Değerleme İşlemleri
Değerleme işlemleri, muhasebe dışı envanterin sayımdan sonraki aşamasıdır. İşletmelerin finansal tablolarında yer alan varlıklar ile borçlarla ilgili olarak aşağıdakilerle sınırlı olmamak üzere şu değerleme ilkeleri geçerlidir:
• Bir önceki dönemin kapanış bilançosundaki değerler ile faaliyet döneminin
açılış bilançosundaki değerler birbirinin aynı olmalıdır.
• Fiili veya hukuki duruma aykırı olmadıkça, değerlemelerde işletme faaliyetinin
sürekliliğinden hareket edilmelidir.
• Bilanço kapanış gününde, varlıklar ve borçlar teker teker değerlendirilir.
• Değerleme ihtiyatla yapılmalıdır, özellikle de bilanço gününe kadar doğmuş
bulunan bütün muhtemel riskler ve zararlar, bunlar bilanço günü ile
yıl sonu finansal tablolarının düzenlenme tarihi arasında öğrenilmiş olsalar
bile dikkate alınırlar. Kazançlar bilanço günü itibariyle gerçekleşmişlerse
hesaba katılır. Değerlemeye ilişkin olumlu ve olumsuz farkların dönem sonuçlarıyla ilişkilendirilmesinde Türkiye Muhasebe Standartlarındaki esaslara uyulur.
• Faaliyet yılının gider ve gelirleri, ödeme ve tahsilat tarihlerine bakılmaksızın
yıl sonu finansal tablolarına alınırlar.
• Önceki yılsonu finansal tablolarında uygulanmış bulunan yöntemler korunur.

Verilen çekler vadeli ticari borçlar olarak ayrıştırılmaktadır. Bu nedenle 3. madde yanlıştır. 

Alacak senedi, bir alacak hakkını gösteren yazılı bir belgedir. İşletmelerin yapmış oldukları satışları karşılığında aldıkları senetler, işletmeye bir takım fayda sağlarlar. Bu faydalar aşağıdaki
gibi sıralanabilir:
• Alacakların tahsil edilememe riskini azaltmak,
• Alacaklarını sağlam esaslara bağlamak,
• Nakit sıkıntısını önlemek, işletmeler nakit sıkıntısı yaşadıklarında ellerinde
bulunan alacak senetlerini bankalara iskonto ettirmek veya borçlusu bulunduğu kişiye ciro etmek suretiyle nakit sıkıntılarını önleyebilirler. Adi senetler; Borçlar Kanunu hükümlerine göre düzenlenen ve belli bir biçime
bağlı olmayan senetlerdir. Ticari faaliyette bu tür senetlerin fazla önemi yoktur. Kıymetli evrak niteliğindeki senetler, kambiyo senetleri (ticari senetler) ve mal (emtia) senetleri olmak üzere ikiye ayrılır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Şüpheli alacak kaydı yapılmış bir alacağın tahsil edilemeyeceği kesinleştiğinde bilançoda şüpheli alacakları göstermek üzere kullanılan “ şüpheli ticari alacaklar ” ve “ şüpheli ticari alacaklar karşılığı ” hesaplarının kapatılması gerekir.

Stok sayımı sadece depolarındaki stokların sayılması anlamına gelmemektedir. Aynı zamanda satışın gerçekleştirildiği mağaza, şube, teşhir alanları, yoldaki mallar ile konsinye (emanet) malları da sayıma dahil edilmeli ve detaylı bir lokasyon planı oluşturulmadır. Ayrıca işletmenin sayım sırasında zaman planlamasını da çok iyi bir şekilde organize etmesi gerekmektedir. Böylece envanter işlemleri;

• İşletmenin satışlarına engel olmamalı,
• Konusunda uzman bir ekip tarafından süratli bir şekilde yapılmalı,
• İşletme yöneticilerinin ve yetkililerinin gözetiminde gerçekleştirilmeli ve
• İşletme üst yönetiminin sayım sonucunu etkileyecek müdahalelere meydan vermeyecek şekilde tarafsız bir sayım gerçekleştirilmelidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

İşletmenin ana faaliyet konusu kapsamında doğan alacaklarına “Ticari Alacak”, ana faaliyetinden kaynaklanmayan alacaklarına ise “Diğer Alacak” denilir. Diğer alacaklar da vadelerin göre kısa ve uzun vadeli olmak üzere ikiye ayrılır. Kısa vadeli diğer alacaklar 13 Diğer Alacaklar grubunda yer alan hesaplarda, uzun vadeli diğer alacaklar ise “23 Diğer Alacaklar” grubunda yer alan hesaplarda izlenir. Bu grupta bulunan alacaklar Tekdüzen Hesap Planında aşağıdaki gibi isimlendirilmiştir; • Ortaklardan Alacaklar • İştiraklerden Alacaklar • Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar • Personelden Alacaklar • Diğer Çeşitli Alacaklar. Doğru cevap D şıkkıdır.

Türkiye Muhasebe standartlarında “gerçeğe uygun değer” kavramına vurgu yapılmakta, varlık ve borçların gerçeğe uygun bir şekilde ölçümlenmesi, değerlenmesi ve finansal tablolarda raporlanmasının, finansal tablo kullanıcılarının bilgi ihtiyacının en iyi bir şekilde karşılanmasına neden olacağı ifade edilmektedir. Bu kapsamda, finansal tablo unsurlarının değerlemesi ile ilgili olarak standartlarda aşağıda belirtilen beş temel ölçümleme esasına yer verilmiştir.

