Genel Dilbilim 2 Final 15. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi söylem topluluğu özelliklerinden biri değildir?
Dil temel toplumsallaşma sürecinden ayrıdır. |
Dil kullanımı işlevsel bir davranıştır. |
Söylem topluluğuna katılım irade ve istekle gerçekleştirilen ve topluluk üyelerince kabulü öngören aşamalı bir süreçtir. |
Söylem topluluğunun paylaştığı ortak amaçlarla biçimlenir. |
Dil kullanımı toplumsal bir davranıştır. |
“Dil kullanımı toplumsal bir davranıştır.” Dilsel topluluğun özelliklerinden biridir.
2.Soru
İletişim sırasında işaret adılları, işaret sıfatları ve işaret eden zaman ve yer belirteçlerini işlemleyen bağlam türü aşağıdakilerden hangisidir?
Durumsal bağlam |
Söylemsel bağlam |
Bilişsel bağlam |
Toplumsal-kültürel bağlam |
Söylem varlığı |
Söylemsel bağlam, bir sözcenin içinde yer aldığı sözlü söylem ya da yazılı metnin yakınında ya da uzağında bulunan her türlü dil öğesidir. Bir sözcenin hemen önünde ya da arkasındaki sözce, gönderimsel ifadeler (yani adıllar, işaret sıfat ve adılları), zaman ve kip kullanımları söylemsel bağlamın içindeki bazı öğelerdir. Bilişsel bağlam, konuşucu ve dinleyicinin dil kullanarak birlikte oluşturdukları, sürekli değişen, güncellenen bir bağlamdır. Konuşucu ve dinleyicinin paylaştıkları bilgi ya da “ortak zemin” üzerine yeni bilgiler eklenir. Ahmet, bir arkadaşım, Türkiye, Pamuk Prenses, bir adam, gibi öğeler söylem varlıklarıdır. Söylem varlığı, üzerinde konuşulan, sözü edilen öğedir. Söylem varlıkları, bilişsel bağlam ya da söylem modelinde, üzerine başka bilgiler asılacak askılar ya da içine yeni bilgi eklenen zihinsel dosyalar olarak görülebilir. Toplumsal-kültürel bağlam, sözcenin içinde yer aldığı toplumsal ve kültürel unsurları içeren bağlamdır. Bir sözcenin içinde yer aldığı zaman, mekân ile konuşucu ve dinleyicinin kim oldukları gibi unsurlar ise durumsal bağlamdır. Bu bağlam, iletişim sırasında işaret adılları, işaret sıfatları ve işaret eden zaman ve yer belirteçlerini (bu ay, bu ülkede, sen, ben, gelecek yıl, geçen hafta, burası, böyle bir yer, vd.) işlemlemek için önemlidir.
3.Soru
(a) Kendine övgüyü azalt.
(b) Kendine eleştiriyi artır.
Leech' in kibarlık ilkelerinden hangisine işaret etmektedir?
(a) Kendine övgüyü azalt.
(b) Kendine eleştiriyi artır.
Leech' in kibarlık ilkelerinden hangisine işaret etmektedir?
Nezaket İlkesi |
Cömertlik İlkesi |
Tevazu ilkesi |
Duygudaşlık İlkesi |
Uyuşum İlkesi |
'(a) Kendine övgüyü azalt. (b) Kendine eleştiriyi artır.' tevazu ilkesini yansıtmaktadır.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde öznenin anlamsal rolü bir etkilenendir?
Nurettin Süheyla’yı seviyor. |
Aile olmak emek ister. |
Naz yere düştü. |
Alp üzüldü. |
Bebek hıçkıra hıçkıra ağladı. |
Naz bilerek bir iş yapmamış ancak olaya maruz kalmıştır.
5.Soru
"Ali Ayşe’ye dün kitap mı verdi?" Verilen sorudaki odak aşağıdakilerden hangisidir?
Ali |
Ayşe'ye |
dün |
kitap |
verdi |
Örnekte mI soru biçimbiriminin önünde bulunan ögeler odaktır.
6.Soru
Türkçede gör sözcüğünün sözlükçede yer alan kütüğünde aşağıdaki bilgilerden hangisi listelenmez?
