Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri Ara 2. Deneme Sınavı

Orhan Veli Kanık, klasik şiirin hem biçim hem de konu yönünden dışına çıkmış bir şairdir. "Nasır, cımbız ve Süleyman Efendi" gibi kavramlar "Garip Hareketi" ile birlikte şiirde kullanılmaya başlanmıştır.  Doğru yanıt: E'dir.

Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerinin ana özelliği gerçekçi ve toplumcu oluşudur.

Servet-i Fünûn şairlerinden Ali Ekrem kendi şiir birikimine ne de Cumhuriyet dönemi Türk şiirine bir katkıda bulunur, ama “10 Hececiler’ arasında yer almaz.

Necip Fazıl Kısakürek, gerek şiirde Nazım Hikmet’in materyalist şiirine karşı oluşturduğu metafizik duyarlılık; gerek Yahya Kemal ve Ahmet Hâşim’in temsil ettiği saf şiir anlayışına bireyin varoluş sorunlarını katarak geliştirdiği etki alanı oldukça geniş duyuş tarzı; memleket edebiyatı anlayışına bağlı şairlerin elinde sığ söyleyişten bir türlü kurtulamayan hece vezni ritmini zirveye taşıması bakımından ilgiyi üzerinde toplamıştır. Necip Fazıl, “Poetika”sında şiirde duygu ve düşünce dengesini önemsediğini belirtmiş; ilk kitabına adını veren “Örümcek Ağı” şiirinin ses mimarisi ile döneminin usta şairi Ahmet Hâşim’e “bu sesi nerden buldun çocuk?” dedirtecek kadar üstün bir başarı yakalamıştır. Doğru cevap C’dir.

Mistisizm, Yeni Türk edebiyatında bu konunun özel olarak incelendiği söylenemez. Ancak özellikle Abdülhak Hâmid, Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç gibi şairlerin şiirleri hakkındaki incelemelerde değinilen bir konu olarak kalmıştır. Bununla birlikte mesela Ahmet İnam, “Türk Şiirinde Mistik Yönelimler” başlıklı yazısında; “Hasta Mistisizm”- Necip Fazıl Kısakürek, “Sanat Mistisizmi”-Ahmet Hamdi Tanpınar, “Yaşama Mistisizmi”- Âsaf Hâlet Çelebi, “Aşama Olarak Mistisizm”-Fazıl Hüsnü Dağlarca, “Ruhsal Mistisizm”-Behçet Necatigil ve “Kurtuluş Olarak Mistisizm”- Sezai Karakoç olmak üzere altı ayrı mistik tavırdan söz eder.

Orhan Veli’nin Şubat 1945 yılında yayımladığı Vazgeçemediğim kitabı, içinde bulunan “İstanbul Türküsü” başlıklı şiir dolayısıyla Garip hareketinin dönüm noktası kabul edilmiştir. Bu şiirden sonra Orhan Veli belirgin bir biçimde halk şiiri ögelerini kullanmaya başlamıştır. Nitekim 1946’da yayımladığı Destan Gibi kitabında bulunan “Yol Türküleri” başlıklı uzun şiirde kullanılan halk türküleri, daha sonra yazdığı “Pireli şiir”, “Gelirli şiir”, “Delikli şiir” gibi metinlerinde görülen halk şiiri kafiye anlayışları ve söyleyiş özellikleri dikkati çeker.

Mehmet Âkif’in şiirinin poetik özelliklerini şu şekilde belirleyebiliriz:

1. Duygunun şiire katılmasındaki doğallık,
2. Konuşma dili edasının, yaşayan Türkçenin, argodan deyim ve atasözlerine kadar geniş bir söz varlığı ile ve bütün özellikleriyle şiirde kullanılması,
3. Gerçekçi gözleme dayalı tasvirlerle çarpıcı metaforların bir arada kullanılmasından oluşan imge dünyası,
4. Vezin ve kafiye uygulamalarında kişisel bir tarza ulaşması. (Bu konuda Servet-i Fünûn şairlerince yaygınlaştırılmış olan şiirde diyalog tekniği ve anjambement, yani cümlenin birkaç dizeye yayılması konusunda, şiiri konuşma edasına yaklaştıran bir esnekliğe ulaşması ile şairin Türk şiir çizgisinde ileri bir hamle sağladığı genel olarak kabul edilmiştir). Ayrıca onu Nazım Hikmet’ten önce bir kafiye virtüözü saymamak için bir neden yoktur

