Genel Dilbilim 1 Final 17. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi betimlemeli dilbilgisinin anadili olarak konuşulan dil hakkında içerdiği bilgilerden biri değildir?
Sözcük oluşturmak için o dilde bulunan seslerin birleştirilmesinde etkin olan ses kurallarını içeren sesbilim. |
Sözcüklerin iç yapısını belirleyen kuralları içeren biçimbilim. |
Sözcüklerin birleşerek öbek oluşturmasını ve öbeklerin birleşerek tümce oluşturmalarında etkin olan kuralları içeren sözdizim. |
Sözcüksel ve tümcesel düzeylerde anlamı belirleyen kuralları içeren anlam-bilim bileşenlerinin özellikleri. |
Dili bağlam çerçevesinde ele alan Edimbilim |
Dili bağlam çerçevesinde ele alan Edimbilim, Betimlemeli Dilbilgisinin anadili olarak konuşulan dil hakkında içerdiği bilgilerden biri değildir.
2.Soru
Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime takılma sürecine ...... ve eklenen bağımlı biçimbirimlere de ...... denir.
Yukarıdaki boşluklara sırası ile aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
Önek - içek |
Dilbilgisel koşullanma -Biçimbilimel koşullanma |
Ekleme -Ek |
Türetimsel biçimbirimler - Çekimsel biçimbirimler |
Kök - Gövde |
Bağımlı bir biçimbirimin bağımsız bir biçimbirime takılma sürecine ekleme ve eklenen bağımlı biçimbirimlere de ek denir. Doğru seçenek C' dir.
3.Soru
... sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen en küçük parçalarıdır. Bahsi geçen kavram aşağıdakilerden hangisidir?
Biçimbirim |
Birimbiçim |
Sözcükbirim |
Altbiçimlik |
Üsbiçimlik |
Biçimbirim sözcüklerin karşıtsal dağılımı olup tekrarlanabilen ama bölünemeyen
en küçük parçalarıdır.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde eğik durum işlevi vardır?
Evi gördük. |
Onu bulduk. |
Ona verdik. |
Oraya vardık. |
Biz bulduk. |
Eğik durumlar, bir tümce içinde özne, nesne ve dolaylı tümleç dışındaki adların eylemlerle anlamsal bağını gösteren durumlardır. Örneğin, İstanbul’ dan buraya dün geldik tümcesindeki İstanbul’dan ve buraya sözcüklerindeki {-dAn} ve {-(y)A} ekleri eylemle yön ilişkisi kuran eğik durum ekleridir. Dilbilgisel durum ekleri, zaman zaman eğik durum işlevini yerine getirmek üzere de kullanılabilmektedir. Örneğin, Türkçede denize gittik tümcesindeki deniz adı üzerindeki -e durum eki gitmek eyleminin gösterdiği oluşun hedefini göstermektedir. Denizde yüzdük, denizden geldik tümcelerindeki -de ve -den durum ekleri de eylemlerinin gösterdiği hareketin yeri ve kaynağını belirtmek için kullanılmıştır. Eğik durumların bu yer/yön bildirme işlevleri genişletilerek zaman ve yararlanan bilgisi aktarımlarında da kullanılır: saat iki-de (zaman) uyudu, annem-e (yararlanan) temizlik yaptı. Araç durumu ve parçacıl durum diğer eğik anlamlar taşıyan durumlardır. Sırasıyla, eylemin gösterdiği işin hangi araçla/yolla yapıldığını (şiş-le örülüyor, tükenmez kalem-le yazıyor) ve ‘AD’ın bir kısmı’ anlamını (pasta-dan yedi, sınıf-tan biri) kodlamaktadırlar. Verilen örneklerde evi ve onu nesne, ona dolaylı tümleç ve biz özne olduğundan dilbilgisel durumun taşıyıcısıdırlar. Oraya sözcüğü ise üzerindeki -e durum eki ile varmak eyleminin gösterdiği oluşun hedefini göstermektedir. Doğru cevap D’ dir.
5.Soru
Çeşitli ses dizilimlerinin farklı bağlamlarda farklı sözcük parçalarıyla birleşerek anlamlı ve kurallı yeni sözcükleri üretmemizi sağlayan işleme ne ad verilir?
