Genel Dilbilim 2 Ara 4. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi tümleç-baş yapısına örnek olarak gösterilebilir?
Çok akıllı |
Denize düşkün |
Hızla uzaklaştı |
Kırmızı gömlek |
Akıllıca konuşmak |
Tümleç – baş yapılarında, baş tümlecine ad durumu verebilir. ‘Denize düşkün’ öbeğinde ‘denize olan bir tutku’ söz konusudur; oysa ‘düşkün’, ‘sağlık ya da maddi açıdan zayıflık, çökkünlük’ anlamına gelir.
2.Soru
Aşağıdaki dilbilimcilerden hangisi insan dillerinin sözdiziminin, formal dillerin sözdizimlerine benzer bir şekilde ele alınabileceğini ileri sürmektedir?
G. E. Moore |
Paul Elbourne |
Gottlob Frege |
Bertnard Russell |
Noam Chomsky |
Üretici Dilbilgisi modelini ortaya atan ve sözdizim bileşenini bu modelin merkezine alan Amerikalı dilbilimci Noam Chomsky insan dillerinin sözdiziminin, formal dillerin (yani, matematik/ mantık temeline dayanan dillerin, örneğin bilgisayar dillerinin) sözdizimlerine benzer bir şekilde ele alınabileceğini öne sürmüştür.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi nesne denetleme eylemlerinden biridir?
zorla- |
becer- |
başla- |
unut- |
vazgeç- |
A şıkkı dışındaki eylemler özne denetleme eylemleridirler.
4.Soru
Herhangi bir dilsel ifadenin (gerçek veya yalnızca zihinde karşılığı olan) bir varlıkla ilişki kurmasını sağlayan bilgiyi barındıran anlam aşağıdakilerden hangisidir?
Betimsel anlam |
Gönderimsel anlam |
Özel anlam |
Dilsel ifade |
Cins isim |
Betimsel anlam, bir bakıma herhangi bir dilsel ifadenin (gerçek veya yalnızca zihinde karşılığı olan) bir varlıkla ilişki kurmasını sağlayan bilgiyi barındırır.
5.Soru
Aşağıdaki öbek yapı kuralı seçeneklerden hangisini türetir?
İÖ --> AÖ İ
tam karşıda |
hemen arkasında |
oldukça yakınında |
arkadaşlarıyla |
hep beraber |
Verilen öbek yapı kuralı, ilgeç öbeklerinin yapısını genellemektedir. Buna göre, ilgeç öbekleri bir ad öbeği ve onu takip eden bir ilgeçle kurulmaktadır. Bu tanıma uyan arkadaşlarıyla örneğidir: İÖ --> AÖ (arkadaşları) İ (ile). Doğru cevap D’ dir.
6.Soru
Hint-Avrupa dillerinde görülen ve aşağıdaki İngilizce örnekte kullanılan that gibi yan tümce kurucu sözcüklere ne ad verilir?
We know [that the world is round].
biz bil- ki dünya ek eylem yuvarlak
‘Biz biliyoruz ki dünya yuvarlak(tır).”
Tümleç |
Tümleyici |
Eylemsi |
Biçimbirimsel ek |
Koşaç |
Yan Tümcecik Oluşturma: Her dilde farklı yan tümce oluşturma yöntemleri vardır. Hint-Avrupa dillerinde yan tümcecik, tümleyici denilen sözcük gruplarından birinin yalın tümcenin başına yerleştirilmesiyle oluşturulur. Örneğin, İngilizcede that, who gibi sözcükler tümleyicidir ve tümcenin önüne getirilerek yan tümce kurulur. Aşağıdaki örnekte that yan tümcecik oluşturan bir tümleyicidir:
We know [that the world is round].
Dünyanın yuvarlak olduğunu biliyoruz.
Doğru cevap B’ dir.
7.Soru
Miting kelimesi hangi yoldan dilimize girmiştir?
Biçimbilimsel |
Alfabetik kısaltmalar |
Baş harflere dayanan kısaltmalar |
Ödünçleme |
Özel adların genel adlara dönüştürülmesi |
Miting kelimesi İngilizcedeki meeting kelimesinden gelmektedir.
