Genel Dilbilim 2 Ara 12. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi tüm dillerde bir özne ve bir yüklemden oluşan dilbilgisi birimi olarak tanımlanır?
Yüklem |
Özne |
Geçişsiz eylem |
Tümce |
Geçişli eylem |
Tümce, tüm dillerde bir özne ve bir yüklemden oluşan bir dilbilgisi birimi olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle, her dilde bir tümcede özne ve yüklem bulunduğu gözlenmiştir. Özne ya da yüklemin yeri bir dilden diğerine değişse de bu iki öge tümcede mevcuttur.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde ilgeç olmadan bir benzetme örneğidir?
Aslan çocuk |
Beyaz yalan |
Sahte istek |
Gerçek ihtiyaç |
Bilinmezlikler ardında |
A seçeneğinde aslan gibi çocuk yani çocuk aslana benzetilirken arada benzetme ilgeci kullanılmamıştır.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde eğretileme vardır?
Ocağını tüttüren adam |
Ceylan gözlü kız |
Beyaz perde haberleri |
Sahneye çıkan kız |
Yelken yarışları |
Eğretilemeler de benzetmeler gibi iki anlamsal alanın birbiriyle ilişkilendirilmesi sürecini barındırır, ancak eğretilemelerde benzetme ilgeci kullanımdan tümüyle düşer ve dolayısıyla benzetmeyi teşhis etmemizi sağlayan biçimbirim artık yoktur. Söz konusu biçimbirimin yokluğu eğretileme adını verdiğimiz örnekleri yaratır. Ceylan gibi gözleri olan kız, ilgeçle (gibi) kullanıldığı için bir benzetmeyken, ceylan gözlü kız bir eğretilemedir artık. Diğer şıklarda ise parçanın bütünü anlattığı ad aktarması örnekleri görülmektedir: ev yerine evin bir parçası olan ocak, sinema yerine sinemanın bir parçası olan beyaz perde, tiyatro yerine tiyatronun bir parçası olan sahne, yelkenli tekne yerine teknenin bir parçası olan yelken. Doğru cevap B’ dir.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi sözlükçede bulunmaz?
Sözcük türü bilgisi |
Sesbilgisel özellikler |
Biçimbirimsel özellikler |
Anlamsal özellikler |
Örnek tümceler |
Sözlükçede bir dilin bir sözlük listesinin yanı sıra her sözcüğün bir sözcüksel kütüğü bulunmaktadır. Bu kütükte o sözcüğe ait sözcük türü bilgisinin yanı sıra, sesbilgisel, biçimbirimsel, yapısal ve anlamsal özelliklerine ilişkin bilgi bulunur. Doğru cevap E'dir.
5.Soru
Aşağıdaki tümcelerden hangisi sözceye örnek olamaz?
Toplantıyı onlar yönetecek. |
O buraya geleli beri hasta. |
Onun sesi gibisi yok. |
Herkes onu bekliyordu. |
Dünya yuvarlaktır. |
Sözce, tümceyi kimin söylediğine, kullanıma soktuğuna bağlı olarak ortaya çıkar. Seçeneklere bakıldığında A, B, C, D seçeneklerindeki ifadeler birer sözcedir çünkü söyleyene göre anlam ve kim/ne olduğu filan değişmektedir. E seçeneği ise kimseye göre değişmeyen, herkesin aynı şeyi anlamasını sağlayan bir tümcedir.
6.Soru
Aşağıdaki eylemlerden hangisinin yanumlama çerçevesi
[ AO¨__ ] şeklindedir?
Bugün geleceğini söyledi. |
Pastayı yedi. |
Koştu. |
Düşünüyor. |
Onun haksız olduğunu düşünüyorum. |
'Pastayı yedi' cümlesi ye- [ AO¨__ ] çerçevesindedir.
7.Soru
Değiş-tokuş sözcük çifti ne tür bir karşıtanlamlılık ilişkisini içerir?
Bütünleyici karşıtanlamlılık |
Derecelendirilebilen karşıtanlamlılık |
Ters yönlü karşıtanlamlılık |
İşteş/ilişkisel karşıtanlamlılık |
Basit karşıtanlamlılık |
İşteş/ilişkisel bir durumu barındırır değiş tokuş yapmak, birlikte karşılıklı yapılan bir eylemdir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Türkçede yan cümle oluşturmak için tümceciğin eyleminin köküne getirilen eklerin dışında yer alır?