Karşıtsal dağılım |
Yerine koyma |
İşlemleme |
Ses-anlam eşleşmesi |
Türetme |
'Nobranlaşmak' gibi bir yapının Türkçede mümkün olup olmadığını anlamak için onu iyi-leş-mek, katı-laş-mak gibi yapılarla karşılaştırabiliriz. Görüldüğü gibi nobran- yerine iyi- ya da katı- gibi seçenekleri koyarak anlamlı ve kurallı sözcükler üretebiliriz.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kurallı ancak kabul edilmez bir cümledir?
Ben var gitmek Ankara’ya. |
Gözlerimin gemisi kuş istedim. |
Kedi odanın ortasında var. |
Gözlerimin gemisi kuş istiyor. |
Ben Ankara’ya gidecek. |
B şıkkı hem kuralsız hem de kabul edilmezdir. A, C, E şıkları ise kuralsız fakat kabul edilebilirdir. D şıkkındaki Gözlerimin gemisi kuş istiyor gibi bir tümce sözdizim kurallarına uygun olarak üretilmiş kurallı bir tümcedir. Ancak anlam olarak hiçbir önerme ifade etmediği için dinleyici bu tümcenin ne anlama geldiğini anlayamayacaktır. Öyleyse, bu tümce kabul edilemezdir. Doğru yanıt D şıkkıdır.
7.Soru
-GIN biçimbirimi aşağıdakilerden hangisinde kullanılmamıştır?
Yangın |
Salgın |
Vurgun |
Ölgün |
Dargın |
Dargın dışındaki kelimeler -GIN biçimbiriminin eklenmesiyle türetilmiş kelimelerken, bu durum dargın kelimesi için geçerli değildir.
8.Soru
Sıfır türetim nedir?
Kapalı ek bulundurmayan türetme biçimi |
Açık ek bulundurmayan türetme biçimi |
Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olması |
Bir ekin üretkenliğinin kısıtlı olmaması |
Olası türetimin durdurulması |
Sıfır türetim açık ek bulundurmayan türetme biçimidir. Doğru cevap B'dir.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir tümcenin başka bir tümce içinde yer alabilmesine ilişkin bir
ilkedir?
İçeyerleştirme ilkesi |
Dışaçıkarma ilkesi |
Adıl-düşürme değiştirgeni |
Kuralı uzatma ilkesi |
Kuralsız uzatma ilkesi |
İçeyerleştirme ilkesi, bir tümcenin başka bir tümce içinde yer alabilmesine ilişkin bir
ilkedir. Doğru cevap A'dır.
10.Soru
Bir dilde sözlükbirimlere bulundukları sözdizimsel konuma uygun bir biçim verme sürecine ne dad verilir?
Dağılımsal ölçüt |
Biçimbilimsel ölçüt |
Türetim |
Çekim |
Kümelemek |
bir dilde sözlükbirimlere bulundukları sözdizimsel konuma uygun bir biçim verme işlemine çekim denir doğru cevap D'dir
11.Soru
Sözcük sınıflarına ilişkin bir diğer nokta ise kullanımlarına bağlı olarak aynı sözcüğün farklı sınıflarına atanabilir olmasıdır. Bu durumda aşağıdaki sözcüklerin hangisi sırayla ad, sıfat, zarf ve ilgeç olarak sınıflandırılabilir?
Gül |
Ara |
Dış |
Zaman |
Ateş |
Sözcük sınıflarına ilişkin bir diğer nokta ise kullanımlarına bağlı olarak aynı sözcüğün farklı sözcük sınıflarına atanabilir olmasıdır. O¨rneğin, Türkçedeki ara sözcüğü bağlam içinde sırasıyla ad, sıfat, zarf ve ilgeç olarak sınıflandırılabilir: ara verelim, ara sokak, ara ara uğrarım, arkadaşlar arası.
12.Soru
Aşağıdakilerden hangisi evrencedir?
