Genel Dilbilim 2 Ara 2. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
“Hedefi vurdum ama ne yazık ki kaçırdım.” Cümlesi bize aşağıdakilerden hangisini anlatmaktadır?
Eşadlılık |
Eşanlamlılık |
Benzetmeler |
Ad Aktarmaları |
Karşıtanlamlılık |
Bütünleyici/Basit Karşıtanlamlılar: Olumlusunun olumsuz olanı sezdirdiği sözcük çiftleri bu tür bir ilişkiyi sunar.
2.Soru
Hangi tümcede soyut ADIL vardır?
Yeni bir eve taşınmaya ikna olduk. |
Olaylar bizi anlaşmaya mecbur etti. |
Ben sizin evlenmenize izin veriyorum. |
Misafirlerin eve gelmesini istemiyorum. |
Müzik dinlemek strese iyi gelir. |
A seçeneğinde özne denetleme eylemi, B, C ve D seçeneğinde nesne denetleme eylemleri vardır. C seçeneğindeki ‘[ADIL Müzik dinlemek] strese iyi gelir’ tümcesindeki ADIL ise denetlenmemektedir. Kim müzik dinleyecek sorusuna verilecek yanıt herhangi bir insandır. Bu tür denetlenmeyen ancak her hangi bir insan olarak yorumlanan ADIL, soyut ADIL olarak adlandırılır ve ADILsoy olarak gösterilir. Doğru yanıt E’dir.
3.Soru
Doğruluk değeri kavramı hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Sözcükler veya sözcüklerden oluşan tümceden küçük öbeklere atfedilebilecek bir özelliktir. |
Tümcelerin doğruluk değerleri genel olarak içlem terimi ile ifade edilir. |
Doğruluk değerleri aynı olan tümceler, aynı anlamı taşırlar. |
Bir tümcenin gönderimsel anlamı o tümcenin doğruluk değeridir. |
Anlambilim çalışmalarında geleneksel olarak doğru + ile, yanlış ise - ile ifade edilir. |
Sözcükler veya sözcüklerden oluşan tümceden
küçük öbeklerin doğruluk değerleri ve doğruluk koşulları
yoktur. Doğruluk değeri ancak bir önermeye dayanan
tümcelere ya da sözcelere atfedilebilecek bir özelliktir. Bir
tümcenin doğruluğunun ancak içinde bulunduğu duruma
göre belirleneceği kabul edildiğinde, aslında söylenen tam
olarak şudur: Bir tümcenin gönderimsel anlamı o
tümcenin doğruluk değeridir. Tümcelerin gönderimsel
anlamları genel olarak kaplam (extension) terimi ile ifade
edilse de aslında kaplam, gönderim(sel anlam) ve düz
anlam aynı kavramlara işaret etmek üzere kullanılır. Bir
tümcenin doğruluk değeri doğru ya da yanlış olabilir.
Anlambilim çalışmalarında geleneksel olarak doğru D
veya 1’le, yanlış ise Y veya 0 ile ifade edilir. Ayrıca,
tümcelerin gönderimsel anlamları yani doğruluk değerleri
aynı da olsa tümceler aynı anlama gelmemektedir.
Dolayısıyla tümcelerin de aynen sözcükler gibi bir
betimsel anlam taşıdıkları söylenebilir.
4.Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ad tümceciği nesne işlevinde kullanılmıştır?
Kapının kolu kırılmıştı. |
Pizzanın içerisinde mantar yoktu. |
Otobüs durağı epey uzaktaydı. |
Çiçeklerin dilinden arılar anlar. |
Çocuk gizemli kutusunu kaybetmişti. |
Tüm tümceler düşünüldüğünde; (A) şıkkındaki “kapının kolu”, (B) şıkkındaki “pizzanın içerisi”, (C) şıkkındaki “otobüs durağı”, (D) şıkkındaki “çiçeklerin dili” ad tümcecikleri özne görevinde kullanılmıştır. E şıkkındaki “gizemli kutu” ad tümceciği neşen işlevindedir.
5.Soru
Montague'ye göre anlambilimin temel hedefi aşağıdakilerden hangisidir?
Sözcüklerden oluşan tümcelerin doğruluk değerinin olmadığını açıklamak. |
İyi biçimlendirilmemiş tümcelerin anlamlılığını belirtmek. |
Bir tümcenin 'doğru' olmasından ne anladığımızı ortaya koymaktır. |
Anadili konuşucularının daha önce duydukları sözceleri anlamlandırma becerisi sergilemeleri. |
Anadili konuşucularına tümcenin doğruluğu hakkında yorum yaptırmak. |
Montague'ye göre anlambilimin temel hedefi bir tümcenin 'doğru' olmasından ne anladığımızı ortaya koymaktır.