• Maliyet bedeli

• Cari maliyet (Yenileme maliyeti)

• Gerçekleşebilir değer

• Gerçeğe uygun değer

• Kullanım değeri

120 Alıcılar hesabı içinde faize tabi alacaklar varsa bilanço tarihine kadar müşteri aleyhine ve işletme lehine tahakkuk etmiş olan faizler kayda alınır.

Dönem içinde fiilen ödeme yapılmasına rağmen yapılan ödemenin kayıtla­ra geçirilmemesi kasa sayım noksanlığına neden olur.

Tasarruf Değeri: Tasarruf değeri, bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değerdir. Senetli alacaklar ve senetli borçlar tasarruf değeri ile değerlenir.

VUK’nun 323. maddesinde bir alacağın şüpheli alacak kabul edilmesi ve karşılık ayrılması için aşağıda belirtilen durumların oluşması gerekmektedir.

• Bir alacağın dava ve icra safhasında bulunması,

• Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek kadar küçük alacaklar şüpheli alacak olarak kabul edilmiştir.

 İşletmelerin muhasebe dönemi içinde gerçekleştirdikleri stok hareketlerine ilişkin işlemler gerçekleştikleri anda satış maliyetleri tespit edilemiyor veya kayıtlarda dikkate alınmak istenmiyorsa, depoda mevcut stok da takip edilemeyecektir. Bu stok kayıt sistemi aralıklı envanter sistemidir. Doğru yanıt A’dır.

Hisse senedi ve tahvillerde dönemsonu işlemi olarak; hazırlık aşamasında öncelikle mevcutlar ile kayıtların doğrulanması gerekmektedir. Tutar yönünden doğrulama yapıldıktan sonra sunum yönünden de doğru kaydedildiğinin tespiti yerinde olacaktır. Geçici amaçla alınanların, dönen varlık; geçici olmayan finansal
varlık yatırımlarının, duran varlık şeklinde sunulması gerekmektedir. Doğrulamalar yapıldıktan sonra değerleme işlemi gerçekleştirilecektir. Vergi Usul Kanunu’na göre hisse senetleri alış bedeli ile değerlenir. Muhasebe Standartları ise hisse senetlerinin, gerçeğe uygun değer ile değerlenmesini öngörmektedir. Dönemsonunda hisse senedi yatırımlarının değerinde düşüklük varsa ihtiyatlılık kavramı gereği karşılık ayrılacaktır. Ayrılan karşılık, vergisel boyutta indirimi
kabul edilmeyen gider niteliğindedir. Muhasebe standartlarına göre ayrıca değer artışlarının da kaydedilmesi gerekmektedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Vergi Usul Kanununa göre senetli alacaklar ve senetli borçlar istenirse tasarruf; istenirse kayıtlı değer ile değerlenir. Türkiye Muhasebe Standartları ise, gerçeğe uygun değer ölçüsünü getirmiştir.

İGİÇ varsayımı depoya ilk giren stokun depodan ilk önce satılması varsayımına dayanmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

VUK emsal bedelin sıra ile üç aşamada uygulanması gerektiğini belirtmektedir.
a. İlk uygulanması gereken yöntem ortalama fiyat yöntemidir. Aynı cins ve türdeki stoklardan son aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli bu satışların tutarına ve miktarına göre işletme tarafından hesaplanacak ortalama satış
fiyatı olarak kabul edilir. Bu esasın uygulanması için, aylık satış miktarının, emsal bedeli belirlenecek her bir malın miktarına göre %25’ten (%10’dan) az olmaması şartı aranmaktadır.
b. İkinci sırada maliyet bedeli yöntemi uygulanmaktadır. Emsal bedeli tespit edilecek stokun, maliyet bedeli biliniyor veya belirlenmesi mümkünse, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan satışlar için %5, perakende satışlar için %10 (makul bir brüt kar oranı) eklemek suretiyle emsal bedeli hesaplanır.
c. Son sırada ise takdir yöntemi bulunmaktadır. Yukarıda yazılı esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri, ilgililerin başvurusu üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belirlenir. Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa değerleri araştırılmak ve kullanılmış eşya için ayrıca yıpranma dereceleri dikkate alınmak suretiyle takdir komisyonu veya değerleme yapmaya yetkili kişiler tarafından yapılır. Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi mahkemesinde dava açma hakkı saklıdır. Ancak, dava açılması verginin tahakkuk ve tahsilini durdurmaz. Doğru yanıt A seçeneğidir.

VUK’un 281. maddesine göre bankalar, bankerler ve sigorta şirketleri dışında kalan işletmeler alacak senetlerini değerlemede mukayyet (kayıtlı) ya da tasarruf (peşin) değeri ölçüsünden birini esas alabilirler

Dönem içinde belge üzerinde belirtilen tutardan daha az ödeme yapılması kasa fazlalığına neden olan durumlardan biridir. 

Birçok maliyet akış varsayımı söz konusu olmasına rağmen, en yaygın olarak kullanılan yöntem ve varsayımlar şunlardır:
• Gerçek Parti Maliyeti Yöntemi
• İlk Giren İlk Çıkar Maliyeti Varsayımı (İGİÇ)
• Son Giren İlk Çıkar Maliyeti Varsayımı (SGİÇ)
• Ortalama Maliyet Varsayımı.

Ticari Mallar hesabının borç tarafı her zaman stoktaki artışı göstermektedir ki, stok kartında da bu bölüm giren olarak adlandırılmaktadır. Bu durumda işletme her mal alışında hem ana hesaba kayıt yapacak hem de ilgili stok kartının giren kısmına giriş yapacaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.