8.Soru
Eğretilemelerden ayrı olarak değerlendirilen bir diğer aktarım türüdür. Genel olarak herhangi bir kavramın, olgu ya da olayın anlatımını doğrudan araçlarla gerçekleştirmek yerine ilişkili oldukları başka kavram, olgu ya da olaylardan yararlanma yoluna başvurur. Aksan’ın (1998:121-122) ‘ölüm’ kavramını/’ölmek’ eylemini anlatmak üzere Türkçede kullandığı örneklerine baktığımızda aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenir? can vermek - son nefesini vermek - eceli gelmek - gözlerini yummak - son uykusuna yatmak - gözlerini (dünyaya) kapamak - vadesi yetmek vadesi tamam olmak - öbür dünyaya gitmek
Eşadlılık |
Eşanlamlılık |
Benzetmeler |
Ad Aktarmaları |
Karşıtanlamlılık |
Eğretilemelerden ayrı olarak değerlendirilen bir diğer aktarım türü ad aktarmalarıdır (İng. metonymy). Ad aktarmaları genel olarak herhangi bir kavramın, olgu ya da olayın anlatımını doğrudan araçlarla gerçekleştirmek yerine ilişkili oldukları başka kavram, olgu ya da olaylardan yararlanma yoluna başvurur. Aksan (1998:121-122) ‘ölüm’ kavramını/’ölmek’ eylemini anlatmak üzere Türkçede kullanılan şu ad aktarması örneklerini sunar:
namazı kılınmak - Rahmeti Rahmana kavuşmak - Allahın rahmetine kavuşmak - göçmek - sonsuzluğa intikal etmek - ahirete intikal etmek - kuyruğu titremek - öbür/öteki dünyayı boylamak - dört kolluya binmek - gebermek - tahtalı köyü boylamak - mortoyu çekmek
9.Soru
Her anadili konuşucusunun belleğindeki sözcük envanteri bir diğerininkinden farklıdır. Bu envantere ne ad verilir?
Sözcük hazinesi |
Sözcük varlığı |
Sözcük dağarcığı |
Zihin sözlüğü |
Zihin envanteri |
Doğru cevap zihin sözlüğü, D'dir.
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi parça yerine bütünün kullanıldığı ad aktarması içermektedir?
Arabayı evin karşısına bıraktım. |
Bordo bereliler yine başarılı oldular. |
Şu duvardaki bir Picasso mu? |
Yarın Deniz Cafe’de buluşacağız. |
Köpek sucuğu iştahla yedi. |
Ad aktarmalarıdır (İng. metonymy), genel olarak herhangi bir kavramın, olgu ya da olayın anlatımını doğrudan araçlarla gerçekleştirmek yerine ilişkili oldukları başka kavram, olgu ya da olaylardan yararlanma yoluna başvurur. Ad aktarmasında farklı kavramlardan yararlanma durumuna örneklerden birisi parça yerine bütün kullanılmasıdır. Parça yerine bütünün kullanıldığı durumlara örnek olarak yaratıcı meslek gruplarının üyeleri, sanatçılar, yazarlar ile ilgili sözcükler verilebilir. Picasso tarafından yapılmış bir eseri işaret ederek ‘Bu, bir Picasso mu?’ denebilir. Doğru yanıt C’dir.
11.Soru
Sözcüklerin çağrışımlarının bir küme oluşturduğunu kabul den ve Collins ile Quillian tarafından modeli oluşturulan kuram hangisidir?
Gösterge kuramı |
Anlamsal ağlar kuramı |
İçsellik kuramı |
Gönderimsellik kuramı |
Anlamsal özellikler kuramı |
Anlamsal ağ kuramı, genel anlamıyla sözcüklerin çağrışımlarının bir küme oluşturduğunu kabul eder. Günümüze dek pek çok anlamsal ağ modeli önerilmişse de bunların içinde en bilineni Collins ve Quillian (1969) tarafından ortaya konmuş olan modeldir.