-ki |
-DIK |
-IncE |
-ken |
-in |
Her dilde farklı yan tümce oluşturma yöntemleri vardır. Hint-Avrupa dillerinde yan tümcecik, tümleyici denilen sözcük gruplarından birinin yalın tümcenin başına yerleştirilmesiyle oluşturulur. Tümleyici ise yan tümcecik oluşturmak amacıyla İngilizce, Farsça gibi dillerde kullanılan bağımsız sözcükler (İngilizcedeki that, who, which, vd. ve Farsçadaki ki gibi sözcükler). Türkçede ise yan tümcecik eylemine bitiştirilen –DIK, -mA, -IncE, -ken, -in gibi eklerdir. Yantümcecik oluşturan bu ekler eylemi eylemsileştirirler, yani eylem bir bakıma adlaşır.
9.Soru
yan tümcecik oluşturmak amacıyla İngilizce, Farsça gibi dillerde kullanılan (that, which, who... gibi) bağımsız sözcükler yerine hangisi Türkçe de kullanılan tümleyicilerdir?
yan tümcecik oluşturmak amacıyla İngilizce, Farsça gibi dillerde kullanılan (that, which, who... gibi) bağımsız sözcükler yerine hangisi Türkçe de kullanılan tümleyicilerdir?
-dık/dik eki |
ve bağlacı |
ile bağlacı |
-lar/ler eki |
ama edatı |
Tümleyici yan tümcecik oluşturmak ama- cıyla İngilizce, Farsça gibi dillerde kullanılan bağımsız sözcükler (İngilizcedeki that, who, which, vd. ve Farsçadaki ki gibi sözcükler). Türkçede ise yan tümcecik eyemine bitiştirilen -DIK gibi eklerdir.
10.Soru
Bir dilin tüm sözcükleriyle on- ların yapısal, anlamsal ve ses özelliklerini kapsayan envanterine ne ad verilir?
Sözlükçe |
Yanumlama |
Kaynakça |
Öbek |
Ad Öbeği |
Sözlükçe: Bir dilin tüm sözcükleriyle onların yapısal, anlamsal ve ses özelliklerini kapsayan envanteridir.
11.Soru
Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisi işteş/ilişkisel karşıtanlamlıdır?
Parçalamak-birleştirmek |
Erimek-donmak |
Vurmak-kaçırmak |
Altında-üstünde |
Uzak-yakın |
A seçeneğindeki parçalamak-birleştirmek sözcük çifti ile B seçeneğindeki erimek-donmak sözcük çifti tersinlenebilir her tür işlem ya da sürecine dahil olması nedeniyle ters yönlü karşıtanlamlılar sınıfına girer. C seçeneğinde ise vurmak-kaçırmak, olumlusunun olumsuz olanı sezdirdiği sözcük çiftlerinden olması ve dolayısıyla vurmak sözcüğünün hedefi kaçırmamış olmayı ima etmesiyle basit/bütünleyici karşıtanlamlılık sözcük grubuna girer. Uzak-yakın sözcük çifti de basit karşıt anlamlı sözcüklerden farklı olarak olumlu kutbu temsil eden sözcüğün olumsuz kutuptaki sözcüğü sezdirmek zorunda kalmadığı sınıfta yer alması dolayısıyla derecelendirilebilen karşıtanlamlı sözcüklerdendir. Ancak, altında-üstünde sözcük çifti arasındaki ilişkinin, farklı bakış açılarıyla bir karşıtlık ilişkisi kurduğu söylenebilir. Örneğin, bakış açısının nasıl değiştiğine yönelik şu iki cümle incelenebilir: Cem’in ofisi insan kaynakları departmanının altında. İnsan kaynakları departmanı Cem’in ofisinin üstünde.
12.Soru
Aşağıdaki tümcelerin hangisinde özne tümleci vardır?
