Genel Dilbilim 1 Final 20. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi dünya dillerinde rastlanan en belirgin niteleyici çekim ulamı derecelendirme içeren süreçtir?
Betimleme |
Bildirme |
Gösterme |
Karşılaştırma |
Belirtme |
Dünya dillerinde rastlanan en belirgin niteleyici çekim ulamı derecelendirme içeren karşılaştırma sürecidir.
2.Soru
Dil, insan bilişinin bir ürünü ise dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların ırk, cins, kültür ve gelenek farklılıklarına bakılmaksızın ortak özellikler paylaşmalıdır. Dillerdeki bu ortak eşdeğerliklere ne ad verilmektedir?
Ortak dilbilgisi |
Evrensel dilbilgisi |
Bütünsel dilbilgisi |
Benzeşen dil kuralları |
Üniversal dil kuralları |
Dil, insan bilişinin bir ürünü ise dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların ırk, cins, kültür ve gelenek / görenek farklılıklarına bakmaksızın ortak özellikler paylaşmalıdır. Dillerde ortak olan bu eşdeğerliklere Evrensel Dilbilgisi (ED) denir.
3.Soru
Konuşucuların kullandığı şekliyle ve tamamen olduğu gibi incelendiği ve yapıları neden–sonuç ilişkisinde açıklanmaya çalışan dilbilgisi alanına ne ad verilir?
Evrensel dilbilgisi |
Yapısal dilbilgisi |
Biçimsel dilbilgisi |
Kuralcı dilbilgisi |
Betimsel dilbilgisi |
Betimleyici dilbilgisi, dili konuşulduğu gibi inceleyen bir dilbilgisi alanıdır; yargılayıcı değildir.
4.Soru
Türkçede mavilemek diye bir sözcüğün olmaması, aşağıdaki seçeneklerden hangisinden kaynaklanmaktadır?
Türkçede mavilemek diye bir sözcüğün olmaması, aşağıdaki seçeneklerden hangisinden kaynaklanmaktadır?
Dilin üretme sınırlılığı |
Dünyada böyle bir kavramsal içeriğin oluşmaması |
Kelimenin anlamsız olması |
Kelimenin uygun bağlamının olmaması |
Kelimenin çok ek alması |
Türkçede mavilemek diye bir sözcüğün olmaması, dilin üretme sınırlılığından değil bu dilin kullanıldığı dünyada böyle bir kavramsal içeriğin oluşmamasından kaynaklanmaktadır.
5.Soru
Kullandığımız dilin doğru ya da yanlış olduğunu ve belli bir ses, yapı ve anlamı ne şekilde kullanmamız gerektiğini reçete halinde söyleyen dilbilgisi terimi hangisidir?
Kullandığımız dilin doğru ya da yanlış olduğunu ve belli bir ses, yapı ve anlamı ne şekilde kullanmamız gerektiğini reçete halinde söyleyen dilbilgisi terimi hangisidir?
Betimleyici dilbilgisi |
Kuralcı dilbilgisi |
Üretici dilbilgisi |
Açıklayıcı yeterlilik |
Betimleyici yeterlilik |
Kuralcı dilbilgisi; dil öğretmenleri ve öğrenciler için dilbilgisi nasıl konuşmamız gerektiği konusunda bize yol gösteren kurallardır. Kuralcı dilbilgisi bize kullandığımız dilin doğru ya da yanlış olduğunu ve belli bir ses, yapı ve anlamı ne şekilde kullanmamız gerektiğini reçete halinde söyler. Doğru cevap B'dir.
6.Soru
Aşağıdaki tümcede kaç tane sözlüksel biçimbirim vardır?
Düşünde bile göremez işler, düşlerin gördüğü işleri.
9 |
8 |
7 |
6 |
5 |
Varlıkları için başka yapılara ihtiyaç duymayan ve kendi başlarına durabilen biçimbirimlere bağımsız biçimbirim diyoruz. Bağımsız biçimbirimler anlamlarına göre sözlüksel ve dilbilgisel olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sözlüksel biçimbirimler, adlarından da anlaşılacağı üzere sözlük anlamı taşıyan içerik sözcüklerinden oluşan biçimleri içerir. En tipik örnekleri, ad, eylem, sıfat ve belirteçlerdir. Sözlüksel biçimbirimler sözcük parçaları olarak da kendilerini gösterebilirler. Dilbilgisel biçimbirimler ise kendi başlarına anlamları olmayan ama sözlüksel biçimbirimler arasındaki ilişkileri gösteren yapılardır. En tipik örnekleri, işlevsel sözcük olarak da sınıflandırılan adıl, ilgeç, bağlaç ve belirleyicilerdir. Soru 2’de verilen tümcede de bir isim olan düş, bir bağlaç olan bile, bir fiil olan gör- ve yine bir isim olan iş bağımsız biçimbirimlerdir. Düş, gör- ve iş bu tümce içinde ikişer kez kullanılmıştır. Doğru cevap C’ dir.
