Halk Edebiyatına Giriş 2 Final 6. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
“Âşıklık geleneğinde bazı âşıklar maddi aşktan manevi aşka geçerken, saz çalıp söylemeye başlarken ilahî aracılarla yani bir mürşidin, bir pirin veya Hızır’ın rüyasına girmesiyle, âşık olup saz çalmaya başladıklarını söylerler. Halk inançlarına göre bunlar ilahî ilhama sahiptirler bu nedenle de “badeli” veya “Hak âşığı” diye adlandırılırlar. Hızır, İlyas veya pirlerden birisi bazen uyanıkken çoğunlukla uyurken âşığın rüyasına girer ve “kudret gülü” denilen kollarıyla âşığa uzattığı “bade”yi âşığa içirir.”
Âşıklık geleneğindeki bu inanışın temelinde, aşağıdaki görüşlerin hangisi yatmaktadır?
Ulu kişilerin doğaüstü yetenekleri vardır. |
Rüya görmek âşıklar için oldukça önemlidir. |
Sanatsal yeteneğin ilahî bir temeli vardır. |
Âşığın bade içmesi ilham gelmesine yardımcı olur. |
Bir âşık sazını iyi icra etmek zorundadır |
Bu tür bir rüya ve sözü edilen bade içme sade kişilikten sanatçı kişiliğe geçişi sembolize eden bir dinî tören veya ritüel niteliğindedir. Kişi böylelikle ilahî bir gücün yardımıyla yeteneğine kavuşmaktadır. Bu rüya motifi, Türk kültürüne özel anlam ve simgeselliğiyle âşıklık geleneğinden önce aynı şekilde tekke ve tasavvufî halk edebiyatı geleneğinde, daha önce de ozan-baksı geleneğinde ve kamlık geleneğinde yer alan bir motiftir.
2.Soru
İnsanla hayvan ve bitkiler arasında bir akrabalık ilişkisi olduğuna dair inanç aşağıdakilerden hangisidir?
şamanizm |
totemizm |
animizm |
Maniheizm |
Budizm |
İnsanla hayvan ve bitkiler arasında bir akrabalık ilişkisi olduğuna dair inanç totemizmdir. Doğru yanıt B’dir.
3.Soru
I.Bireyleri ve toplumunu, kötü ruhların etki ve eylemlerinden koruyan, hastalıkları iyi edebilen, Gök Tanrı’yla ve Erlik adlı yeraltında yaşayan kötülük ruhuyla görüşüp anlaşabilen, ata ruhları ve Tanrı’nın verdiği yeteneklerle olağanüstü özelliklere sahip olduğuna inanılan kişi.
II. İnsanla hayvan ve bitkiler arasında bir akrabalık ilişkisi olduğuna dair inanç.
III. Büyü ve durugörüye dayalı ve tek tanrılı olabilen bir kabile dini.
Yukarıdaki öncüllerde verilen tanımlar sırasıyla aşağıdakilerden hangisine aittir?
I. Şaman II. Totemizm III. Şamanizm |
I. Otacı II. Totemizm III. Şamanizm |
I. Kam II. Şamanizm III. Totemizm |
I. Şaman II. Şamanizm III. Totemizm |
I. Baksı II. Totemizm III. Şamanizm |
Şamanın tanımı; Şamanist dünya görüşüne göre bireyleri ve toplumunu, kötü ruhların etki ve eylemlerinden koruyan, hastalıkları iyi edebilen, Gök Tanrı’yla ve Erlik adlı yeraltında yaşayan kötülük ruhuyla görüşüp anlaşabilen, ata ruhları ve Tanrı’nın verdiği yeteneklerle olağanüstü özelliklere sahip olduğuna inanılan kişidir. Totemizm ’in tanımı; İnsanla hayvan ve bitkiler arasında bir akrabalık ilişkisi olduğuna dair inançtır. Şamanizm’in tanımı; Büyü ve durugörüye dayalı ve tek tanrılı olabilen bir kabile dinidir.
4.Soru
Özel bir törenle bir şeyhe ve onun öğretisini takibe söz vererek bağlanmaya ne denir?