Hikmet uzun bir mesafeyi kısa bir sürede koşmuş. |
En sevdiği yemek yaprak sarmasıymış. |
Kar yağınca çocuklar gibi poşetle kaymış. |
Bunca şeyin üstüne o da öyle yapmasaymış. |
Çok önemli bir devlet sırrını yabancılara söylemiş. |
Koşaçlar ne geçişli ne de geçişsiz eylemlerdir. Tamamen farklı bir grup oluştururlar ve yüklemcil bir AÖ, SÖ, İÖ öge ile birlikte özneye ilişkin bir özellik belirtirler. Bu yüzden yüklemcil AÖ, SÖ, İÖ özneyi tamamlayan ögedir ve özne tümleci olarak bilinir. En sevdiği yemek yaprak sarmasıymış tümcesinde yüklemcil bir Ad Öbeği vardır. Bundan dolayı doğru cevap B'dir.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Türkçe tümce yapısı özelliklerinden biridir?
Tümce ‘‘Kim?, Ne yaptı?’’ gibi iki temel bileşkeden oluşan bir dilbilgisel ögedir. |
Tümcedeki konum, özneyi ve nesneyi belirlemek için yeterli bir ölçüttür. |
Özne, yüklemde dile getirilen olaydan etkilenmez. |
Özne, ‘‘Neyi?, Kimi?’’ sorularına cevap verir. |
Tümcedeki eylem, özne ile uyumlu çekim ekleri taşımaz. |
Tümce [Kim] [Ne yaptı] gibi iki temel bileşkeden oluşan bir dilbilgisel ögedir;dolayısıyla özne ve yüklem tümcenin en büyük iki bileşkesidir. Özne, tümcedeki eylemde gösterilen işi yapan kişi olarak tanımlanabilir. Yine evrensel olarak tipik bir özne genelde bir Ad Öbeği’dir. Bir işi bilerek ve isteyerek yapan kişiye kılıcı denir. Özne, en azından Türkçe ve İngilizce gibi bazı dillerde tümcede genellikle ilk öge olsa da Türkçe gibi esnek söz dizilişi olan bir dilde bu konum, her zaman özne için ayrılmamıştır. Üstelik Türkçe gizli özneye izin veren bir dil olduğu için tümcede özne açıkça ifade edilmemiş olabilir. Öyleyse tümcedeki konum da özneyi belirlemek için yeterli bir ölçüt değildir. Bir tümcede özneyi bulabilmek için kim ya da ne sorularını sorabiliriz: Kim kitap okudu? Aysun kitap okudu. Bu örnekte de görüldüğü gibi kim sorusunun yanıtı tümcenin öznesini gösterir. Özne, yüklemde dile getirilen olaydan etkilenen olabilir: Sedat hasta oldu; Ahmet yere düştü; Sebze fiyatları düştü. Türkçe gibi bazı dillerin zengin çekim ekleri vardır ve tümcedeki eylem özne ile uyumlu çekim ekleri taşır. Özne ve eylem arasındaki uyum tekillik / çoğulluk gibi sayı ile birinci, ikinci ve üçüncü kişi ekleri şeklindedir
14.Soru
Anlamın betimsel ve gönderimsel iki boyutu vardır. Aşağıdakilerden hangisi sadece gönderimsel anlama sahiptir?
Ütü masası |
Ejderha |
Antalya |
Kumpir |
Aşk |
Özel adlar, yalnızca gönderimsel anlam taşırlar ve betimsel anlam taşımamaları bakımından özel bir statüye sahiptirler. Gerçek dünyada Antalya özel adı tek, kesin ve değişmez bir şekilde ülkemizin güneyinde bir kente gönderimde bulunur. Doğru yanıt C’dir.
15.Soru
Gerektirim kuramının ön varsayım ve çelişki kuramından farkı nedir?
Dilsel bir ifadenin ne tür bir durumda doğru ya da yanlış olacağına ilişkin çıkarım yapabilmesi. |
Yer aldıkları önermenin doğruluk değerinden bağımsız olarak varlıklarını sürdürmesi. |
Bir A önermesinn mantıksal bir ilişki ile birbirine bağlanmış olması |
Birbirine bağlanan tümcelerde ne dizilişin ne olduğundan bağımsız olarak ortaya çıkması. |
Gerektirim ilişkisinin mantıksal olarak yanlışlarının iptal edilemez olması. |
Gerektirim, bir tümcenin anlamına baktığımızda diğerinin doğruluk koşulu ve değeri hakkında da bilgi sahibi olmamızı sağlayan mantıksal bir ilişkilendirmedir.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi özne denetleme eylemleri arasında yer almaz?
başar- |
başla- |
ısrar et- |
uğraş- |
zorla- |
Tüm şıklara bakıldığında başar-, başla-, ısrar et-, uğraş- eylemleri özne denetleyicisi iken zorla- eylemi nesne denetleme eylemidir.
