Genel Dilbilim 2 Ara 6. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Spor yapan televizyon sehpaları daha zinde hissederler tümcesindeki garipliğin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
Tümce kötü-biçimlendirilmiş bir tümcedir. |
Tümcenin doğruluk değeri 1’dir. |
Tümce Bileşimsellik ilkesine uygundur. |
Tümcede çokanlamlılık vardır. |
Tümcenin tümcesel olarak kaplamı yoktur. |
Yukarıdaki tümce iyi-biçimlendirilmiş olmasına rağmen, içinde yaşadığımız dünyada bir gerçekliği olmadığı açıktır. Bu, bize böyle bir tümcenin gerçeklikte bir gönderimi, yani kaplamı olmadığını söyler ve doğruluk değeri 0’dır. Doğru yanıt E’dir.
2.Soru
Anlambilim çalışmaları geleneksel olarak aşağıdakilerden hangisi üzerinde yoğunlaşmaktadır?
Olumlu ve olumsuz anlamı |
Sözcük ve tümce düzeyi anlamı |
Sözcük ve tümcelerin sıralanış biçimi |
Her sözcüğün sadece bir anlamı olabileceği |
Her tümcenin birden fazla anlam içermeyeceği |
Anlambilim çalışmaları geleneksel olarak bu iki düzey üzerine yoğunlaştığından, anlambilimin ele alındığı bu iki bölümde sırasıyla sözcük ve tümce düzeylerinde anlamın ne olduğu konusuna yoğunlaşılacaktır. Bunu yaparken, anadili konuşucusu ve onun dilsel yetileri tartışmanın merkezine yerleştirecektir çünkü dilsel ifadelerden anlam çıkarma ve/ya dilsel ifadeleri anlamlı kılma yetisi insanın bilişsel becerileri arasında çok önemli bir yer tutmaktadır.
3.Soru
Yan tümcecikteki ADIL öznesinin üst tümcedeki özne ile aynı kişiye gönderim yorumlamasına ne ad verilir?
Özne denetleme |
Nesne denetleme |
Soyut adıl |
Tümleyici |
Yan tümlecik |
Özne denetleme; yan tümcecikteki ADIL öznesinin üst tümcedeki özne ile aynı kişiye gönderim yorumlamasıdır.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yeni bir sözcük yaratırken başvurulacak yollar arasında yer almaz?
Alfabetik kısaltmalar |
Cinas |
Özel adların genel adlara dönüştürülmesi |
Ödünçleme |
Baş harflere dayanan kısaltmalar |
Her dilde yeni sözcük yaratmak için çok sayıda yol bulunur. Bunların bir kısmı bileşik yaratma işlemini de kapsayan çok sayıda biçimbilimsel türetim sürecini barındırır. Ancak yeni sözcük yaratma süreçleri zorunlu olarak biçimbilimsel türetim süreçleri başlığı altında toplanabilecek süreçlerle sınırlı değildir. Buna örnek olarak; dilin bağımlı ve bağımsız biçimbirimlerine dayanmadan tümüyle yeni sözcük yaratılması, alfabetik kısaltmalar, baş harflere dayanan kısaltmalar, özel adların genel adlara dönüştürülmesi ve ödünçleme gösterilebilir. Cinas ise sesleri aynı, anlamları farklı sözleri bir arada kullanma sanatıdır.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde dolaylı bir aktarım vardır?
Kübra, Ramazan'ın işe gittiğini söyledi. |
Kübra, Ramazan'ın işe gittiğini fark etti. |
Kübra, Ramazan'dan bir bardak su getirmesini rica etti. |
Kübra okuduğu kitabı bitirmeyi başardı. |
Kübra misafirler için dört dörtlük bir sofra hazırladı. |
söyle- fiili dolaylı aktarım yaratmıştır ve doğru seçenek A'dır.
6.Soru
Bir tümcede mutlaka olması gereken öge aşağıdakilerden hangisidir?
Nesne |
Baş |
Eklenti |
Tümleç |
Yüklem |
Tümce, tüm dillerde bir özne ve bir yüklemden oluşan bir dilbilgisi birimi olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle, her dilde bir tümcede özne ve yüklem bulunduğu gözlenmiştir. Özne ya da yüklemin yeri bir dilden diğerine değişse de bu iki öge tümcede mevcuttur.
7.Soru
Aşağıdaki tümcelerden hangisinde yüklemcil AÖ vardır?
Onun haksız olduğunu düşünüyorum. |
Düşündüm ve bir karara vardım. |
Düşünmekten tüm gece uyuyamadım. |
Bu konuda uzun uzun düşündüm. |
Bir kenara geçip düşünüyor ama bir karara varamıyor. |
B,C,D ve E seçeneklerinde görüldüğü gibi düşün- eylemi bir nesne almadan geçişsiz olarak kullanılmıştır. Oysa A seçeneğinde (haksız olduğunu) ad öbeğini alarak geçişli olarak kullanılmıştır.
