M.Ö. 1450 yıllarında tahta çıkan ve otuz yıl kadar egemen olan kral II. Tuthaliya ve kraliçesi Nikkalmati döneminde devletin yeniden toparlandığı görülmektedir. Bu krali çiftini Arnuvanda ve kraliçesi Aşmunikal izler. Arnuvanda’dan sonra oğlu III. Tuthaliya ve kraliçesi Taduhepa egemen olmuşlardır. Bu çiftin Genç Tuthaliya olarak belgelere geçen oğulları daha tahta geçemeden, kardeşi Şuppiluliuma tarafından öldürtülmüştür. Hitit tahtını kan dökerek elde etmesine karşın bu kral, devleti imparatorluk haline dönüştüren kişidir. Ülkenin toprakları bu kral döneminde tekrar genişlemiş, Halpa, Kargamış alınarak tüm Kuzey Suriye egemenlik alanı içine katılmış, alınan bu iki önemli kentin başına Şuppiluliuma’nın oğulları getirilmiştir. Ayrıca, Güneydoğu Anadolu’da güçlü bir devlet durumuna gelen ve Kuzey Suriye üzerinde emelleri bulunan Mısır ile ittifak yapan Mitanni Devleti de ağır bir yenilgiye uğratılmıştır.

Hitit kelimesinin temelinde hat(t)- kökü vardır. Aynı kök başkentlerine verdikleri Hattuş(a) ve ülkelerine verdikleri Hatti adlarında da görülmektedir. Hitit ve Hititler kelimeleri ise, Tevrat’ta geçen (Eski Ahit) bir kelimeye dayanmaktadır (Het Oğulları, İbranca hittim, Arapça Ben-i Het). Ancak Tevrat’ta geçen Het Oğulları ile Anadolu’da büyük bir devlet kuran Hititler aynı değildir. Tevrat’ta
bahsedilen Het Oğulları, MÖ birinci binyılda, yani Hitit İmparatorluğu’nun yıkılışından sonra, ağırlıklı olarak Kuzey Suriye’de kurulan Geç Hitit Devletleri’dir. Het Oğulları olarak Tevrat’ta geçen bu isim, daha sonra modern dillere, Almanca Hethiter, İngilizce Hittites, İtalyanca İttiti, Fransızca Hittites olarak geçer. Türkçeye bu isim Fransızca’daki Het Oğulları isminin sıfat formu olan Hétéen kelimesinden girmiştir ve başlarda Fransızcada okunduğu gibi, yani baştaki [h] sesi olmadan, Eti olarak yazılmıştır. Zamanla bu hatalı yazımdan yazılışından vazgeçilmiş ve Hitit kelimesinde karar kılınmıştır.

A ve B seçeneklerinde yer alan isimler olan II. Tuthaliya ve Nikkalmati döneminde devletin toparlanması söz konsudur.

C seçeneğinde yer alan Telipinu taht uğruna yapılan ihanet ve cinayetlere son vermek amacıyla çıkarttığı ferman ile tanınmaktadır.

E seçeneğinde yer alan Huzziya ise M.Ö. 16. yüzyılda hüküm sürmüş bir kraldır ve onun döneminde Hitit yönetiminde entrikalar yaşanmıştır.

D seçeneğinde yer alan Şuppiluliuma ülkenin topraklarını tekrar genişletmiş, Halpa ve Kargamış'ı alarak tüm Kuzey Suriye'yi egemenlik alanı içine katmıştır. Ayrıca O'nun döneminde Mısır ile ittifak yapan Mitanni Devleti de ağır bir yenilgiye uğratılmıştır. Şuppiluliuma Hititler'i imparatorluğa dönüştürmüştür.

Doğru cevap D seçeneğidir.

İlkel toplumlarda ceza ile intikam eşit sayılır ve haksızlığa uğramış taraf, suçludan bunun acısını olabildiğince çıkarmak ister.Hitit kanunları bu açıdan Mezopotamya’ya nazaran,oldukça ileridir. Pek çok suçun karşılığında tazminat ödenirdi, ölüm cezaları kısıtlıydı ve bedeni sakatlama cezaları ise, sadece “köle”lere verilebilirdi.Doğru cevap C'dir.