17.Soru
Dil kuramcılarından olan Ferdinand de Saussure'un zihindeki bir kavram ve onunla eşleşen bir ses imgesinden oluşan bir birlik olarak tanımladığı kavram aşağıdakilerden hangisidir?
Gösterge |
Değer |
Gösterilen |
Gösteren |
Anlam |
İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure Genel Dilbilim Dersleri (Cours de Linguistique Generale) adlı kitabında dili bir göstergeler dizgesi/sistemi olarak belirledikten sonra göstergeyi zihindeki bir kavram (= gösterilen) ve onunla eşleşen bir ses imgesinden (= gösteren) oluşan bir birlik olarak tanımlamıştır. Saussure’ün kavram/gösterilen ile kastettiği, dış gerçeklikte gönderimde bulunulan bir nesnenin (= gönderge) anadili konuşucusunun zihninde oluşturduğu bir tasarım ya da imgeden başka bir şey değildir.
18.Soru
Aşağıdaki tümcenin yüklemi seçeneklerden hangisidir?
Toksinlerden arınma, vücudun savunma sistemini güçlendirerek hücre yenilenmesini hızlandırır.
hızlandırır |
hücre yenilenmesini hızlandırır |
güçlendirerek hızlandırır |
vücudun savunma sistemi güçlendirerek |
vücudun savunma sistemini güçlendirerek hücre yenilenmesini hızlandırır |
Özne ve Yüklem: Evrensel olarak her tümcede özne ve yüklem bulunur. Özneyi çıkardıktan sonra geri kalan bölümü yüklem olarak adlandıracağız. Buradaki yüklem kavramı, geleneksel dilbilgisindeki yüklem kavramından farklıdır. Geleneksel dilbilgisinde yüklem tümcedeki eylem ile eşdeğer olarak görülür. Oysa burada yüklem, tümcede özne dışında kalan tüm bölümdür. Bu tanımıyla da yüklem, her zaman evrensel olarak bir eylem içerir. Verilen tümcenin öznesi toksinlerden arınma olduğuna göre bundan arta kalan kısım yüklem olacaktır. Öyleyse, doğru cevap E’ dir.
19.Soru
“Sevgi çiçeği suladı.” tümcesinin doğru olarak öge çözümlemesi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?
[T [AÖ1 Sevgi] [AÖ2 çiçeği] [E suladı]] |
[AÖ Sevgi] [EÖ çiçeği suladı]]] |
[T [AÖ Sevgi çiçeği] [E suladı]]] |
[T [EÖ Sevgi çiçeği suladı]]]]] |
[T [AÖ1 Sevgi] [EÖ [AÖ2 çiçeği] [E suladı]]]]] |
Tümcenin görülüyor ki iki tane ad öbeği bulunmaktadır (AÖ1: Sevgi ve AÖ2: çiçeği). Eylem öbeği olarak da çiçeği suladı yer almaktadır.
20.Soru
Aşağıdaki tümcelerden hangisi karmaşık tümcedir?
Tülin ödevini bitirdi. |
Tülin ödevini bitirdi ve annesi onu kutladı. |
Hasan Hoca, Tülin’in ödevini bitirdiğini görünce çok sevindi. |
Tüm öğrenciler ödevlerinden tam not aldı. |
Matematik öğretmeni öğrencilere geometri ödevi verdi. |
A, D, E seçeneklerinde yalın tümce, B seçeneğinde bir bağlaçla bağlanan ve iki bağımsız tümce içeren birleşik tümce ve C seçeneğinde bir yan tümcecik ve bir ana tümceden oluşan karmaşık tümce görülmektedir. Karmaşık tümcede ana tümce içinde bir yan tümcecik bulunur. Karmaşık tümce, Özyineleme İlkesi doğrultusunda evrensel olarak tüm dillerde bulunan bir yapıdır ve bu ilke çerçevesinde bir tümcenin içinde bir başka tümce bulunabilir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