bulunmasını sağlayan ya da kolaylaştıran sistematik yardımların sunulması aşamasıdır. İpucunun türü ve miktarı bireyin gereksinimlerine göre belirlenir. Bireyin öğrenmesine bağlı olarak ipuçları aşamalı olarak silikleştirilmelidir.

Zeka gelişimi kalıtsal ve çevresel uyaran zenginliğiyle ilişkili olup müziğin etkisine dair bir bulgu yoktur. Doğru seçenek C'dir.

Bilincin kaybolduğu krizlerde nöbet sırasında engelli birey yere yavaşça yatırtılır. Çevresindeki tehlikeli araç-gereçler kaldırılır. Başın altına yastık yerleştirilir. Bu sırada kişinin ağzına herhangi bir şey yerleştirilmez. Çok gerekli olmadıkça hareket ettirilmez. Kriz sırasında kişide oluşan istemsiz kol ve bacak hareketleri engellenmez. Epilepsi krizi geçiren kişi için genellikle acil yardım çağrılmaz. Ancak aşağıdaki durumlar söz konusu ise acil yardım (112) talep edilir: Kişide solunum durmuşsa (ağızdan ağza acil suni solunuma başlanır), bir krizden sonra diğer kriz başladıysa, kişi kriz sırasında ciddi yaralanma geçirdiyse, nöbet beş dakikadan daha uzun sürdüyse, çoklu yetersizliği olan bireyin daha önce hiç epilepsi krizi hikâyesi yoksa ve geçirilen nöbet daha önce geçirilen nöbetlere hiç benzemiyorsa acil yardım (112) talep edilir.

Çoklu engellilerin yaşadıkları problemler; görme ve işitme problemleri, epilepsi nöbetleri, yarık damak/dudak, kalp hastalıkları diyabet, hemofili, multiple skleroz (MS), eklem hastalıkları, uyku bozuklukları, kabızlık, obezite, diş yapısının bozulması gibi birçok hastalık çeşitli araştırmalarda belirtilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Akıcılık aşaması, bireyin becerinin nasıl gerçekleştirileceğini anladığı ancak beceriyi sürekli olarak uygun bir şekilde gerçekleştirebilmesi için daha fazla alıştırma yapmaya gereksinim duyduğu öğrenme aşamasıdır. Bu aşamada bireyler edindikleri becerileri akıcı şekilde sergileyebilmek için güdülenmeye gereksinim duyarlar. Cevap: D şıkkıdır.

Özellikle serebral palsiden şiddetli düzeyde etkilenen bireyler beyindeki görme merkezlerinin etkilenmesine bağlı olarak görsel bilgiyi işlemleme ve entegre etme sorunları yaşarlar (kortikal görme bozukluğu).

Uygun olmayan davranışların azaltılmasında aile bireyleri kimi zaman çaresiz kalabilmektedir. Bu durumda eğitimcilerin davranışın ortaya çıkma nedenlerini araştırması gerekmektedir. Ayrıca bu davranışlarının özelliklerini anlamanın en iyi yolu davranışı çok iyi irdelemek, bu davranışın bireye ne kadar ilginç geldiğini kavramak ve bireyin diğer davranışlarıyla karşılaştırılması gerekir. Bu durumda bazen ailelerin üstesinden gelemeyeceği bir hal alabilmektedir. Bu tür durumlarda öğretmen ya da bir uzmandan bir an önce destek almak davranışların kronikleşmeden önlemlerin alınması için önemlidir. Doğru yanıt D’ dir.

İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretim yöntemi de davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretim yöntemine çok benzemektedir. Bu yöntemle öğretim yapılırken bireyin doğru tepkide bulunmasını sağlayan ipucu ile öğretime başlanır ve zamanla ipucu silikleştirilir.

Eş zamanlı ipucuyla öğretim yönteminde hedef uyaran ve hemen ardından birey ve çalışılan beceri için belirlenen kontrol edici ipucu sunulmaktadır. Birey kontrol edici ipucunu model almaktadır. Eş zamanlı ipucuyla öğretim yönteminde tek bir ipucu türü kullanılmakta ve her denemede ipucu sunulmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Doğru cevap E'dir.

Müzik terapi, müziğin ve müzik uygulamalarının kişiye özel bireyselleştirilmiş hedefleri başarmak amacıyla onaylı bir müzik terapi programını tamamlamış yetkili uzmanlar/müzik terapistler tarafından bireyle terapötik bir ilişki içerisinde yürütülen kanıt temelli klinik kullanımıdır.

Güdüleme: Öğrenciye öğretilecek beceri ile ilgili hazırlık aşamasıdır. Örneğin kazak giyme becerisinin öğretimine başlamadan önce bilgisayarda çocuk giydirme ile ilgili bir oyun oynanabilir ya da kazak resminin olduğu bir boyama yapılabilir.

Her ne kadar yetersizliğin nicel ve nitel açıdan “çoklu” oluşundan bahsediliyor olsa da çoklu yetersizliği olan bireylerin dahi kimi güçlü olduğu alanlar olabileceği, saklı bile olsa bunların ortaya çıkarılabileceği ve bunlar ortaya çıkarılırken onların ilgi, istek ve yeterliklerine odaklanan bir yaklaşım izlenmesi
gerektiği hatırlanmalıdır.

Çok engelli bireylerin öğretiminde beceri analizine dayalı öğretim, doğal davranışsal öğretim, ayrık denemelerle öğretim, yanlışsız öğretim yöntemleri gibi etkililiği bilinen pek çok yöntem bulunmaktadır.

Çoklu engelli bireyler için kişisel bakım beceri öğretim programı geliştirme ve uygulama aşamasında, aşağıda sıralanan kriterler göz önünde bulundurulmalıdır:
• Ekip üyeleri ile işbirliği içinde olmak
• Bireyin içinde bulunduğu kültüre, yaş ve gelişim
düzeyine uygun, aynı zamanda sosyal olarak
geçerli öğretim süreçlerine yer vermek
• Akranları sürece dâhil etmek
• Uyarlamalara yer vermek
• Etkili bir değerlendirme sürecine yer vermek ve
değerlendirme sonuçlarını kullanmak
• Öğretim için uygun ortamları ve süreleri belirlemek
• Etkili bir öğretim yöntemi seçmek.

Cevap: A şıkkıdır.

Birincil pekiştireçler bireyler için biyolojik olarak önem taşıyan yaşamsal gereksinimleri karşılamaya yönelik pekiştireçlerdir. Bu pekiştireçler yiyecek içecek pekiştireci ve duyusal pekiştireçlerdir. Doğru cevap B'dir.