Hititler, dillerini yazıya geçirmek amacıyla, bir hece yazısı sistemi olan çivi yazısını kullanmışlardır. Çivi yazısı o dönemde, yani MÖ on yedinci yüzyılda bin seneye aşkın bir zamandır Mezopotamya’da kullanılmaktaydı. Anadolu, çivi yazısı ile ilk defa Assur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (yak. MÖ 1950-1750), Assur’dan gelen tüccarlar sayesinde tanışmıştır. Ancak ilginçtir ki, Hititler kendilerinden evvel Anadolu’da kullanılan bu yazı üslubunu (biçemini) değil, Eski Assur Çivi Yazısı’ndan farklılıklar gösteren Eski Babil Çivi Yazısı üslubunu kabul etmişlerdir.

Hititçe Hint-Avrupa Dil Ailesi’nin yazılı belge bırakmış en eski üyesidir.

Hititler çivi yazısının yanı sıra ikinci bir yazı sistemini de kullanmışlardır. Kayalara yapılmış kabartmalardaki yazıtlarda, taş stellerdeki yazıtlarda, kral ve şahıs mühürlerinde, bazı kaplar üzerinde hiyeroglif sisteminde yazılmış yazılar mevcuttur. Hitit-Luwi Hiyeroglifi olarak tanımladığımız bu yazı sisteminin esin kaynağı muhtemelen Mısır Hiyeroglif yazısıdır. Çivi yazısının aksine, hiyeroglif kullanılan yerler halka açık kaya kabartmaları ya da halktan insanlara ait mühürlerdir. Buradan hareketle çivi yazısı sisteminin resmi yazı ve dil olduğu, hiyeroglif sistemi ve yansıttığı Luwi dilinin toplumun geniş kesiminin kullandığı dil ve yazı olduğu söylenebilir

I. Hattuşili’nin ilk Hitit Büyük Kralı sayılmasının nedeni, onun Anadolu sınırları dışına taşan yayılımcı bir politika izlemesidir. Bu kraldan sonra başa gelenler, onun koyduğu Kuzey Suriye’yi elde tutma hedefini benimsemişlerdir. Doğru cevap D’dir.

Orta Tunç Çağı Anadolu’su hakkında en önemli bilgiler Kayseri yakınlarındaki Kültepe (Kaniş/ Neşa) kazısından edinilmektedir. Kültepe’nin Assur Ticaret Kolonileri Çağı’ndaki isminin iki farklı yazılışı var­dır: Kaniş ve Neşa. Yazılı belgelerde daha çok Kaniş ismi kullanılmaktadır.

Doğu Akdeniz havzası ve Mezopotamya yazı sistemlerinin doğduğu ve geliştiği bölgelerdir; hiyeroglif
sistemi Mısır’da, çivi yazısı Mezopotamya’da doğmuştur. Aslında tüm yazıların kökeninde resim vardır.

MÖ ikinci binyıl yılın başlarında Anadolu’da küçük yerleşmelerin yerini, sayıları gittikçe artan büyük merkezler almıştır. Bu kentleşme bir yandan değişik sosyal sınıfların ortaya çıkmasına yol açar­ken, diğer yandan çevre halkların da ilgisini çeke­rek onların da göç etmelerine neden olmuştur. Ar­tan nüfusla, doğal olarak bu kentlerin tüketimi de büyük ölçüde artmıştır. Sonunda özellikle coğrafi konumu itibariyle elverişli olan kentler, önemli bi­rer pazar durumuna gelmiş ve hızlı bir şekilde zen­ginleşmiştir. Anadolu’nun bu dönemi Orta Tunç Çağı olarak da adlandırılmaktadır.

Geç Hitit Devletlerinin yönetimleri birbirinden bağımsız idi. Bu nedenle de ayrı ayrı krallar tarafından yönetilmekteydi. Bu dönemdeki kral adları, Hitit İmparatorluk Dönemi’ndeki kral adlarının değişikliğe uğramış biçimidir. Bu durum, Geç Hitit krallarının kendilerini Hititlerin devamı olarak gördüklerinin en önemli kanıtıdır. Ancak yeni kurulan bu devletlerin karakteri ve yönetim biçimi, merkezi bir otorite yerine küçük kentler ve dar alanlar içinde kaldığından, Hitit İmparatorluk Dönemi yönetim sisteminden ister istemez ayrılmaktadır. Dışa karşı oldukça güçsüz olan bu devletler, Assur karşısında dayanamamış ve zaman zaman bir koalisyon kurmuşlardır. Ancak bu da güçlü Assur karşısında pek başarılı olamamıştır.