Kıssa |
Şükran |
Tasavvuf |
Zikir |
El alma |
El almak: Özel bir törenle bir şeyhe ve onun öğretisini takibe söz vererek bağlanmak.
5.Soru
I. Deyişme
II. Gönderme
III. Atışma
IV. Karşılama
V. Paylama
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri âşıklık geleneğinde iki ya da daha fazla âşığın dinleyici huzurunda herhangi bir yerde karşı karşıya gelerek birbirlerini sazda ve sözde belli kurallar içinde deneyerek yarışmaları anlamında kullanılmaktadır?
I, III ve IV |
III ve V |
III, IV ve V |
II ve III |
Sadece III |
Bu gibi yarışmalara verilen isimler yörelere göre değişiklik göstermektedir. Âşık fasıllarına yer yer “atışma”, “deyişme”, “karşılama” denmektedir. Bu gelenek içerisinde “gönderme” ya da “paylama” diye anılan bir “yarışma” şekli bulunmamaktadır.
6.Soru
Bir şehrin ya da bir kalenin alınmasını anlatan eserlere verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
Gazavat-name |
Fütüvvet-name |
Fetih-name |
Tevarih |
Şerh |
Tek bir savaşın ya da bir seri savaşın anlatıldığı eser Gazavat-name, esnaf hayatı ve maddi manevi disiplini temel alan eserler Fütüvvet-name, tarih kitabı olarak yazılanlar Tevarih ve başta tasavvufi şiirler olmak üzere manzur eserleri yorumlayanlar ise şerh olarak adlandırılmaktadır.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Türk edebiyatının en eski yaratıcıları olan şamanların görevleri arasında değildir?
Dini ayinleri yönetmek |
Bir topluluğun liderliğini yapmak |
Hasta olanları iyileştirmek |
Avın bereketli olması için büyü yapmak |
Maddi gelir kaynakları bulmak |
Şamanların olağanüstü güçleri olduğuna ve ruhlarla iletişime geçtiklerine inanılırdı.Görevleri arasında verilen örnekler arasında maddi gelir kaynağı bulmakla ilgili bir örnek yoktur.
8.Soru
Âşıklık geleneği yetişme sürecinin ilk aşaması aşağıdakilerde hangisidir?
Çıraklık |
Kalfalık |
Ustalık |
Bade içme ve rüya motifi |
Mahlas tapşırma |
Âşıklık geleneği yetişme sürecinin ilk aşaması çıraklıktır.
9.Soru
Usta-çırak ilişkisi geleneğin oluşup devam etmesi bakımından büyük önem taşır. Geçmiş yüzyıllarda usta-çırak ilişkisine bağlı olarak oluşan ekoller “âşık kolu” olarak adlandırılmıştır.
I.Tokatlı Ali kolu
II.Erzurumlu Emrah kolu
III.Reyhani kolu
IV.Sümmani kolu
Yukarıdaki öncüllerden hangisi veya hangileri bahsi edilen âşık kollarından birisi değildir?
I. ve II |
II. ve III |
III. ve IV. |
I. ve III. |
I. III. ve IV. |
Usta-çırak ilişkisi geleneğin oluşup devam etmesi bakımından büyük önem taşır. Geçmiş yüzyıllarda usta-çırak ilişkisine bağlı olarak oluşan ekoller “âşık kolu” olarak adlandırılmıştır. Âşıklık geleneğinde en fazla bilinen âşık kolları arasında “Erzurumlu Emrah”, “Tokatlı Nuri”, “Ruhsatî”, “Sümmanî”, “Dertli”, “Huzuri” ve “Şenlik Kolu” sayılabilir.
10.Soru
Aşağıda verilen türkü türlerinden hangisi diğerlerinden farklı bir sınıflandırma içerisindedir?
Zeybek |
Boran |
Yalı Havası |
Sümmani |
Çukurova |
Türküler ezgileri bakımından usulsüz ezgiler ve usullü ezgiler olarak ikiye ayrılır. Çukurova türü usulsüz ezgiler sınıfındadır. Zeybek, Boran, Yalı Havası ve Sümmani ise usullü ezgiler sınıfındadır.