/gœɾ/ |
gör |
eylem |
‘Göz yardımıyla bir şeyin varlığını algılamak’ |
[AÖ __ ] |
Dilbilimde bir dilin sözcük varlığına ve ana dili konuşucularının içsel / bilişsel sözcük dağarcığına sözlükçe adı verilir. Sözlükçede o dilin bir sözlük listesinin yanı sıra her sözcüğün bir sözcüksel kütüğü bulunmaktadır. Bu kütükte o sözcüğe ait sözcük türü bilgisinin yanı sıra, sesbilgisel, biçimbirimsel, yapısal ve anlamsal özelliklerine ilişkin bilgi bulunur. Benzer şekilde, her sözcüğün sözdizimsel konum ve işlevleri ile anlamsal ve sesbilimsel bilgisi ana dili konuşucusunun zihninde bulunmaktadır. Sözlüksel kütük içerisinde ayrıca yanulamlama bilgileri de yer almaktadır. Verilen örnekte, A şıkkı sözcüğü oluşturan sesleri, C şıkkı sözcük türü bilgisini, D şıkkı anlamsal özelliklerini ve E şıkkı ise yanulamlama bilgisini içermektedir. Bunlar sözlükçenin bir parçası olduğu halde, sözcüğün nasıl yazıldığı bu kütükte yer almaz. Öyleyse, sözlüğün yazılışını gösteren B şıkkı doğru cevaptır.
7.Soru
Anlatının anlatıcı tarafından neden anlatılmaya değer bulunduğunu, anlatıcı için önemini sezdiren kurucu parçasına ne ad verilir?
Değerlendirme |
Anlatı |
Yönlendirme |
Olay dizisi |
Özet |
Değerlendirme, anlatının anlatıcı tarafından neden anlatılmaya değer bulunduğunu, anlatıcı için önemini sezdiren kurucu parçasıdır.
8.Soru
Düşünce aktarımında ana eylem “düşünmek” eylemidir. Ancak, düşünmek eyleminin yanında bu eylemin anlamını içinde bulunduran merak etmek, sormak, aklından geçirmek, içinden geçirmek gibi eylemler de kullanılabilir. Düşünce aktarım biçimleri şunlardır: Anlatı, “Düşünce eylem” anlatı aktarımı, Dolaylı düşünce aktarımı, Bağımsız dolaylı düşünce aktarımı, Bağımsız düşünce aktarımı, Bağımsız dolaysız düşünce aktarımı. Bu doğrultuda “Genç kızın ertesi gün senedi imzalamaya gelip gelmeyeceğini düşünüyordu.” örneğinde verilmek istenen düşünce aktarım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
Dolaylı düşünce aktarımı |
Bağımsız düşünce aktarımı |
“Düşünce eylem” anlatı aktarımı |
Bağımsız dolaylı düşünce aktarımı |
Bağımsız dolaysız düşünce aktarımı |
9.Soru
Aşağıdaki sorulardan hangisi karşıtsallık oluşturur?
Bu pastayı kim yedi? |
Can yemek pişiriyor. |
Bebeği Suzan uyuttu. |
Ali mi Ayşe mi geldi? |
Sinemaya kim gidiyor? |
Ali mi Ayşe mi geldi? Ali geldi. Burada “Ali” ve “Ayşe” benzer varlıklardır çünkü her ikisi de gelme olasılığı bulunan kişilerdir ve bu eylemi gerçekleştirme açısından karşıtsallık oluştururlar. Yapılan eylemler de diğerlerine göre karşıtsallık oluşturabilir.
10.Soru
"Ali çok yorulmuş olmalı.Geçen hafta beş tane sınavı vardı." Verilen örnek aşağıdaki hangi kavramla ilgilidir?
İkinci-elden edinilen tanıt |
Üçüncü-elden edinilen tanıt |
Eşsüremli çıkarım |
Artsüremli çıkarım |
Akla vurma |
Akla vurma; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının aktardığı bilgiyi önsezi, mantık yürütme, bir rüyâ, deneyim ya da başka bir zihinsel oluşum ile çıkarımsal olarak oluşturduğunu gösterir. [Ali çok yorulmuş olmalı.Geçen hafta beş tane sınavı vardı.]
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi/hangileri Austin’e göre saptayıcı ya da betimleyici sözce örneği/örnekleridir?
I. Bugün yağmur yağdı.
II. İddiaya girerim ki yarın yağmur yağacak.
III. Ali ile Ayşe evlendi.
IV. Sizi karı koca ilan ediyorum.
V. Özür dilerim.
II-IV |
IV-V |
I-III |
I-IV |
I-II |
II, IV ve V numaralı sözceler saptayıcı değil, bir eylem ortaya koyan sözcelerdir.