7.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ses simgeseldir?
Avlamak |
Tavlamak |
Havlamak |
Evlenmek |
Eğlenmek |
Havlamak sözcüğü köpeklerin çıkardıkları seslere benzeyen bir sözcük oluğu için ses simgeseldir. Doğru cevap C'dir.
8.Soru
Eylemin zamansal içyapısının her hangi bir alt aralığını sunan görünüş biçimi, aşağıdakilerden hangisidir?
Görece zaman |
Bilgisellik |
Parçacıl |
İyelik |
Bitmemişlik |
Görünüş, eylemlerin zamansal içyapısını, nasıl gerçekleştiğini gösteren dilbilgisel ulamdır. Bitmişlik, eylemi zamansal içyapısına değinmeksizin bütün olarak ele alan, bitmemişlik eylemin zamansal içyapısının her hangi bir alt aralığını sunan görünüş biçimidir. Doğru cevap E'dir.
9.Soru
Ahmet, arkadaşı Mehmet'e 'basit sözcük' kavramının ne olduğunu açıklamak için aşağıdaki sözcüklerden hangisini örnek olarak verirse hata eder?
Sıra |
Dize |
Soba |
Oda |
Kova |
Daha küçük anlamlı parçalara bölünemeyen sözcüğe basit sözcük denir. Dolayısıyla Ahmet vereceği örnekte bu kuralı göz önüne almak durumundadır. 'Sıra' kelimesi 'sır' kelimesinden farklı anlamdadır. 'Sıra' kelimesi dize, dizmek, sıralamak ile anlamsallık içinde iken 'sır' kelimesi bambaşka bir anlama 'giz' anlamına gelir. Dolayısıyla 'sıra' kelimesi için daha küçük bir birim 'sır' olamaz. Aynı şekilde 'soba' kelimesi anlamlı daha küçük bir birime bölünemez; 'sob' değildir en küçük birimi yani. Aynı husus 'kova' kelimesi için de geçerlidir zira 'kov' (bir şeyi def etmek anlamına gelen) kökünden bağımsızdır ve dolayısıyla bir şeyin içine koyulduğu kap anlamındadır. Dolayısıyla bu yüzden 'kova' kelimesini bambaşka bir anlama gelen 'kov' kelimesini kök olarak kabul edemeyiz. Aynı şekilde oda kelimesi için de bu geçerlidir.
Fakat gelgelelim B şıkkındaki 'dize' kelimesini aynı anlamsal ilişkiyle daha küçük bir birime bölebiliriz o da 'diz-e' olur (dizmek eyleminden dizilmiş şey anlamına gelen dize) ki böylece bu 'dize' sözcüğü daha küçük anlamlı parçaya bölünebildiği için basit sözcük tanımına ve kuralına uymaz. Ahmet eğer bu kelimeyi örnek olarak verirse hata eder. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.
10.Soru
Aşağıdaki kavram çiftlerinden hangisi birbiri ile yakın anlamlıdır?
langue-edim |
parole-edinç |
edim-edinç |
parole-edim |
langue-parole |
Chomsky, edinç ve edim kavramlarını, 20. yüzyıl başlarında yaşamış olan modern dilbilimin kurucusu İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure’ün soyut “langue - yeti” ve somut olan “parole - söz” kavramlarının ayrımından esinlenerek önermiştir. Doğru cevap D'dir.
11.Soru
Yazılı ve sözlü dilde tümcelerin, sözcelerin ya da işlevsel birimlerin daha büyük birimler oluşturmalarının, kısaca, dil kullanımının incelenmesiyle ilgilenen dilbilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?
Metindilbilim |
Sözdizim |
Sesbilim |
Söylem çözümlemesi |
Ruhdilbilim |
Söylem çözümlemesi yazılı ve sözlü dilde tümcelerin, sözcelerin ya da işlevsel birimlerin daha büyük birimler oluşturmalarının,
kısaca, dil kullanımının incelenmesi işlemidir. Doğru cevap D'dir.
12.Soru
Şekil 5.8'deki Biçimbirim Akış Şemasından yararlanarak sekizinci ve dokuzuncu soruyu yanıtlayın.
'Kötülük' sözcüğündeki 'kötü' kısmının biçimbilimsel tanımı nedir?
