Anadolu’da Assur için son derece önemli olan iki ham madde bulunmaktaydı. Birincisi dönemin en önemli madenlerinden olan bakırdı. Bakır, tunç yapımında % 90 oranında kullanılıyordu ve bu nedenle çok büyük önem taşıyordu. Mezopotamya’da ise bakır olmadığı için, günlük yaşamda kullanılan kap kacak ve çeşitli aletlerin yapımında ihtiyaç duyulan bu madenin dışarıdan ithal edilmesi gerekiyordu. Assur için son derece kıymetli olan diğer maden ise gümüştü. İncelemekte olduğumuz dönemde gümüş, özellikle Anadolu için adeta para yerine geçiyordu ve çok değerliydi. Dönemin ticari belgelerine bakıldığında, ödemelerin çoğunda gümüş ile yapıldığı ya da ölçü olarak gümüşün kullanıldığı görülmektedir.

Kuruluş döneminin en güçlü kralı Minua döneminde ise Urartu orduları hedeflerini genişletmiştir. Kuzeybatı İran’da Manna adlı krallıkla ilk kez temas bu dönemde kurulmuştur. Kuzeyde Erzurum bölgesinde bulunan Diauehi adlı yerel krallık ve batıda Malatya’daki Geç Hitit Krallığı vergiye bağlanmıştır. Urartu Devleti denetim altına aldığı bölgelerden elde ettiği ganimet ve nüfus nakilleriyle sağladığı insan gücüyle büyük yatırımlar yapmıştır. Minua, Van havzasında Anzaf, Körzüt ve kuzeyde Patnos (Aludiri) kentlerini inşa etmiştir. Kentlerin sitadellerinde inşa edilen standart plan anlayışına sahip kule tapınaklarla her bir kent aynı zamanda kutsal birer merkeze dönüştürülmüştür.

II. Muvatalli döneminin en önemli olayı, Hatti ülkesi ile Mısır arasındaki ilişkilerin çatışma noktasına varmasıdır. Firavun II. Ramses egemenliğinin dördüncü yılında Suriye üzerine yürümüş ve oradaki küçük krallıkları baskı altına almıştı; Amurru kralı Hititlerle olan antlaşmasını bozup Mısır tarafına geçmişti. Kuzey Suriye’de Hatti aleyhine dengeler bozulmuş, Kargamış tehlikeye girmişti. Savaş kaçınılmaz olunca, Hatti ülkesinin her yerinden asker toplandı. Hattuşili de Yukarı Ülke’den topladığı Kaşkaları komutası altına alarak kardeşinin yardımına gitti. Sonuçta, Kadeş kenti yakınlarında karşılaşan Hitit ve Mısır orduları arasındaki mücadelede (MÖ 1285), Ramses’in bir taktik hatası nedeniyle Mısır’lılar başarı kazanamadılar.

Fransızca Hittites olarak geçer. Türkçeye bu isim Fransızca’da­ki Het Oğulları isminin sıfat formu olan Hétéen kelimesinden girmiştir ve başlarda Fransızcada okunduğu gibi, yani baştaki [h] sesi olmadan, Eti olarak yazılmıştır. Zamanla bu hatalı yazımdan ya­zılışından vazgeçilmiş ve Hitit kelimesinde karar kılınmıştır. Türkçe yazılışındaki bu değişiklik nede­niyle eski nesil Hititleri, hâlâ Eti olarak bilmektedir.

E şıkkı

“Eski Anadolu Tarihi” Kitabının “Hitit İmparatorluğu’nun Sonu: Geç Hititler” başlıklı 4. Bölümünde bu soru ile ilgili şu bilgiye yer verilmektedir.

Güneydoğu Anadolu’da ve kısmen Kuzey Suriye’de kurulmuş Geç Hitit Krallıkları/Beylikle­ri: Kargamış; Antakya ve Amuk Ovası dolaylarında Pattina (Unqi); Gaziantep ve güneyinde Sam’al; Kahramanmaraş ve dolaylarında Gurgum; Malatya ve çevresinde Melid; Adıyaman dolaylarında Kum­muhu; Çukurova ve kuzeyinde Que ve Hilakku; Kayseri ve dolayları Tabal’dır.

Bu nedenle sorunun doğru cevabı E şıkkıdır.

I. Argişti, krallığı süresinde yaptığı bütün işleri başkent Tuşpa’da kendisi için yaptırdığı anıtsal kaya mezarının girişine kaydettirmiştir. Argişti’nin analları (yıllıkları), babası Minua döneminde belirlenen hedefleri daha ileri taşıma amacıyla seferler yaptığını göstermektedir