12.Soru
Tanıtsallık, konuşucunun aktardığı bilginin bilgi kaynağının kim ya da ne olduğunu gösteren dilbilgisel araçtır. Tanıtsal yapıları içeren ifadelerin, diğer ifadelerden ayrılması tanıt türlerinin tanımlanmasını gerektirir. Çünkü tanıtsal yapı içeren her ifadenin bir tanıt türü vardır. Dolaylı tanıt; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, bilgi kaynağının anlatıcı olmadığını ancak anlatıcının bu bilgiyi birinden öğrendiğini gösterir. Dolaylı tanıtlar şu farklı alt türlerde olabilir: Aktarım ve çıkarım. “Evde bir sessizlik olduğuna göre kimse yok.” örneği aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir?
Akla vurma |
Folklorik tanıt |
Eşsüremli çıkarım |
Artsüremli çıkarım |
İkinci-elden edinilen tanıt |
Akla vurma; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının aktardığı bilgiyi önsezi, mantık yürütme, bir rüyâ, deneyim ya da başka bir zihinsel oluşum ile çıkarımsal olarak oluşturduğunu gösterir. [Ali çok yorulmuş olmalı. Geçen hafta beş tane sınavı vardı.] Folklorik tanıt; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, aktarılan bilginin kaynağının anonim olduğunu gösterir. [Erken kalkan yol alır.] Eşsüremli çıkarım; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının aktardığı bilgiyi bir olayın gözlemlenebilir sonucuna dayandırarak çıkarım yoluyla oluşturduğunu gösterir (Evde bir sessizlik olduğuna göre kimse yok.) Artsüremli çıkarım; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının, aktardığı bilgiyi bir olayın bıraktığı izi gözlemleyerek (Burada sigara kokusu var.) çıkarım yoluyla oluşturduğunu gösterir. [Burada sigara kokusu var. Biri sigara içmiş.] İkinci-elden edinilen tanıt; aktarılan ifadenin içerdiği tanıtsal yapı, anlatıcının aktardığı bilgiyi, söz konusu olayı ya da durumu görmüş birisinden duyarak öğrendiğini gösterir. [Ali memlekete dönmüş. Ayşe söyledi.]
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi diğerinin olumsuz yüzünü tehdit eden eylemlerden biridir?
Şikâyet etme |
Tabu olan konularda konuşma |
Özür dileme |
Emir ve ricalar |
İltifatları kabul etme |
Yüz tehdit edici eylemler aşağıdaki gibidir.
Diğerinin olumsuz yüzünü tehdit eden eylemler:
Dinleyiciye bir işi yapması ya da yapmaması
konusunda baskı oluşturan eylemler,
Emir ve ricalar,
Dinleyiciye bir işi yapma konusunda hatırlatmalar,
Tehdit, uyarı ve bir işin yapılmaması sonucu cezai
Yaptırımlar
Dinleyicinin olumlu yüzünü tehdit eden eylemler:
şikâyet etme, eleştirme, diğerinin fikrine karşı çıkma,
tabu olan konularda konuşma, kişilik, inanç, sahip
oldukları ve değerlerine karşı nefret gösterme
Konuşucunun olumsuz yüzünü tehdit edebilecek
Eylemler:
Teşekkür etme, isteksizce söz vermek zorunda kalma
Konuşucunun olumlu yüzünü tehdit edebilecek
Eylemler:
Özür dileme, iltifatları kabul etme, itiraf etme.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi yalın tümcedir?
Ayşe okuma kitabını bitirdi. |
Ayşe kitabını bitirdi ve eve geldi. |
Ayşe kitabını bitirdi ve Ahmet onu geri aldı. |
Ahmet Ayşe’nin kitabını bitirdiğini öğrendi. |
Ahmet ve Ayşe kitabın bitmeyeceğini düşünmüştü. |
Yalın tümcedilbilgisel olarak özerktir; başka bir tümceye gerek duymaksızın tek başına dilbilgisel bir tümce oluşturur. Her tümcede olması gerektiği gibi bu tümcede de bir özne ve bir yüklem vardır. Eylemin üzerinde zaman, görünüş ve kiplik çekimleri ile özne-yüklem uyumunu gösteren kişi ekleri vardır.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi kullanıcı merkezli metinsellik ölçütlerinden biri değildir?