6.Soru
Aşağıdakilerden hangisi çelişki içermektedir?
Bazı memurlar tatilde ama bütün memurlar tatilde değil. |
Yağmur bugün gazete okudu ve Yağmur bugün gazete okumadı. |
Ocak ayı soğuktur ama bazı ülkelerde Ocak ayı soğuk değildir. |
Muzun kabuğu sarıdır ama muzun içi sarı değildir. |
Ayşe ablasıyla dün pazara gitti ve Ayşe meyve almadı. |
B seçeneğinde ve bağlayıcısının solundaki ilk önermenin doğru olduğu bir durumda bağlayıcının sağındaki ikinci önermenin de doğru olması çelişki yaratır. Doğru yanıt B'dir.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir sözcüğün sözcük türü bilgisini, sesbilgisel, biçimbirimsel, yapısal ve anlamsal özelliklerine ilişkin bilgileri bulundurur?
Sözlük |
Sözlükçe |
Sözcüksel kütük |
Yanulamlama |
Belirteç öbeği |
Sözlükçede o dilin bir sözlük listesinin yanı sıra her sözcüğün bir sözcüksel kütüğü bulunmaktadır. Bu kütükte o sözcüğe ait sözcük türü bilgisinin yanı sıra, sesbilgisel, biçimbirimsel, yapısal ve anlamsal özelliklerine ilişkin bilgi bulunur.
8.Soru
Anlamın aşağıda verilmiş olan tanımı hangi kurama dayanmaktadır?
‘Mustafa Kemal’ adının anlamı bu adı taşıyan bireyin kendisidir.
İçsellik kuramı |
Anlamsal özellikler kuramı |
Gönderimsellik kuramı |
Gösterge kuramı |
Anlamsal ağlar kuramı |
Gönderimsellik Kuramı: Gönderimsellik kuramına göre bir sözcüğün anlamı, en basit biçimiyle, onun dünyadaki karşılığıdır. Diğer bir deyişle, bir sözcüğün anlamı onun dış dünyada gönderim yaptığı şey, yani onun göndergesidir. Buna tipik bir örnek olarak özel adları vermek mümkündür. Her özel ad dünya gerçekliğinde var olan biricik ve tek bir ‘şey’e (varlık, nesne) göndermede bulunur. Albert Einstein dediğimizde aklımıza gelen ünlü kuramsal fizikçi, Görelilik Kuramını ortaya atan kişi Albert Einstein’dır. Mustafa Kemal dediğimizde de aklımıza gelen büyük kurtarıcı Gazi Mustafa Kemal Paşa’ nın kendisidir. Bu kurama göre, bir sözcüğün anlamı, gerçek dünyada işaret ettiği varlıktır. Doğru cevap C’ dir.
9.Soru
Seçeneklerdeki tümcelerden hangisinin öznesi, türü ile doğru eşleştirilmiştir?
I - c |
II - d |
III - e |
IV - a |
V - b |
Kılıcı: Bir eylemi bilinçli olarak yapandır.
Etkilenen: Yapılan iş ya da olaydan etkilenen kişi ya da varlığa verilen anlamsal roldür.
Deneyimleyen: Psikolojik durum deneyimleyen ögedir.
Araç: Bir işi yapabilmek için kullanılacak alettir.
Adıl: Gizli öznedir ve eylemdeki uyumdan anlaşılır. Beşinci tümcenin gizli öznesi ‘Ben’dir.
Bu durumda doğru eşleştirilmiş özneler aşağıdaki gibidir:
- Senem teknolojiden çok hoşlanıyor. - Deneyimleyen
- Çocuk kapıyı yavaşça açtı. - Kılıcı
- Bıçak ekmeği kesmiyor. – Araç
- Annem aniden hastalandı. - Etkilenen
- Ne demek istediğini biliyorum. - Adıl
Doğru eşleştirilen seçenek C’dir.
10.Soru
Aşağıdaki seçeneklerden hangisi tümleç – eklenti ile baş arasındaki farklardan biri değildir?
Baş, tümlecine ad durumu verir onu yönetir. |
Baş ve eklenti arasında yönetilen –yöneten ilişkisi |
Tümleç, baş tarafından sözlükçedeki |
Eklenti atılabilir; öge kuralsız olmaz. |
Tümleç atılırsa anlam tümüyle değişmez. |
Tümleç – eklenti ile baş arasındaki farklar şunlardır:
- • Tümleç, baş tarafından sözlükçedeki özelliklerinden
dolayı seçilen bir ögedir.