I. Kural Güdümlü Yapı İlkesi
II. Özyineleme İlkesi
III. İçeyerleştirme İlkesi
IV. Adıl-düşürme Değiştirgeni
V. Sözdizilimi Değiştirgeni
Yalnız I |
Yalnız II |
Yalnız III |
I, II, III |
IV, V |
Evrensel Dilbilgisi’ nde de iki önemli kavram vardır: İlkeler ve Değiştirgenler. İlkeler her dilde olan aynılıklardır ve bunlar insan dilinin tüm ortak özellikleridir. Bunlar bütün dillerde bulunan evrencelerdir. Öte yandan değiştirgenler diller arası farklılıklardır. I, II ve III lkeleri barındırdırdığı için, doğru cevap D’ dir.
13.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem çoğul hem de bitmiş yapılar yer almaktadır?
Kardeşim kargoları aldı. |
Babam eve döndü. |
Annem yemek pişirdi. |
Ağabeyim bulaşıkları yıkıyor. |
Kardeşim oyuncak oynuyor. |
Kargolar( çoğul), aldı( bitmişlik) yapıları temsil etmektedir.
14.Soru
Aşağıdaki bileşiklerden hangisi hem iç hem dış merkezlidir?
büyükanne |
kuşpalazı |
açıkgöz |
yayınevi |
demirbaş |
Yayınevi sözcüğü hem iç hem dış merkezli sayılabilir. Büyükanne iç merkezli, demirbaş, açıkgöz ve kuşpalazı dış merkez bileşiklerdir.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisinin tanımı "Kendi başlarına farklı anlamlar taşıyan bu bağımsız birimler, birlikteyken aynı anlamın ortak taşıyıcısı olurlar ve artık bir bütün olarak hareket ederler." şeklinde yapılabilir?
Bileşik sözcükler |
Basit sözcükler |
Türemiş sözcükler |
Soyut sözcükler |
Somut sözcükler |
Kendi başlarına farklı anlamlar taşıyan bu bağımsız birimler, birlikteyken
aynı anlamın ortak taşıyıcısı olurlar ve artık bir bütün olarak hareket ederler. Bu tür sözcüklere bileşik sözcükler denir.
16.Soru
I. Ali mektubu Ayşe'ye verdi.
II. Verdi mektubu Ayşe'ye Ali.
III. Ayşe'ye mektubu Ali verdi.
Yukarıdaki cümlelerde vurgu farklılığı olmasına rağmen hepsinin Türkçe için kurallı olması hangi kavram ile açıklanabilir?
Açıklayıcı yeterlilik |
Özyineleme ilkesi |
İçeyerleştirme ilkesi |
Adıl-düşürme değiştirgeni |
Sözdizisimsel oynaklık |
Verilen cümlelerde vurgu farklılığı olmasına rağmen hepsinin Türkçe için kurallı olması sözdizisimsel oynaklık ile açıklanabilir. Doğru cevap E'dir.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir bileşiğin hakkında bilgi verdiği ögedir?
Kök |
Ek |
Gövde |
Baş |
Sıfat |
Baş bir bileşiğin hakkında bilgi verdiği ögedir.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir dilin dilbilgisinin ana bileşenlerinden biri değildir?
Sesbilim |
Edimbilim |
Biçimbilim |
Sözdizim |
Anlambilim |
Bir dilin dilbilgisi dört ana bileşenden oluşur: sesbilim, biçimbilim, sözdizim, anlambilim. Doğru cevap B'dir.
19.Soru
" Adama köpek saldırmış." cümlesi hakkında aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?
Köpek, kesinlikle tekildir. |
Köpek, kesinlikle çoğuldur. |
Adam, gizli öznedir. |
Adam, kesinlikle tekildir. |
Adam, kesinlikle çoğuldur. |
Türkçede de tekil-çoğul karşıtlığının edimsel nedenlerle göz ardı edildiği durumlar vardır. Bu durumlarda adlar yalın kullanılır ve bu yüzden de tekil ya da çoğul olarak algılanır. Bu cümlede de "köpek" bir köpek veya birden fazla köpek olabilir. Cümlenin öznesi olan adam ise kesinlikle tekildir. Doğru cevap D'dir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi birleşik bir kelime değildir?
Uyur gezer |
Aslanağzı |
Suçüstü |
Kahvaltı |
Adana |
Adana kelimesi birleşik bir kelime değildir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