Durkheim’e göre dinin tarihi, insan düşüncesinin evrimine paralel olarak gelişmiştir. Çok tanrıcılıktan, tek tanrıcılığa; tek tanrıcılıktan çok tanrıcılığa doğru sürekli bir değişim içerisindedir ve insan düşüncesi evrimleştikçe değişmektedir. Bu sebeple günümüzdeki din, çok eski çağlardaki gibi de olabilir.

“İnsan insanın kurdudur” İngiliz filozof Thomas Hobbes tarafından dile getirilmiş olup insanların sürekli birbirleriyle çatışma, rekabet ve düşmanlık hâlinde bulunduğunu ifade etmektedir.

Weber’e gore doğu toplumları ve özelde de İslam toprakları, sivil toplumun yokluğu; sermaye birikiminin yokluğu; ticari burjuvazinin gelişmesini sağlayacak kentlerin yokluğu; toplumun hukuki zeminini oluşturacak ve hakları standartlaştıracak akılcı bir hukukun yokluğu; püriten ahlakın yokluğu şeklinde sıralanabilen bir dizi “yokluk” olarak açıklanır. Bereketli toprakların yokluğu bu dizide yer almaz.

İspanya, Fransa, Almanya ve Hollanda gibi ülkeler din ile devlet arasındaki ilişkiyi ayrılık modeline göre düzenlemişlerdir.

Kurumun Aristosal (yani tek nitelikle) bir tanımını yapmak mümkün gözükmüyor. Ancak benzer durumlarda olduğu gibi açıklayıcı bir tan›m yapılabilir. Bunun için de kurumun özelliklerinin s›ralanması gerekir. Buna göre kurumlar: Belli bir amacı gerçekleştirmeye yönelik, Söz konusu ihtiyacın gerçekleştiriliş biçimi oldukça süreklilik kazanmış, Gerek alt kurumlarıyla gerekse diğerleriyle yapılanmış, örgütlenmiş ve eşgüdümlenmiş, Diğerleriyle yakından ilişkili olmasına rağmen kendi alan›nda biricik yani bir “göreli bağımsızlığa” sahip, Zorunlu olarak kültürün normatif kodlarını ihtiva eden değer yüklü toplumsal oluşumlardır.

Sosyoloji literatüründe aile, ekonomi, eğitim, siyaset gibi unsurlar sosyolojik kurumlardandır. Ancak Hukuk kavramı sosyolojik bir kurum değildir.

11 Şubat 1979’da İran’ da İslam Devrimi meydana geldi ve İmam Humeyni’nin ruhani liderliği altında İran İslam Cumhuriyeti kurulmuş oldu. Dolayısıyla Vatikan ile birlikte, hala teokratik bir sistemle yönetilen ülke İran’dır.

Kurumsallaşmış bir eğitimin din üzerinde önemli bir etkisi var olagelmiştir. Dinin sistemli bir biçimde öğretilmesi eğitime bağlıdır. Bu etki bazen kendini daha ileri boyutlarda da göstermiş, belli eğitim yapılanmaları zaman içinde kendine has bir din anlayışını doğurmuştur. Batıda skolastik zihniyet, İslam dünyasında Medrese, bu eğitimsel din anlayışına verilebilecek örneklerdir.

Dine hem bir üstyapı kurumu olarak hem de ideoloji olarak yaklaşması Marx’ın din sosyolojisi yaklaşımlarının eksik noktalarından biri değildir.

Tamamıyla bütüncül bir feodal toplumsal yapı ortaya çıkardığı “Feodal Toplum” adlı eserinde, orta çağlarda hakim olan bir çok unsuru birden işin içine katarak, hayli geniş bir “feodalizm” tanımı yapan tarihçi Marc Bloch’dur.

Orta Çağ’da kırsal kesimin Hristiyanlaşmasında iki önemli olayın rolü vardır. Birincisi, “koruyan-korunan” ilişkisi ile sürdürülen feodal yönetici kırsal kesim ilişkisidir. Bu ilişkide, imtiyazlı sınıf olan feodaller pagan adetlerinin yerine kilise fikirlerini önemseyerek kırsal kesimin de önemsemesini sağlamışlardır. İkinci önemli unsur ise şıklarda olmayan manastırlar ve bu manastırların faaliyetleridir.

Sosyal aktörlerin, yani insanların birbirleriyle etkileşimlerini, bu etkileşimler sonucunda ortaya çıkardıkları sosyal olay ve olguları ele alan bilim dalına sosyoloji denir.

‘Dini Hayatın Temel Biçimleri’ Durkheim’in dinle ilgili temel kitabıdır.

Devlet başkanı orduya hükmetme yetkisine sahip değildir. Çünkü silahlı kuvvetlerin başı İran anayasasına göre dinî liderdir.

Martin Luther ve Jean Calvin Protestanlık hareketinin öncü isimleridir. Aziz Augustine ve Aziz Gregory gibi kilise babaları ise kiliseye itaati, devlete itaatin üzerine çıkarmışlardır.

Toplumun tün yasaları aile kurumuna indirgenemez. Her ailenin kendi içerisinde kabul ettikleri veya etmedikleri durumlar vardır. Aile çok yönlüdür işte tam da bu sebepten dolayı tek bir amaca hizmet etmez. Aile, biyolojik ilişki sonucu insan türünün devamını sağlamakla birlikte, maddi-manevi zenginlikleri diğer kuşaklara aktaran, biyolojik, psikolojik, sosyal, hukuksal özellikleri bulunan bir kurumdur.

Karl Marx, sosyal bilimlere yaptığı katkıdan çok, komünizmin babası olarak bilinen düşünürdür. Martin Luther, Almanya’da protest hareketi başlatan papazdır. Emile Durkheim, Weber’le aynı dönemde yaşayan ve sosyolojinin kurucuları arasında sayılan düşünürdür. Niccolo Machiavelli ise kiliseye karşı bağımsız ve toplumuna mutlak anlamda hükmeden bir hükümdar düşüncesini geliştiren devlet adamı ve siyasi bilimcidir.

Weber ekonomik tarz ve modelleri belirleyip yönlendiren en önemli dinamiklerden birisinin, ahlakın ekonomi alanındaki şekli olan “iktisat ahlakı” olduğunu göstermiştir. Weber bu tezini, ilk bakışta hiç ilgi kurulamayacakmış gibi görünen Protestan ahlakıyla kapitalizm arasındaki ilişkide temellendirmeye çalışmış, her hâliyle dünyevi bir ekonomik model olan kapitalizmin belirleyicisinin en azından başlangıçlarında dinî bir ahlak olduğunu göstermiştir.