• Eklenti, başın sözcük kütüğündeki zorunluluklar
tarafından seçilen bir öge değildir.
• Baş, tümlecine ad durumu verir, yani onu
yönetir.
• Baş ve eklenti arasında yönetilen –yöneten ilişkisi
yoktur.
• Tümleç atılırsa yapı ya kuralsız olur; ya da anlam
tümüyle değişir.
• Eklenti atılabilir; öge kuralsız olmaz.
11.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yan tümce yoktur?
Gulliver’in Gezileri kitabını okuyan çocuk yolculuk yapmak istedi. |
Çaydanlıkta su kalmamıştı ama çayın demi vardı. |
Tren saati gecikince eve geç kalacağını bildirdi. |
Bu kremin dizler için faydalı olduğunu söyledi. |
Dudakları soğuktan çatlamıştı. |
Tüm seçeneklerdeki tümceler incelendiğinde A, B, C ve D şıklarındaki tümcelerin hepsinde bağımlı-bağımsız tümcelerden dolayı yan tümce varken E seçeneğinde yan tümce yoktur ve basit bir tümcedir.
12.Soru
Çanta ve kırmızı üyeleri olan iki ayrı küme olarak görülür ve bu kümeler çanta ve kırmızı sözcüklerinin gönderimsel anlamını işaretler. Buna göre çanta ve kırmızı özelliği taşıyan şeylerin kesişim kümesi aşağıdakilerden hangisidir?
Kırmızı şeyler |
Çantalar |
Kırmızı çantalar |
Kırmızı araba |
Her model çanta |
Çanta kümesi (Ç), çanta olarak belirlenebilecek, çanta özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümsei (K) ise kırmızı özelliği taşıyan şeylerin kümesidir. Kırmızı kümesinin yalnızca çantaları değil kırmızı olan her şeyi barındırması gerektiğine dikkat ediniz. Kırmızı çanta, bu iki kümenin kümesinde yer alır; yani, Ç n K
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde birinci önerme ikinci önermenin doğruluğunu gerektirmez?
Melih ve Özge dün tiyatroya gitti. Özge dün bir tiyatrodaydı. |
Semih, Ayşe'nin abisidir. Ayşe, Semih'in kardeşidir. |
Ali bugün bir bilet aldı. Ali para harcadı. |
Zeliha hiç Marmara Bölgesinde bulunmamıştır. Zeliha hiç İstanbul'a gitmemiştir. |
Osman ve Hakan dün sinemaya gitti. Osman ve Hakan dün birlikteydi. |
Osman ve Hakan, ayrı ayrı sinemaya gitmiş olabilirler. Bu nedenle doğru cevap E'dir.
14.Soru
Bir sözcüğün anlamlı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki koşullardan hangisini sağlamalıdır?
Sözcüğün dünyasal gerçekliğinin olması |
Sözcüğün insan zihninde kavramsal bir karşılığının olması |
Sözcüğün uzlaşımsallık taşıması |
Sözcüğün evrende yer alan olgu ve nesneleri nitelemesi |
Sözcüğün işlevselliğinin olması |
Herhangi bir ses dizisinin anlamlı olarak nitelendirilmesi için, gerçek dünyada bir varlığa/olguya/
olaya karşılık gelsin veya gelmesin, anadili konuşucusunun zihninde bir kavramsal karşılığının olması gerekir. Mantıksal olarak yer alması gereken bir olasılık daha vardır: Dünya’nın (+), Zihin’in (-) olduğu durum. Bu tür örnekleri, (henüz) zihnin kavramsal alanına girmeyen, büyük olasılıkla insan algısının sınırları dışında dünyada/evrende yer alan olgular ve nesneler olarak düşünebiliriz. Bilişsel bir bakış açısıyla, bunların anlam tartışmasına girmeyeceği söylenebilir. Ayrıca, sözcüğün anlamlılığı dünyasal gerçeklikten de bağımsızdır. Örneğin, ‘yağdanlık’ ses dizisi Türkçenin bir sözcüğü ve anlamlı bir sözcükken ‘dağyanlık’ ses dizisinin ne Türkçenin bir sözcüğü olduğu ne de anlamlı olduğu söylenebilir. Öte yandan ‘yağdanlıkçı’ sözcüğü iyi-biçimlendirmişlik kurallarını takip ettiği için Türkçenin bir sözcüğüdür. Kavramsal bir karşılığı olduğu için de ‘anlamlı’ bir sözcüğüdür. Ancak, yağdanlık satan/yapan bireylerin var olup olmaması ve dahası, ‘yağdanlıkçı’ sözcüğünün uzlaşımsallık taşıyıp taşımaması da anlamlılığı sorunundan bağımsızdır.