12.Soru
Şekildeki ağaç ile ilgili olarak hangisi yanlıştır?
yaz- eylemi bir AÖ yanulamlamıştır. |
AÖ2’deki ‘mektubu,’ tümcenin sonuncul ögesidir. |
… ile boş bırakılan yere EÖ gelmelidir. |
AÖ1’deki Yusuf, Eylem Öbeğindeki iç üyedir. |
AÖ2 ile E kardeş budaklardır. |
Eylem Öbeği, Tümce olabilmek için Ad Öbeği olan bir özne gerektirir. Ağaca baktığımız zaman AÖ1 ve AÖ2 yaz- eyleminin üyeleridir. Bir başka deyişle, yaz- eylemi anlamı gereği yazılacak bir nesne ve yazacak bir özne ister. Eylem Öbeğinde yanulamlanan üye iç üye, özne ise dış üye olarak adlandırılır. Bu durumda AÖ1’deki Yusuf iç değil, dış ögedir. Yanlış olan ifade D seçeneğidir.
13.Soru
Anlam ve anadil konuşucularıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
Anadili konuşucuları sözcüklerin anlamlı olup olmadığını bilirler. |
Anadili konuşucuları tümcelerin anlamlı olup olmadığını bilirler. |
Anadili konuşucuları bir sözcüğün birden fazla anlam taşıyabileceğini bilirler. |
Anadil konuşucuları bir tümcenin birden fazla anlamı olabileceğini bilirler. |
Anadil konuşucuları anlam bulanıklığı oluşturabilecek tümceler kurmazlar. |
Anlam bulanıklığı tüm dillerde yaygın bir şekilde yer alır. Anadil konuşucularının bir cümledeki farklı anlamları tespit edebilme yeteneği de bu durumla defalarca karşılaşmış olmalarından kaynaklanır. Dolayısıyla E şıkkı yanlıştır.
14.Soru
Aşağıdaki tümcelerden hangisi totolojiktir?
Araba arabadır. |
Eros aşk tanrısıdır. |
Yumurta akı beyaz değildir. |
Platon Eflatun’dur. |
Çimen yeşildir ama çimen yeşil değildir. |
Totoloji (=Eşsöz), tanımı gereği kendi içinde mutlak doğru içeren önermedir. A tümcesi mantıksal olarak totolojik, yani reddedilemeyecek kadar açık, kendini tekrar eden, bir bildirim değeri olmayan) olarak kabul edilebilir. Ona en yakın olan B ve D tümceleri mantıksal olarak totolojik olmayıp bir bildirim ya da bilgi değeri taşırlar ve iki farklı dilsel ifadeyi değerlendirirler ve farklı adlandırılsalar da aslında aynı varlığa gönderimde bulunmaktadır. Dolayısıyla, her iki tümcede de gönderim(sel anlam) aynıdır ama betim(sel anlam) farklıdır. Doğru yanıt A’dır.
15.Soru
"Aziz sınıvda [ bir şey bilmediğini ] anladı." tümcesindeki ad tümceciği ann tümcede hangi işlevi üstlenmiştir.
Özne |
Nesne |
Zarf |
Sıfat |
Yüklem |
Yanıt B'dir. köşeli parantez içindeki ad tümceciği ana cümlenin nesnesi konumundadır.
16.Soru
Anadili konuşucusunun zihninde biçimlendirilen bir tümce konuşma eyleminin nesnesi olduğunda, yani sessel biçime büründüğünde, ona verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
Sözce |
Tümce |
Ad öbeği |
Eylem öbeği |
Önerme |
T → AÖ EÖ kuralını işleterek üretilen bir tümce zihinsel (‘ideal’) bir nesne olarak kabul edilir. Burada üretimi zihinde gerçekleştirilen dilsel nesne ile bu nesnenin fiziksel bir gerçekliğe sahip olması durumunu birbirinden ayrılır. Bu yüzden, anadili konuşucusunun zihninde biçimlendirilen bir tümce konuşma eyleminin nesnesi olduğunda, yani sessel biçime büründüğünde, ona sözce adını verilir.
17.Soru
“Kadın doktora tahlilleri gösterdi.” tümcesi bulanık anlamlıdır. Tümcedeki bu bulanıklığı gidermek için hangi noktalama işareti kullanılmalıdır?
