Toplumsal şartların ürünü olan dinlerin ortaya çıkışlarında mevcut toplumsal ihtiyaç ve şartların etkisi vardır. İlahi dinlerin kaynağı toplum üstüdür.

Hristiyanlğı yayma gayesiyle çeşitli mektuplar yazan ve mektupları Hristiyan teolojisinin ana kaynaklarından kabul edilen, Hristiyanlığın asıl kurucusu olarak kabul edilen din adamı Pavlus’dur. 

Kurumsal işlevi yerine getiren bir “kuruluş” olması kurumun günlük dilde kullanımını ifade eder. Sosyoloji açısından kurumu ifade eden özelliklerden biri değildir.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, yasal yollarla din ve devlet işlerini birbirinden ayırmak için bu uygulamaları gerçekleştirmiştir. Bu ilke aynı zamanda laiklik ilkesi olup devletin en temel prensiplerinden biridir.

On altıncı yüzyılda papalar ile krallar güç savaşına girmişler ve çatışmaya başlamışlardır. Katolik kiliseleri mutlak güç ve karar verici mekanizma olma yolunda emin adımlarla ilerlemiştir. Bunun bir sonucu olarak ruhban sınıfı toplumdan daha üst bir konuma yerleşmiştir. Ancak Protestanları dinde reforma iten en önemli neden Katolik kilisesine bağlı kesimin aşırı lüks bir hayat sürmesi ve toplumda sınıfların oluşmasına bağlı olarak yaşanan eşitsizliklerdir.

Orta Çağ Avrupa’sında beşinci yüzyıl ile on altıncı yüzyıl arasında yaşamış olan toplumsal, ekonomik ve siyasi düzen; tarıma dayalı derebeylik sistemi Feodalizmdir.

On sekizinci yüzyılda İngiliz aydınlanma düşünürü David Hume, dini “korku” ile tanımlıyordu. İnsanın değişik varlıklardan korkması onu, bunların üstesinden gelebilecek bir varlık tasarımına götürmüş ve böylece Tanrı inancı doğmuştur.

Din ekonomi ilişkisinin en önemli görünümlerinden birisi ekonomi için bir tutum ahlakı oluşturmasıdır. Ekonomiyi öncelikle ilgilendiren dini motivasyonların başında tutum ahlakı gelmektedir.

ABD ve Hollanda ayrılık ilkesine dayalı laik modellerle yönetilmektedirler. Tipik teokratik model ile yönetilen iki ülke örneği ise Vatikan ve İran’dır.

Tarihte en erken sosyolojik metinler arasında yer almakla birlikte hareket noktası büyük ölçüde islam dininden esinlenmiş temel kabuller olan "Mukaddime" adlı eser İbni Haldun’a aittir.

Esasen dinlerin kökeninin çok tanrılı olduğu ve dinlerin tek tanrılı bir dine doğru bir evrim geçiriyor olduğu düşüncesi basit bir evrimci tarih anlayışını temel almaktan kaynaklanmaktadır. Oysa bu evrim fikrinin dine yorumlanması belli anlamda sakıncalıdır. Çünkü dinin tarihi doğrusal bir evrim süreci geçirmeyip, sarkaç modelinde gelişmiştir. Bu sebeple bütün toplumlarda dinin gelişimi aynı anda ve benzer süreçlerde olmamıştır.

Fransız sosyolog, matematikçi ve filozof A. Comte (1798-1857), tarihi doğrusal bir ilerleme süreci olarak görmüş ve “Üç Hal Yasası” olarak bilinen kurguyu ortaya çıkarmıştır. Üç Hal Yasası’na göre, toplumlar Teolojik, Metafizik ve Pozitivist olmak üzere üç aşamadan geçerler. Comte’ye göre din, Teolojik olarak adlandırılan birinci aşamaya aittir.

Protestanlık on altıncı yüzyılda Katolik Kilisesi’ne karşı başkaldıran dinde reform hareketidir. Siyasi bir dinî anlayış geliştirdiği için protest bir hareket anlamında bu ismi almıştır.

Paganizm, Latincede “kırsal” anlamına gelen bir kelimeden türeyen ve yerel halkların tek Tanrılı olmayan ve kültlere dayalı inançlarını ifade eder. Protestanlık 16. Yüzyılda Katolik Kilisesi’ne karşı başkaldıran dinde reform hareketidir. Kalvanizm de Protestanlığın en önemli kollarından biridir. Donatiler ise sadece günahsızların kiliseye kabul edilmesi gerektiğini ve aynı şekilde papazların da günahsız olması gerektiğini ileri süren püriten bir inancı yaymaya çalışıyorlardı.

Machiavelli, feodal dönemde yaşamış ve Prens kitabında kilisenin dağınık İtalyan halkını birleştirmeyi engellediğini söyleyerek kilise etkisinin azaltılmasını tavsiye etmiştir. Kilise üstü kanunların olması gerektiğini vurgulamıştır.

Aydınlanmacı olduğu halde Aydınlanmanın nedenselci ve akılcı tezlerine karşı çıkan, deneyselci bir yaklaşım benimseyen kişi iskoçlu felsefeci David Hume’dur.

Kurumlarda kimin nerede ve nasıl hareket edeceği önceden belirlidir. Sapmanın ne olduğu da böylece bilinmiş olur.