Psikolojide “dinî uyanış” veya “dinî gelişim çağı” olarak tanımlanan çağ Buluğ çağıdır.

Ernest Renan, bu konuda aşırıya kaçanların başını çekmektedir. O’nun konudaki meşhur sözlerinden birisi şudur: Ancak halk deneysel bilim ve akıl ile eğitilip aydınlatılırsa, dinlerin boş inançları kendi kendine yıkılır.

Medreseden mezun olan talebeler “Matlab” adı verilen deftere isimlerini kaydettirir ve atanma için sıra beklerlerdi. Mülâzemet adı verilen bu usule göre, bekledikleri süre boyunca görevleri ile ilgili staj yaparlardı. Daha sonra sırası gelenler önce aşağı dereceli medreselere atanır, zamanla terfileri yapılırdı.

Birçok kişi, sıradan dinî hayattan, dinî arzunun üstün olduğu davranışa doğru gelişim göstermekte veya geleneksel dinî hayattan, daha içten tasavvufî bir hayata geçiş yaptığı dönem Orta Yetişkinlik Dönemidir.

Dinî gelişimle ilgili yapılan araştırmalara göre, Türkiye’de çocuklar 7 yaşından itibaren inançla ilgili konularla yakından ilgilenmekte ve 10-12 yaşlarından itibaren de metafizik alana ilişkin sorular sormaktadırlar. (Yavuz, 1987; Yıldız, 2007).

Bütün   din   eğitimcilerinin, Peygamber varisi olmaları hasebiyle   aynı uyarıya muhatap oldukları söylenebilir. Bu bağlamda, din eğitimcileri ve din hizmeti sunanlar için şu ilkeleri belirlemek mümkündür:"

• Hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamalı
• Hidâyetin, Allah’ın elinde olduğunu bilmeli
• Karamsar olmadan, iyi niyet, hoşgörü ve sabırla görevlerine odaklanmalı
• Yaptıklarının karşılığını, sadece Allah Teâlâ’dan beklemelidirler

Kültürü, maddî ve manevî diye ayıranlar da vardır. Buna göre, bilimsel ve teknolojik ürünler, ekonomi, yemek ve kılık-kıyafet maddî kültür; din, dil, inanç, hukuk, örf ve âdetler, sosyal ilişkiler, tarih şuuru, estetik, mimari anlayış, yazı, sanat, edebiyat ve ahlâk ise manevî kültürdür.

İnsan, inandığı gücün önünde eğilir. Aynı zamanda bu saygıdan itaat ve kulluk doğar.
· En ilkel kabul edilen bir dinde ve toplumda bile, bu inanca dayalı bir hayat felsefesi ve sistemi oluşur.
· Karşılaşılan problemler, bu inancın penceresinden bakılarak resmedilir.
· Kutsal günler, törenler ve yasaklar ihdas edilir.
· Bu bağlanmaya bağlı olarak yeni sosyal ilişkiler ve ahlâkî değerler meydana gelir.
· Zamanla dinin kültür ve medeniyete etkisi olur.

Din eğitimcileri ve din hizmeti sunanlar için şu ilkeleri belirlemek mümkündür:

? Hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamalı,

? Hidâyetin, Allah’ın elinde olduğunu bilmeli,

? Karamsar olmadan, iyi niyet, hoşgörü ve sabırla görevlerine odaklanmalı,

? Yaptıklarının karşılığını, sadece Allah Teâlâ’dan beklemelidirler.

Teolojik safhada evren, insan iradesine benzer
iradelerle yönetilmektedir. Olayların sebepleri tabiatüstü varlıklardır. Bu süreç içerisinde ayrıca üç devre daha vardır. Bunlar:
· Fetişizm: Her şeyin canlı olduğu inancı.
· Politeizm: Olayların görünmez varlıklar tarafından meydana getirildiği inancı.
· Monoteizm: Varlıkların tek ve büyük bir irade tarafından yönetildiği inancı.