Meşrutiyet’ten sonraki Türk şiirinde pek çok sosyal konunun işlendiği de görülmektedir. Tanzimat’la birlikte giderek gelişen kadının toplumsal bir figür olarak ele alınması bu dönemde daha da hızlanmıştır. Aynı şekilde çocuk şiirlerinde de büyük bir artış olduğu gözlenmektedir. Fakirlik teması ve merhamet duygusu bu dönem şiirlerinde sık karşılaşılan içerik öğeleri arasındadır. Son olarak bu dönemde tabiata ilişkin temaların hem öznel hem de gerçekçi tasvirlerle yoğun bir biçimde işlendiğini; özellikle Anadolu’ya önce romantik ve mitleştiren bir bakışla, giderek gerçekçi ve duygusal bir yaklaşımla yönelmenin başladığını da belirtmek gerekir.

Cumhuriyet’i hazırlayan süreçte Türk aydınlarının en çok ilgilendikleri düşünce akımları aynı zamanda Cumhuriyet’ten sonra da etkisini sürdüren Türkçülük, İslâmcılık ve Batıcılık akımları olmuştur. Bunlar Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde de değişik biçimde etkileri görülecek kaynaklar arasında sayılabilir. Bunlara ayrıca Tanzimat döneminde başlayıp II. Meşrutiyet döneminin ilk yıllarında da etkili olan Osmanlıcılık akımını eklemek gerekir.

Yeni Lisan Hareketi’nin en önemli başarıları yazı dili ile edebiyat dilinin birleştirilmesi ve hece vezninin Türk şiirinde genel kabul görür hale gelmesidir.

Çocuk denecek yaşta yazmaya başladığı şiirleri üzerindeki ilk etki, aynı zamanda bir Mevlevî ve şair olan dedesi Nazım Paşa’dan gelir. Şair, 17 yaşlarında “Serviliklerde” başlığını taşıyan yayımlanmış ilk şiirini Yahya Kemal’in düzelttiğini söyler.

“Serviliklerde, Nazım Hikmet Ran’ın ilk yazdığı şiir kitabıdır. Doğru yanıt A’dır.

Şimdi bu ilkeler çerçevesinde şiirini kuran şairlerin Cumhuriyet dönemi şiiri içerisindeki yerini belirlemeye çalışalım. Toplumcu gerçekçi anlayışın ilk ve en önemli temsilcisi olan Nâzım Hikmet’i yukarıda ayrıntılı olarak inceledik. 1940 Kuşağı olarak adlandırılan ve doğrudan doğruya Nâzım Hikmet etkisine bağlanacak şairleri de aşağıda ele alacağız. Burada ise onunla aynı dönemlerde yazan ve onun etkisi altında kaldıkları düşünülebilecek şairlerin, şiirlerinin özelliklerine ve dönem şiiri içerisindeki yerlerine değinmek istiyoruz.

Açıklamadan anlaşılacağı üzere doğru yanıt E olmalıdır.

Necip Fazıl Kısakürek "Kaldırımlar" şiirinde  “Pırıl pırıl cadde... Paris kaynıyor... O, Genç şair, şehrin kapkara çatıları, esrarlı bacaları ve her an göz kırpan ışıkları ortasında, kaybolmuş bir çocuk gibi kimsesiz ve on parasız... Ve ‘Işık Beldesi’ diye anılan Paris’te hiçbir yerden hiçbir ümit kıvılcımı göstermez bir karanlıkta...” düşüncelerini yansıtmaktadır.