11.Soru
I. Koşma
II. Devriye
III. Mâni
IV. Destan
V. İlahi
Yukarılardan hangisi ya da hangileri “kahvehane tarzı âşıklık geleneğinde” kullanılan nazım şekillerindendir?
I ve III |
I, IV ve V |
I, III ve IV |
I, II ve III |
Yalnız I |
Devriye ve İlahiler, tekke tarzı âşıklık geleneğinde geçen nazım şekillerindendir. Kahvehane tarzı âşıklık geleneğinde üç çeşit nazım şekli vardır: Koşma, Mâni ve Destan.
12.Soru
Evrensel olarak, “gölge oyunu” hatta “gölge tiyatrosu” (shadow theatre) olarak da adlandırılan bir tekniğin ve bu teknikle meydana getirilen sözlü edebiyat türlerinin genel adına ne ad verilir?
Lal Oyunu
|
Samit Oyunu
|
Karagöz Oyunu
|
Kartal Oyunu
|
Göçebe Oyunu
|
13.Soru
Eski Türkçede “türkü, ezgi” anlamında kullanılan kelime aşağıdakilerden hangisidir?
Töz |
Küy |
Psişik |
Hoyrat |
Türkmani |
Yaygın bilimsel kabüllere göre ezgiler veya Eski Türkçedeki söylenilişiyle “küyler,” milletlerin mitolojik döneminde sözlerden önce oluşturulmaya başlanılmış kültürel yaratmalarıdır.
14.Soru
I. Tapuğ: Mevlevi tarikatının ilahileri
II. Tevhid: Allah’ın birliği, yüceliği ve sıfatlarını konu edinen
III. Nefes: Gülşeni tarikatının ilahileri
IV. Münacat: Allah’a yakarış, esirgenmeyi, bağışlanışı, dua konu edinen
Yukarıdaki öncüllerde Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyat geleneği şiir türlerinden olan Allah hakkında yazılan türler ve anlamlarından hangisi veya hangileri doğrudur?
I. ve II. |
I. ve IV. |
II. ve III. |
II. ve IV. |
III. ve IV. |
Bu türlerin adları ve bu türlerde ele alınan temel konulardan bazıları Tevhid (Allah’ın birliği, yüceliği ve sıfatlarını konu edinen) Tapuğ (Gülşenî tarikatının ilahileri), Nefes (Alevi-Bektaşîlerin ilahileri), Münacat (Allah’a yakarış, esirgenmeyi, bağışlanışı, dua konu edinen) şeklinde sıralanabilir.
15.Soru
I. Hem sözlü kültür hem de yazılı kültür ortamlarında üretilmiş eserlere sahiptir. Bu nedenle de bir yönüyle yazılı diğer yönüyle de sözlü edebiyat özellikleri gösterir.
II. Genel olarak bu edebiyat geleneğinin dili Halk Edebiyatı ürünlerinde kullanılan dile yakınsa da onda yüksek tahsili olmayan orta seviyedeki halkın kullandığı Arapça ve Farsça kelimelere de rastlanır.
II. Bu edebiyat geleneğinin kendine has bir nazım şekli, vezni ve kâfiye sistemi yoktur. Tekke ve Tasavvufi Halk Edebiyatında Divan Edebiyatının aruzlu nazım şekilleriyle ozan-baksı ve âşık tarzı geleneklerin heceli nazım şekilleri kullanılır
Yukarıda verilen öncüllerde Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı geleneği için söylenenlerden hangisi veya hangileri doğrudur?
Yalnız I. |
Yalnız II. |
I. II. ve III. |
I. ve III. |
II. ve III. |
Tekke ve Tasavvufî Halk Edebiyatı geleneği hem sözlü kültür hem de yazılı kültür ortamlarında üretilmiş eserlere sahiptir. Bu nedenle de bir yönüyle yazılı diğer yönüyle de sözlü edebiyat özellikleri gösterir. Bu durum bu edebiyat geleneğinin diline de yansımış gibidir. Genel olarak bu edebiyat geleneğinin dili Halk Edebiyatı ürünlerinde kullanılan dile yakınsa da onda yüksek tahsili olmayan orta seviyedeki halkın kullandığı Arapça ve Farsça kelimelere de rastlanır. Bu edebiyat geleneğinin kendine has bir nazım şekli, vezni ve kâfiye sistemi yoktur. Tekke ve Tasavvufi Halk Edebiyatında Divan Edebiyatının aruzlu nazım şekilleriyle ozan-baksı ve âşık tarzı geleneklerin heceli nazım şekilleri kullanılır.