8.Soru
Aşağıdaki tümcelerin hangisinde özneyi bulmak için adın yalın durumu testi kullanıldığında kesin bir sonuç verir?
Kadın fotoğraf çekti. |
Yaşlı adam su içti. |
Çocuk topu havaya attı. |
Çalışanlar komplo kurmuş. |
Ahmet araba aldı. |
Özne, tümcede her zaman yalın ad durumu olan ögedir. Ancak yalın durumu olan belirtisiz nesneler de olduğu için bu test her zaman güvenilir olmayabilir. Öyleyse özne her zaman yalın durumdadır; ancak her yalın durumdaki Ad Öbeği özne değildir. Doğru cevap C'dir.
9.Soru
Her sözcüğün çağrıştırdığı diğer imgelerin, kavramların oluşturduğu kümeye ne ad verilir?
Çağrışım alanı |
Sözcük dağarcığı |
Sözcük varlığı |
Zihinsel sözlük |
Zihinsel envanter |
Her sözcüğün çağrıştırdığı diğer imgelerin, kavramların oluşturduğu kümeye çağrışım alanı denir.
10.Soru
Dili, içinde yaşadığımız evren hakkında konuşmak (ve tabii ki düşünmek) üzere kullandığımız savını merkeze koyduğumuzda, sözcüklerin içinde yaşadığımız evrenle nasıl bir ilişki kurduğu konusu da sözcük anlamı tartışmasının merkezine yerleşir. Bu konuya bir yaklaşım getirebilmek amacıyla oluşturulmuş olan farklı kuramlar vardır. Bu kurama göre bir sözcüğün anlamı, en basit biçimiyle, onun dünyadaki karşılığıdır.Bu kuram aşağıdakilerden hangisidir?
İçsellik Kuramı |
Gösterge Kuramı |
Anlamsal Ağlar Kuramı |
Gönderimsellik Kuramı |
Anlamsal Özellikler Kuramı |
Gönderimsellik kuramına göre bir sözcüğün anlamı, en basit biçimiyle, onun dünyadaki karşılığıdır. Diğer bir deyişle, bir sözcüğün anlamı onun dış dünyada gönderim yaptığı şey, yani onun göndergesidir. Buna tipik bir örnek olarak özel adları vermek mümkündür. Her özel ad dünya gerçekliğinde varolan biricik ve tek bir ‘şey’e (varlık, nesne) göndermede bulunur. Albert Einstein dediğimizde aklımıza gelen ünlü kuramsal fizikçi, Görelilik Kuramını ortaya atan kişi Albert Einstein’dır. Öte yandan dünya üzerinde Albert Einstein adını taşıyan başka bireyler de yaşamış olabilir ya da yaşamaktadır ancak bu diğer ‘Albert Einstein’ları, kuramsal fizikçi olan ‘Albert Einstein’dan daha az biricik ve tek yapmaz; aynı adı taşısalar da Albert Einstein özel adını taşıyan her bir birey dünya üzerinde eşi olmayan bir bireyi temsil etmektedir.
11.Soru
Aşağıdaki öbeklerin hangisi eklenti-baş yapısına sahiptir?
Ondan dolayı |
Ayranı içti. |
Benim gibi |
Ödevini yaptı. |
Sessizce uyudu. |
Tümleç, bir başın sözlük kütüğünde bulunan yanulamlama koşullarını yerine getirmek amacıyla kullanılan ögedir. Örneğin geçişli bir eylemin gerektirdiği dolaylı ya da dolaysız nesne, tümleçtir. Öte yandan zorunlu olmayan eklentiler, dilbilgisel bir tümce kurmak için bulunması mutlaka gerekli olmayan ögelerdir ve bu yüzden bir eklenti, bir ögeden atıldığı zaman, o öge kuralsız olmaz. Sessizce uyudu öbeğinde sessizce sözcüğü öbekten çıkarılsa bile öbek kuralsız olmaz, bundan dolayı bu sözcük eklentidir. Doğru cevap E'dir.
12.Soru
Aşağıdaki tümcelerin hangisinde dolaylı aktarım bulunmaktadır?
Berna sinemaya gitti. |
Ayşe film izledi. |
Nevin kazağı da şalı da ördü. |
Gül annesine ev aldı. |
Jale ablasının Paris’e gideceğini söyledi. |
Dolaylı aktarım bir tümcenin başkasına aktarımında kullanılır. Örneğin Ali: Ben geldim ve Ali geldiğini söyledi tümcelerinden ikincisi birincisinin dolaylı aktarımıdır. Dolayısıyla E şıkkındaki tümcede böyle bir kullanım vardır.
13.Soru
Sözlük kütüğünde yer alan ve bir sözcüğün öbek olmak için yanında hangi üyeyi almak zorunda olduğuna ilişkin bilgiye ne ad verilir?