15.Soru
Aşağıdaki öznelerden hangisi diğerlerinden farklı bir anlamsal rolün taşıyıcısıdır?
Bu fırın yemekleri yakıyor. |
Bu makine iyi yıkıyor. |
Bu makine iyi kurutuyor. |
Bu maşa çok güzel tutuyor. |
Bu arabanın fiyatı düşmüş. |
Özneler, kılıcı, etkilenen, deneyimleyen, araç gibi anlamsal rollerin taşıyıcısı olabilirler.
Kılıcı : Bir eylemi bilinçli olarak yapandır.
Etkilenen: Yapılan iş ya da olaydan etkilenen kişi ya da varlığa verilen anlamsal roldür.
Deneyimleyen: Psikolojik durum deneyimleyen ögedir.
Araç: Bir işi yapabilmek için kullanılacak alettir.
Arabanın fiyatı bilerek bir iş yapmamış ancak olaya maruz kalmıştır. Zaten fiyat cansız bir özne olarak bir eylemi gerçekleştirebilme yetisine sahip değildir. Öyleyse, söz konusu olaydan etkilenendir. Diğer şıklarda yer alan öznelerin hepsi araç rolündedir: fırın yemek pişirmek için, makine yıkamak ve kurutmak için, maşa da tutmak için kullanılan gereçlerdir. Doğru cevap E’ dir.
16.Soru
“O şu an buraya geliyor.” tümcesinin farklı iletişim durumlarında farklı bir anlam taşıması aşağıdakilerden hangisi ile tanımlanabilir?
Önerme |
Sözce |
Anlam |
Gönderim |
Betimsel anlam |
“O şu an buraya geliyor” tümcesiyle başka kişilerin başka zamanlarda, başka yerlere geldiği düşüncesi zihinde oluşur. Dolayısıyla tek bir tümcenin (o şu an buraya geliyor) farklı iletişim durumlarında farklı sözceler olarak gerçekleşebildiğini ve her sözcenin aslında farklı bir anlamın taşıyıcısı olduğunu görebiliriz.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi gerçek dünyada tek, kesin ve değişmez bir bireye gönderimsel anlam yüklemek için en iyi şekilde örnek oluşturur?
Sıfatlar |
Zamirler |
Özel adlar |
İlgeçler |
Nesneler |
Frege, anlamın bir yanıyla zihnimizdeki sözcüklerin ya da sözcüklerden oluşan öbek ve tümcelerin gerçek dünyadaki nesnelerle arasındaki ilişkiyi yansıttığını iddia eder ve bunu gönderimsel anlam olarak adlandırır. Özel adlar gönderimsel anlamın en güzel örneklerini sunarlar.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ilgili sözcük için doğru ilişki biçimini kodlamaktadır?
Venüs -gönderimi var, betimsel anlamı yok |
veya - gönderimi var, betimsel anlamı yok |
doktor - gönderimi var, betimsel anlamı yok |
Orhan Pamuk - gönderimi var, betimsel anlamı var |
Japon kralı - gönderimi var, betimsel |
Venüs'ün gönderimi olmasına rağmen betimsel anlamı yoktur. Cevap A'dır.
19.Soru
I. Ekşi mayalı ev ekmeği, sağlığa oldukça faydalı.
II. Ekşi mayalı ev köpeği, sağlığa oldukça faydalı.
III. Ekmeği ev sağlığa mayalı faydalı ekşi oldukça.
Yukarıdaki tümcelerden hangisi veya hangileri iyi biçimlendirilmişlik özelliğini taşımaktadırlar?
Sadece I |
Sadece II |
I ve III |
I ve II |
II ve III |
I ve II nolu tümceler iyi biçimlendirilmiştir. II.tümcenin garip bir cümle olmasına rağmen iyi biçimlendirildiğini söyleyebiliriz.
20.Soru
Yüklemler iş, hareket, oluş, ruhsal / zihinsel durum / işlem, vb. gösterirler. Aşağıdaki yüklemlerden hangisinin gösterdiği anlam özneyi etkileyendir?
Beril dans ediyor. |
Ahmet mutlu oldu. |
Çocuk sevindi. |
Fatma dersi geçti. |
Ali kaza geçirdi. |
Kaza geçirmek eylemi özneyi etkileyendir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