Amaçlılık
|
Açıklık
|
Durumsallık
|
Kabuledilebilirlik
|
Bilgisellik
|
16.Soru
Aşağıdaki eylemlerden hangisi hem geçişli hem de geçişsiz (nesne almadan) olarak kullanılabilmektedir?
Koşmak |
Yüzmek |
Sürmek |
Düşünmek |
Uyumak |
Yanulamlama, sözlük kütüğünde yer alan ve bir sözcüğün öbek olmak için yanında hangi üyeyi almak zorunda olduğuna ilişkin bilgidir. Örneğin, yemek eylemi ‘Ben pastayı yedim’ örneğinde görüldüğü gibi Ad Öbeği yapısında bir nesne gerektirmektedir. Öyleyse bu eylemin bir Ad Öbeğini seçtiği ya da dilbilimdeki adıyla yanulamladığı görülür. Geçişli eylemler Ad Öbeği ya da Ad yantümcesi şeklinde nesnelerini yanulamlarken geçişsiz eylemlerin yanulam çerçeveleri boştur. Yani geçişsiz eylemler nesne almazlar. Örneğin, Mehmet denizde yüzüyor; Babam uyuyor; Tabak yere düştü; Yağmur iki saat sürdü; Ali koştu gibi cümlelerin eylemleri "Neyi? Kimi? Ne?" sorularına cevap veremezler. Bu yüzden geçişsiz eylemlerdir. Düşün- fiili ise Düşünüyor/Bu konuyu düşünüyor şeklindeki cümlelerde görüldüğü üzere, hem geçişli hem de geçişsiz olarak kullanılabilmektedir.
17.Soru
Aşağıdakilerden hangisi bir dizge tümcesi değildir?
Çok üzgünüm ama elimizde bu kitaptan kalmadı. |
Ahmet bugün okula gelmedi. |
Bu harika bir haber. |
Korkarım o da kaza geçiren otobüsteymiş. |
Benime bu tonda konuşamazsın. |
Dizge tümceleri, dilin yapısına ve işlevlerine yönelik konulardaki kuramsal tartışmalarda sunulur ve bir dilin dilbilgisel betimlemeleri yapılırken kullanılır. Buna karşın dilin doğal kullanımında metinler içinde metin tümceleri yer almaktadır.
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi sözedim kavramının tanımını ifade eder?
Dil kullanımıyla bir şeyler yapıp etmektir. |
Dilin toplumsallaşma sürecinden ayrı tutulmasıdır. |
Metni metin yapan bileşenlerin oluşturduğu bütündür. |
Metin içinde gönderimin ilişkisel olarak kurulmasıdır. |
Söylem topluluğunun paylaştığı ortak amaçlarla biçimlenmesidir. |
Dil kullanımıyla bir şeyler yapıp etmek sözedimini ifade eder.
19.Soru
Anlatıcının, anlattığı olayların gerçekte de bu biçimde olduğunu iddia edebilmek amacıyla anlatısında, tercihen kendi duyduğu, gördüğü olaylara dayanarak olay aktarımı yapmasına ne denir?
Dil aktarımları |
Anlatısal nedensellik stratejisi |
Anlatısal nesnellik stratejisi |
Dolaylı konuşma aktarımı |
Anlatı aktarımı |
Anlatısal nesnellik stratejisi, anlatıcının, anlattığı olayların gerçekte de bu biçimde olduğunu iddia edebilmek amacıyla anlatısında, tercihen kendi duyduğu, gördüğü olaylara dayanarak olay aktarımı yapmasıdır.
20.Soru
Aşağıdaki tümcelerden hangisinde aynı betimsel anlamı taşıyan fakat farklı gönderimleri bulunan bir sözcük veya söz öbeği vardır?
M. Zuckerberg Facebook’u kuran kişidir. |
Napolyon iyi bir savaşçıydı. |
Stephen Hawking bir dehadır. |
Aziz Sancar ödül almış. |
Cumhurbaşkanı şehrimize gelmiş. |
Frege’nin yaklaşımının bir öngörüsü de şudur: Dilsel ifadelere bakıldığında aynı betimsel anlamı taşıyan ama gönderimleri farklı olan ifadeler bulmak söz konusu olmalıdır. Seçeneklere baktığımızda “cumhurbaşkanı” sözcüğü en üst devlet yöneticisi anlamında aynı betimsel anlam taşırken kastettiği kişi yıldan yıla ülkeden ülkeye değiştiği için gönderimsel anlamda farklıdır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