Şair, 1934’deArvasî ile tanışmasını dönüm noktası olarak kabul edip kendi şiir çizgisini iki döneme ayırırsa da, aslında ilk şiirlerinden itibaren aynı duyarlılığı sürdürmüştür. İlk dönem şiirlerinde biçim bakımından Tekke şiirinin söyleyiş tarzı ile sembolistlerde ve özellikle Baudelaire’de görülen bedbinlik; ikinci dönemde ise yine tekke tarzı söyleyişin olgunlaşan örnekleri ile tasavvufa söylem dikkati çeker. Fakat her iki dönemde de “ben”, şiirlerin ağırlık merkezini oluşturur. Ben’in varlık karşısındaki sorgulayıcı tavrı ilk dönemde din-dışı mistik nitelik taşırken; ikinci dönemde topluma yönelme, mesaj kaygısı öne çıkar. Denilebilirse, ilk dönem şiirlerinde Necip Fazıl sonlu varlık alanı içerisindeki huzursuzluğunu, bundan doğan kaos duygusunu yansıtırken, ikinci dönemde bunun yerini düzen ve ahenk düşüncesi alır. Sanat konusundaki görüşü de belirsiz bir mistisizmden dine dayalı metafizik düşünceye dönüşür: “Anladım işi, sanat Allah’ı aramakmış;/Marifet bu, gerisi yalnız çelik çomakmış” (Sanat, 1939) dizeleri bu dönüşümün açık göstergesi niteliğindedir.

Doğru cevap A bşıkkı olmalıdır.

Toplumcu gerçekçilik, didaktik bir amaç taşır. Doğru yanıt E’dir.

1940’ların başlarında, Garip akımı ile birlikte yeni şiirin temsilcilerinden biri olarak ilgi görmüş; zaman zaman küçümsenmiş, alaya alınmış bir şair olarak uzun zaman unutulan ve 1980’lerden sonra saf şiire yönelen eğilimle birlikte yeniden gündeme gelmiş bulunan Âsaf Hâlet Çelebi, çok geniş kültür coğrafyasından gelen unsurlarla dikkat çekici bir çarpıcılık ve yalınlık taşıyan bir şiir ortaya koymuştur. Şiirde anlamı esas alan Garipçilerden farklı olarak sembolleri öne çıkaran bir anlayışa sahiptir. Bu nedenle doğru cevap C’dir.

Onların Ankara Erkek Lisesi’ndeki arkadaşlıkları kısa zamanda edebiyat tutkusu ve şiir sevgisi çerçevesinde yoğunlaşarak bir harekete dönüşür. Lisedeki edebiyat öğretmenleri Halil Vedat (Fıratlı), Rıfkı Melûl (Meriç), Yahya Saim (Ozanoğlu) ve Ahmet Hamdi (Tanpınar) gibi isimlerin de bu gelişmede önemli rol oynadığı anlaşılıyor. Üçlü, önce bu lisenin yayın organı olan Sesimiz dergisinde ilk ürünlerini yayımlarlar, ardından da 1936’dan itibaren Varlık dergisinde görünürler

Kısacası Garip veya Birinci Yeni diye adlandırılan şairler ve özellikle onların lideri, sözcüsü konumunda olan Orhan Veli 1937-1945 yılları arasında yazdığı şiirlerle, eski şiir anlayışını yıpratmış, hatta hececi şiir anlayışını düşünerek söylersek bir daha geri dönülemeyecek biçimde yıkmıştır. Bu girişimin yapı öğeleri ise, şiir dilinin yalınlaştırılması, şiir lügatinin değiştirilmesi, konuşma dilinin sözcüklerinin şiire girmesi, dizenin şiirdeki işlevinin değişmesi, yinelemelere başvurulması, şiir bütününün simetri ve karşıtlık anlayışlarıyla kurulması, ironi ve parodi gibi mizahlı anlatım tekniklerinden yararlanılması, öyküleme, alıntılama ve duygusal söylemden oluşmasıdır.