16.Soru
En eski şekli “koşag”tan “koşan”a ve “kojong” dönüştüğü düşünülen ve bir edebiyat terimi olan hangisidir?
Takşut |
Takmak |
Küg |
Kojan |
Koşug |
Takşut: Budist Uygur metinlerinde karşımıza çıkan “takşut” kelimesi “şiir, nazım, beyit” anlamında kullanılmıştır. Takmak: Takşut kelimesiyle aynı kökten geldiği düşülen bu kelime “kalabalık karşısında ezbere söylenen şiir” anlamındadır. Küg: Ozan Aprunçır’ın bir şiirinde “şiir” anlamında kullanıldığı düşünülen bu kelime şiirin bestesi ve ezgisi anlamındadır. Kojan: En eski şekli “koşag”tan “koşan”a ve “kojong” dönüştüğü düşünülen bir edebiyat terimidir. Koşug: Günümüzde de yaygın olarak kullanılan koşma şeklinin Türk edebiyatında ilk görüldüğü biçimdir.
17.Soru
Âşık Kolu’na Azerbaycan’da ne ad verilmektedir?
Mahlas |
Mektep |
Huzuri |
Fienlik |
Dertli |
Âşık Kolu”na Azerbaycan’da “mektep” adı verilmektedir. Âşık kolları “Elesker mektebi”, “Âşık Ali mektebi” gibi adlarla adlandırılmaktadır.
18.Soru
Âşıkların yaptıkları karşılaşmalarda, âşıkların biri tarafından ilk dörtlüğün ikinci mısrasında şiire ayak olabilecek kafiyeli söz söylemeye verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
Ayak direme |
Ayaklanma |
Ayak açma |
Ayak kesme |
Ayak verme |
Bu uygulama, âşıkların yaptıkları karşılaşmalarda, âşıkların biri tarafından ilk dörtlüğün ikinci mısrasında şiire ayak olabilecek kafiyeli söz söylemeye “ayak açma” denilir. Âşık karşılaşmalarında rakip âşığın, diğer âşık tarafından açılan ayakla cevap vermesi geleneğin icra töresinin esaslarındandır. Bunun aksi uygulamalar kabul edilmez.
19.Soru
Yaratıcı veya icracının dinleyicide uyandırmak istediği duygu ve düşünceleri gerçekleştirme amacına yönelik olarak konuya karşı takındığı geleneksel tavırlar ve bunlara bağlı olarak konuyu işleyiş tarzları, bir “anlatım tutumları” vardır. Âşık tarzı şiirlerin bu gibi anlatım tutumlarına gelenek içerisinde ne ad verilmektedir?
Eda |
Tavır |
Tarz |
Tutum |
Hüner |
Âşık şiiri bağlamında bir âşığın, şiirinin mesajının icra bağlamında dinleyicide uyandırmasını beklediği duygusal reaksiyona yönelik olarak ezgiyle bütünleşen ve geleneksel olarak kalıplaşmış konuyu ele alış tavrı anlatım tutumudur. Bu anlatım tutumuna gelenek içerisinde “eda” denmektedir.
20.Soru
Âşıklık geleneğinde en fazla bilinen âşık kolları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
Erzurumlu Emrah |
Tokatlı Nuri |
Ruhsatî |
Sümmanî |
Mahsuni |
Âşıklık geleneğinde en fazla bilinen âşık kolları arasında “Erzurumlu Emrah”, “Tokatlı Nuri”, “Ruhsatî”, “Sümmanî”, “Dertli”, “Huzuri” ve “Fienlik Kolu” sayılabilir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