Sözlükçe |
Yanulamlama |
Tümce |
Gizli özne |
Geçişli eylem |
Yanulamlama, sözlük kütüğünde yer alan ve bir sözcüğün öbek olmak için yanında hangi üyeyi almak zorunda olduğuna ilişkin bilgidir.
14.Soru
I. Orhan, tek boynuzlu atına binerek gözden kayboldu.
II. Elflerin dünyasında ölüm yoktu.
III. Tek Orhan atına gözden boynuzlu kayboldu binerek.
Yukarıdaki tümcelerden hangisi veya hangileri doğruluk değeri taşımaz?
Sadece I |
Sadece II |
Sadece III |
I ve II |
I, II ve III |
I ve II nolu tümceler doğru veya yanlış bir anlama gelmektedir. Doğrulukları dış dünyayla karşılaştırılarak ortaya çıkarılabilir. Ancak III.tümce hiç bir anlam ifade etmemekte, dış dünyada hiçbir olgu veya olaya dair bir bildirimde bulunmamaktadır. Doğru cevap C'dir.
15.Soru
Düşünmek için kullandığımız soyut parçalar olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?
Düşünme |
Önerme |
Sözce |
Tümce |
Nesne |
Düşünceler zihinsel süreçlerdir ve bu açıdan bireyseldirler. Önermeler ise bireyler/zihinler-üstü kavramlardır, evrenseldirler ve bu nedenle tek tek dillere özgü değildirler. Bu anlamıyla önermeler bilişsel bir olguya gönderimde bulunurlar. Diğer bir deyişle önermeler düşünmek için kullandığımız soyut parçalardır.
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi tümcenin bir özelliğidir?
Fiziksel gerçekliğe sahiptirler. |
Belli bir zamanda ortaya çıkarlar. |
Belli bir yerde ortaya çıkarlar. |
Bir söyleyicisi vardır. |
Ses dalgaları olarak bilgisayara yüklenemezler. |
Tümceler sesletilemez, duyulamaz, kaydedilemez ya da ses dalgaları olarak bilgisayara yüklenemezler; bunlar yalnızca tümcelerin dışavurulan biçimleri için yani sözceler için geçerli olabilir.
17.Soru
Bir eylemi bilerek ve isteyerek yapan kişiye ne denir?
Öne |
Tümce |
İlgeç |
Belirteç |
Kılıcı |
Özne, tümcedeki eylemde gösterilen işi yapan kişi olarak tanımlanabilir. Yine evrensel olarak tipik bir özne genelde bir Ad Öbeği’dir. Bir işi bilerek ve isteyerek yapan kişiye kılıcı denir.
18.Soru
Ayşe'nin doğum günü pastasını sınıftaki öğrenciler hep birlikte afiyetle yediler.
Aşağıdakilerden hangisi tümce ögesi değildir?
Ayşe'nin doğum günü pastasını |
sınıftaki öğrenciler |
afiyetle yediler |
sınıftaki öğrenciler afiyetle |
hep birlikte afiyetle |
Tümcenin ögelerini bulmak için sorulan sorulardan yola çıkarak:
Öge
Kim? [Sınıftaki öğrenciler]
Ne yapıyordu? [afiyetle yediler]
Nerede? [Sınıfta]
Neyi?[Ayşe'nin doğum günü pastasını]
Nasıl?[hep birlikte]
19.Soru
“Can öğretmendir ve Can öğretmen değildir.”
cümlesindeki ve bağlayıcısının öncesindeki ilk önermenin
doğru olduğu bir durumda, bağlayıcının sağındaki ikinci
önermenin de doğru olmasına ne denir?
Önvarsayım |
Gerektirim |
Sözce |
Çelişki |
Tümce |
“Can öğretmendir ve Can öğretmen değildir.”
cümlesindeki ve bağlayıcısının solundaki ilk önermenin
doğru olduğu bir durumda bağlayıcının sağındaki ikinci
önermenin de doğru olması çelişki yaratır. Çelişki kendini
açık bir biçimde göstermektedir, çünkü birinci önerme,
birinci önermenin olumsuzlaşmış biçimiyle (yani, ikinci
önermeyle) bir bağlayıcı aracılığıyla doğrudan bir araya
getirilmiştir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yalın bir tümcedir?
Ali okulu bitirdi. |
Ali okulu bitirdi ve işe başladı |
Leyla çayını içip ödevlerini yapmaya başladı. |
Babası dişlerini fırçalamadan yatan Osman'ı kaldırdı ve banyoya götürdü. |
Kaçtıklarımız hep peşimizdeymiş! |
Yanıt A. Yalın cümleler uzunlukları ile değil bağlaç ve tümleyicilerle bağlanmış oluğ olmadıklarına göre belirlenirler. Buna göre bağlaç ve tümleyici içermeyen Ahmet okulu bitirdi tümcesi yalın tümcedir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