, |
. |
; |
: |
! |
Bu tümce konuşma dilinde vurgu ve ezgi gibi ses özellikleri sayesinde, yazılı dilde ise virgül gibi noktalama işaretleri sayesinde anlamlandırılabilir. “Kadın, doktora tahlilleri gösterdi.” “Kadın doktora tahlilleri gösterdi.” İkincisinde erkek olan değil kadın olan doktora tahlilleri gösterdi.
18.Soru
Okulu yıkıp yerine park yapmışlar. → “BELİRLİ BİR OKUL” Okullar haftaya tatil olacak. → “GENEL OLARAK EĞİTİM ÖĞRETİM” O nesilden okullu olmayan birisi yoktur. → “EĞİTİMLİ” “Okul” sözcüğünün yer aldığı cümleler, herhangi bir dili anadili olarak konuşan birisinin anlam hakkında neler bildiğini gösterir. Bu gösterdiği aşağıdakilerden hangisidir?
Anadili konuşucuları sözcüklerin anlamlı olup olmadığını bilirler. |
Anadili konuşucuları tümcelerin anlamlı olup olmadığını bilirler |
Anadili konuşucuları bir sözcüğün birden fazla anlam taşıyabileceğini bilirler. |
Anadili konuşucuları iki ayrı sözcüğün tek bir anlamı yansıtabileceğini bilirler. |
Anadili konuşucuları sözcüklerin anlamsal karşıtlık taşıyıp taşımadığını bilirler. |
Anadili konuşucuları bir sözcüğün birden fazla anlam taşıyabileceğine ilişkin sezgilere sahip olabildiği gibi bir tümcenin birden fazla anlamı olabileceğini de bilirler. İlkini örneklemek gerekirse, ‘okul’ sözcüğü (a-c)’deki tümcelerde birbiriyle ilişkili ama birbirinden farklı anlamların taşıyıcısı durumundadır.
19.Soru
Yan anlamların oluşumunda eğretilemelerden yararlanılmaktadır. Benzetmelerin de eğretilemenin ilk aşaması olarak değerlendirilmesi aşağıdakilerden hangisinin kazanması sürecini başlatır?
Zıt anlamlılık |
Ad aktarması |
Benzetme yönü |
Eş anlamlılık |
Çok anlamlılık |
Eğretilemeler de benzetmeler gibi iki anlamsal alanın birbiriyle ilişkilendirilmesi sürecini barındırır, ancak eğretilemelerde benzetme ilgeci kullanımdan tümüyle düşer ve dolayısıyla benzetmeyi teşhis etmemizi sağlayan biçimbirim artık yoktur. Sözkonusu biçimbirimin yokluğu eğretileme adını verdiğimiz örnekleri yaratır ve bu da kendisine anlamsal aktarım yapılan sözcüğün çokanlamlılık kazanması sürecini başlatır.
20.Soru
Aşağıdaki ad tümceciklerinin hangisinde soyut ADIL vardır?
Su içmeye alışıyorum. |
Su içmek istedim. |
Su içtiğini görmedim. |
Doktor bol su içmeyi tavsiye etti. |
Doktor bana su içmeyi tavsiye etti. |
Verilen cümlelerdeki ad tümceciklerin özne türleri şöyledir:
adıli [ADILi Su içmeye] alışıyorum.
adıli [ADILi Su içmek] istedim.
adıli [adılj Su içtiğini] görmedim.
Doktor [ADILsoy bol su içmeyi] tavsiye etti.
Doktor banai [ADILi su içmeyi tavsiye etti.
Görüldüğü üzere, verilen ad tümceciklerinin öznesi A ve B şıklarında temel tümcenin öznesiyle eş gönderimli olduğu için özne denetlemeli ADIL, E şıkkında ise temel tümcenin nesnesiyle eş göderimli olduğu için nesne denetlemeli ADIL biçimindedir. C şıkkındaki ad tümceciğinin öznesi ise kişi ve sayı eki almış olduğundan küçük adıldır. D şıkkındaki ad tümceciğinin öznesi de denetlenmeyen ancak herhangi biri olarak yorumlanan soyut ADILdır. Doğru cevap D’ dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