MALİYETLE İLGİLİ KAVRAMLAR VE MALİYET TÜRLERİ

Maliyet ve Gider Türleri

Gider, işletmeye ekonomik yarar sağlamak amacıyla elden çıkarılan, tüketilen varlıkların de­ğeri olarak tanımlanabilir. Diğer bir ifadeyle gider, belli bir amaca ulaşmak için yapılan normal tüke­timlerdir.

Kargo gelirleri hava yolu işletmelerindeki ana faaliyet gelirlerinden olup diğer seçenekler hava alanı ana faaliyet gelirlerini ifade etmektedir.

Hasılat olarak da adlandırılan işletmenin yurt içi ve yurt dışı toplam net satışlarından, aynı dönemde satılan hizmet maliyetinin çıkarılmasıyla elde edilen tutara brüt satış karı veya zararı adı verilmektedir.

Uçuşla ilgili maliyetler göz önüne alındığında, hava trafik yol ücretlerinin direkt maliyetlerden biri olduğu ve dönem giderleri arasında yer almadığı anlaşılmaktadır.

Genellikle uçağa verilen hizmetler (ramp) kapsamında; bagaj işlemleri, yükleme ve boşaltma işlemleri, uçak içi temizlik, tuvalet ve su hizmetleri, yiyecek içecek (catering) malzemesi taşıma hizmetleri, hat bakım, uçak çalıştırma, güç kaynağı temini, uçak itme-çekme, park işlemleri, yakıt ikmal ve buzlanmayı engelleme işlemleri sayılabilir.

Varşova Anlaşmasına dayanarak Lahey Protokolü ile belirlenmiş olan AirWaybill 3 orijinal ve 9 kopya şeklinde düzenlenmektedir.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

STOKLAR
150. İLK MADDE VE MALZEME
150.01 Genel Malzeme Deposu
150.02 İkram Malzeme Deposu
150.03 Akaryakıt Deposu
150.04 Teknik Malzeme Deposu
150.05 Hat Bakım Malzeme Deposu
150.06 Diğer İlk Madde ve Malzemeler

Ana faaliyet gelirleri, işletmenin esas faaliyet konusu olarak seçtiği alanla ilgili olarak gerçekleştirdiği mal/mamul/hizmet satışlarından elde edilen tutarlardır. Örneğin bir havayolu işletmesinde yurtiçi veya yurtdışı yolcu biletlerinin satışından elde edilen tutarlar bu kapsamdadır.

Maliyet muhasebesinin amaçları
• Birim üretim maliyetini hesaplamak,
• Planlama ve kontrole yardımcı olmak,
• Başarım (performans) değerlemeye yardımcı
olmak,
• Yönetim kararlarına dayanak oluşturacak
verileri sağlamaktır. 

muhasebe danışmanlık hizmeti verebilmek maliyet muhasebesinin amaçları arasında yer almaz. 

Havaalanlarında sahiplik ve yönetim seçenekleri şöyle sıralanabilir;

1. Devlet sahipliği,
2. Yönetim sözleşmeleri,
3. Kiralama ya da imtiyazlar,
4. Sahipliğin kısmen devri,
5. Kamu-özel işbirliği,
6. Özel sektör sahipliği.

Sahiplik ve yönetim yapısı ile ilişkili olarak havaalanı finansmanı üç şekilde gerçekleşmektedir. Bunlar; kamu finansmanı, özel sektör finansmanı, karma finansman veya yaygın adıyla kamu-özel işbirliği uygulamaları şeklindedir.

462 sıra numaralı VUK Genel Tebliğine göre, havayolu işletmeleri, katma değer vergisine tabi olan işlemleri için, yolcu biletinde yer alan tutardan matraha dahil olmayan unsurları ayrıştırdıktan sonra, iç yüzde yöntemiyle KDV’yi hesaplayıp, işlemin yapıldığı ayı izleyen ay içinde ilgili vergi dairesine beyan edeceklerdir. Bilet üzerindeki ücret ayrıntısının KDV karşısındaki durumu ile ilgili farklı görüşler mevcuttur. Genel olarak iç hat yolcu biletlerindeki temel ücret, yakıt, güvenlik, sigorta vb. hizmet bedelleri üzerinden yürürlükteki oranda KDV hesaplanır. Vergi ve harç niteliğindeki tutarlar ise KDV matrahı dışında bırakılır. Özetle havayolu işletmelerinin yurt içi yolcu ve yük taşıma işleri ile bunların yanında hizmet bedeli, komisyon gibi ücretler üzerinden yürürlükteki oranlarla KDV hesaplanacak, dış hat uçuşlarında ise KDV hesaba katılmayacaktır. Havaalanında hava aracına yapılan temizlik, yönlendirme, buz çözme gibi yer hizmetleri ile havaalanı vergisi adı altında uygulanan hizmet bedelinden de KDV hesaplanmayacaktır.

Üretimdeki bir birim artışın birim maliyette meydana getirdiği artışa marjinal maliyet adı verilmektedir.

ICAO tarafından yapılan gider sınıflamasında giderleri şu şekilde ele alınmıştır. Şöyleki (ICAO, Doc 9562);
Havaalanı Giderleri:
1. Faaliyetler ve bakım ile ilgili giderler;
- Personel giderleri,
- Tedarik giderleri,
- Satın alınan hizmet giderleri,
- Genel yönetim giderleri,
- Diğer sermaye dışı giderler.
2. Sermaye ile ilgili giderler;
- Amortisman ve tükenme payları,
- Faizler,
- Diğer sermaye giderleri.

Dolayısıyla amortisman ve tükenme payları bu sınıflamada faaliyetler ve bakım ile ilgili giderlerin kapsamında değildir.

Havalimanı işletmeleri için son derece önemli olan havacılık dışı gelirlerin payları aşağıdaki gibidir:

1- Perakende satışlar (%27)
2- Oto park işletmesi (%20)
3- Gayrimenkul kira geliri (%18)
4- Yeme-içme (%5,35)
5- Oto kiralama (%5,35)
6- Reklam (%4)
7- Elektrik, su gibi altyapı hizmetleri (%3)
8- Akaryakıt (%1)
9- Uçak içi ikram (%0,3)
10- Diğer (%16)

I. Arazi ve arsalar- maddi duran varlıklar

II. Birikmiş amortismanlar=maddi duran varlıklar

III. Kuruluş ve örgütlenme giderleri=maddi olmayan duran varlıklar arasında yer almaktadır. 

Terminal Hizmetleri ile İlgili Giderler:

- Yolcu hizmetleri giderleri

- Yükleme ve boşaltma giderleri

- Terminal bakım ve hizmet giderleri

- Kiralık/ortak kullanım alanlarıyla ilgili giderler

Buna göre yapılacak kayıt şöyledir;
__________ 24.05.2018 ___________
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ     748,79
 -Havaalanı Giderleri
                    -Konma Gideri      97,79
                -Yönlendirme Gideri 259,00
                  -Köprü Gideri        392,00
                            102 BANKALAR 748,79

Hava yolu işletmelerinde ilk madde ve malzemeler 15 stoklar hesabı altında izlenmektedir.

Hasılat ile brüt gelir, kâr ile net gelir aynı anlamda kullanılmakta olan kavramlar olup işletmenin ana faaliyet konusu işlemlerden elde ettiği ve sürekliliği olan brüt tutarlara hasılat adı verilmektedir.