Görevli kök/taban |
Taban/gövde |
Türetimsel önek |
Anlamlı kök/taban |
Bağımlı biçimbirim |
Bölünemez en küçük parça - bağımsız - anlamlı - ek almamış sırasını takip edecek olursak anlamlı kök/taban yanıtına varmış oluruz.
13.Soru
Aşağıdaki tamlamalardan hangisi kuralsız bir yapı örneğidir?
İlginç bir soru |
Git bir soru |
Zor bir soru |
Güzel bir soru |
Kolay bir soru |
Git bir soru, kuralsız bir şekilde üretilmiştir. Doğru cevap B'dir.
14.Soru
Bir bileşiğin hakkında bilgi verdiği öge ve sözcük türü bütünün sözcük türüyle uyum olan bileşik sözcük ögesi aşağıdakilerden hangisidir?
Taban |
Kök |
Gövde |
Öbek |
Baş |
Bileşikler, çok sözcüklü olmaları ve bu sözcükler
arasındaki içyapılanma bakımından sözcük öbeklerine
benzetilebilirler. Her bileşik, tıpkı bir sözcük
öbeği gibi, en az bir baş ve bunu niteleyen ya da tamlayan
bir başka ögeden oluşur. Baş anlamca birliğin
temelini oluşturur ve konumu evrensel değil dilbağımlı
bir değişkendir. Bazen Türkçe ve İngilizcede
olduğu gibi sağda dil[bilim], ayak[kabı], air[plane]
‘uçak’, house[keep] ‘ev bekle’, lip[stick] ‘ruj’; bazen de
Yeni Zelanda’ da konuşulan Maori dilinde olduğu
gibi solda yer alabilir: [whare] ruunanga (ev+bir araya
topla) ‘toplantı evi’ (Bauer, 2003: 41) Baş, bir bileşiğin hakkında bilgi verdiği
ögedir. Başın sözcük türü bütünün sözcük
türüyle uyumludur.
15.Soru
Her konuşucunun tümcelerin düzgün veya bozuk olduğuna yönelik sezgilerini de içeren zihninde bulunan bu soyut ve farkındalığın altındaki kurallar zincirine ne ad verilmiştir?
Edim |
Edinç |
Söz dizimi |
Dil bilgisi |
Bağlam |
Bu kurallar zinciri Amerikalı dilbilimci Chomsky tarafından "edim" ya da "dil yetisi" olarak adlandırılmıştır.
16.Soru
Aşağıdaki kelimelerden hangisi bir kapatma eki almıştır?
yürüyüş |
sevgi |
yürü |
sula |
karış |
Türetimi sonlandırma işlevini yürüten bir kapatma eki devreye girene kadar devam edebilir. Yürüyüş kelimesi kapatma eki almış ve artık türeyemeyecektir.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde yalın-belirtme ulamlarına örnek vardır?
Köpek Zeynep'te kaldı. |
Zeynep köpeğe baktı. |
Köpek Zeynep'le yürüdü. |
Zeynep köpekten korktu. |
Zeynep köpeği besledi. |
Türkçede adlar ve adıllar özne konumunda yalın, nesne konumunda da belirtme durumundadır. Belirtme eki belirtili nesne durumunda zorunludur. Doğru cevap E'dir.
18.Soru
Tabanı türevden büyük olan sözcük yapma sürecine verilen isim aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Kısaltma |
Örnekleme |
Ekleme |
Gerioluşum |
Kırpma |
Tabanı türevden büyük olan sözcük yapma sürecine gerioluşum denir.
19.Soru
Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirip yeni bir sözlükbirim oluşturan eklere ne ad verilir?
Sonek |
Çekim eki |
Türetim eki |
Önek |
İçek |
Yeni bir sözlükbirimin ortaya çıkmasını sağlayan eklere türetim eki denir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir evrencedir?
Söz dizilimi değiştirgeni |
Adıl-düşürme değiştirgeni |
Baş değiştirgeni |
İçeyerleştirme ilkesi |
Koşaç-düşürme değiştirgeni |
Evrensel Dilbilgisinde (ED) iki önemli kavram vardır: İlkeler ve Değiştirgenler. İlkeler her dilde olan aynılıklardır ve bunlar insan dilinin tüm ortak özellikleridir. Öte yandan değiştirgenler diller arası farklılıklardır. Bütün dillerde bulunan evrenceler olan bazı ED ilkeleri şunlardır: Kural güdümlü yapı ilkesi, özyineleme ilkesi, içeyerleştirme ilkesi. A, B, C ve E şıklarında verilenler değiştirgen olduğu için evrence olmazlar. Doğru yanıt D şıkkıdır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