Yabancı kültürlere ait eserlerin toplanması Emevîler devrinden itibaren başlamıştır. Abbasîler devrinde Bağdat’ta kurulan Beytü’l-Hikme’de ise toplanan bu eserlerin tercümesi yapılmıştır. Kütüphane ve rasathaneden oluşan Beytü’l-Hikme, bir araştırma ve tercüme merkezi kimliği taşımaktadır.

Soyut konular, mümkünse somut örneklerle açıklanmalıdır. Eğitimci, zihnindeki bilgiyi ve gönlündeki duyguyu muhatabı ile paylaşırken üstü kapalı ifadelerden, anlaşılmaz terkiplerden, soyut ifadelerden mümkün oldukça kaçınmalıdır. Yine o, ders konusunu işlerken ve düşüncelerini ifade ederken, öğrencinin seviyesine dikkat etmeli, onun bildiği kelimelerle ve onun kavrayabileceği cümlelerle anlatmayı tercih etmeli, onun yakın çevresinden ve yaşantılarından örnekler vererek anlatılanları anlaşılır kılmayı bilmelidir. Konuları anlatırken, somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, yakından uzağa doğru bir yaklaşım sergilemeli ve tedrici bir yol izlemelidir.

İnanç ve İbadetler , Sosyal Yaşantılar Cebeci’nin dinî rehberlik gerektiren görüşlerindendir

Osmanlılarda Kânûnî devrind e (1520-1566) geniş çaplı diğer bir medrese kurma faaliyeti Süleymaniye Medreseleri’nin kurulması ile gerçekleşmiştir. Medreselerin kurulması sonraki yıllarda da devam etmiştir.

Latince bir kelime olan kültür (culture), “ekme, yetiştirme, üretme” anlamına gelmektedir. Terim anlamı ise, “bir toplumun ya da milletin, inanç, fikir, sanat, âdet ve gelenekleri, maddî ve manevî değerlerinin bütünüdür”. Osmanlı Türkçesi’nde bu kelime “ hars ” olarak ifade edilmektedir.

Manevi unsurlar ihtiva etmez, ama gelmiş geçmiş dinlerin tecrübelerinden yararlanarak onların ilerisine geçmeyi hedefler.
· Tanrısı insanlık, peygamberi bilim adamları, mucizeleri ise icatlar ve keşiflerdir.
· İnsanlara, müşahede edilen âlemin gerisindeki gücü fark etmelerini engellemek için, niçinleri değil, olay ve olguları (deney sonuçlarını) düşündürtmek esastır. Çünkü tek hakikat (gerçek bilgi), deney ve tecrübe sonucu elde edilen yasalar ile toplumda üretilen değerlerdir. İnsanları irşat etmek için başka mürşide gerek yoktur.
· İbadeti, insanlık yararı ve gelişimi için gayret etmek ve kendisini insanlığa feda etmektir. Gelişmek, değişmek ve dünyayı kurtarmak temel ilkedir.

"Kur’an’a göre insan dünyaya geldiğinde bilgiye sahip değildir; ancak eğitilebilecek özelliklerle donatılmıştır. Bu nedenle, insanın bilgi sahibi olması ve eğitilmesi, kendisi açısından bir hak, anne-babası açısından ise ihmal edilmemesi gereken bir görevdir. Çünkü bilgi sahibi olmak, bir üstünlük nedeni olarak kabul edilmiştir.

Çocukta ahlâk ve adalet duygularının gelişmesinde de anne baba tutumlarının büyük etkisi vardır.

Muhatap almak gençlerle etkili bir dinî iletişimin kurulabilmesi için iletişim ağını altüst eden davranışlardan ve ifadelerden birisi değildir.

Her alanda olduğu gibi din eğitimi alanında da eğitim sürecine ve niteliğine etki eden, din eğitimi ve öğretiminde kullanılacak yöntem ve tekniklere esas teşkil eden birtakım ilkeler bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri; bireysellik, bütünlük, açıklık ve amaca dönüklük ilkeleridir. Akılcılık bu ilkeler arasında yer almaz.