Hitit kaynaklarında Maldiya, Assur yazıtlarında Melid adı ile anılan kent, modern Malatya ilinin yedi kilometre kuzeydoğusunda bulunan Arslantepe Höyüğü üzerinde kurulmuştur. Kent, Fırat’ın kolu olan Tohma çayının suladığı ovanın güneyindedir. Arslantepe Höyüğü’nde Fransız Hititolog Louis Delaporte denetiminde, İkinci Dünya Savaşı’ndan önce 1932 yılında başlatılan kazılarda, Geç Hitit Melid Kalesi’nin kabartmalı kuzeydoğu kapısı açığa çıkartılır. Kapı aslanları dolayısıyla bu anıtsal giriş, Aslanlı Kapı olarak tanınmıştır. Bu kapı yapısının duvarlarında kullanılan yapı taşları üzerindeki kabartmalarda, iktidar sahibi kral ve kraliçenin, bir dizi tanrı ve tanrıçaya sunuda bulunarak sadakatlerini belirttikleri dinsel sahneler yer alır.

e şıkkı

Urartu Krallığı’nın Doğu Anadolu’daki geleneksel yaşam biçimini değiştirme çabasını ve kendine özgü yönetim anlayışını en iyi yansıtan uygulamalar kent inşa projeleridir. Van Gölü havzasında Van (Tuşpa), Yukarı Anzaf, Toprakkale, Ayanis, Körzüt ve Kef Kalesi; kuzeyde Murat Nehri havzasında Aznavurtepe; Aras Nehri havzasında Armavir Blur, Arin Berd, Karmir Blur ve Bastam ortak özellikleriyle bu kapsamda değerlendirilebilecek önemli merkezlerdir. Bütün bu kentler doğrudan devlet tarafından planlanarak, zorunlu iskâna tabi tutulan insanlardan sağlanan iş gücü ile yaptırılmıştır.

Doğru cevap A seçeneğdiir.

Doğu Anadolu’nun büyük bölümü deniz seviyesinden 1500 metrenin üzerinde yaylalardan oluşur. Bu yapı, tarımdan çok hayvancılık yapılmasına uygundur. Bu nedenle bölgede, yer­leşik tarım toplumlarından çok yarı göçebe hayvancılık yapan aşiretler yaygın olarak yaşamaktaydı. Doğru cevap E'dir.

Mısır'daki muhaliflerin Hitit prensi Zannanza'yı öldürmesi üzerine Kral Şuppiluliuma Suriye'deki Mısır güçlerine saldırmıştır. Hatti ve Mısır ülkelerini Kadeş Savaşı’na kadar sürükleyecek çatışmalar bu olayla başlamıştır. Ancak bu seferin Hititlere verdiği en büyük zarar, Suriye’den getirilen esirlerin yirmi seneden uzun sürecek olan veba salgınına neden olmasıdır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Hitit ekonomisinin temelinde toprağa bağlı üretim, yani tarım ve hayvancılık vardır.

B, C, D ve E seçenekleri Hititlerin Bin Tanrılı Dininde yer bulan tanrılardır. Ancak A seçeneğinde yer alan Yunan Tanrıları Antik Yunan döneminde karşımıza çıkan ve Yunan Mitolojisine ait olan tanrılardır.

Doğru cevap A seçeneğidir.

I.Hattuşili’nin ilk Hitit Büyük Kralı sa­yılmasının nedeni, onun Anadolu sınırları dışına taşan yayılımcı bir politika izlemesidir. Bu kraldan sonra başa gelenler, onun koyduğu Kuzey Suriye’yi elde tutma hedefini benimsemişlerdir. Kendisi Ku­zey Suriye’ye yaptığı seferde Alalah kentini almış, torunu I. Murşili, daha ileri giderek, Halpa’yı da egemenlik alanına katmıştır.