Kalkış döneminin sona ermesinden 40 yıl sonra olgunluk aşamasına ulaşılır. Rostow bu aşamayı toplumun kaynaklarının büyük bir bölümünün modern teknolojilerin yer aldığı alanlarda etkin bir şekilde kullanıldığı dönem olarak tanımlar. Bu aşamada ulusal gelirin % 10-20’si kadarı devamlı bir şekilde yatırımlara gider. Kişi başına düşen gelir artar, yeni öncü sektörler eskilerinin yerini alır ve yeni sanayi kolları yükselirken eskileri önemini kaybeder. Uluslararası ticaret önemli hale gelir. Daha önce ithal edilen mallar üretilir, yeni ithal ihtiyaçlar artar ve bu ihtiyaçları karşılamak için ihracat artar. Ayrıca bu aşamada ekonominin alanı daha geniş sanayi alanlarını içerecek şekilde genişler. Örneğin
demir, kömür ve ağır makine sanayinden makine ve aletlere, kimyasal ve elektrikli teçhizata doğru bir yer değiştirme görülür. İngiltere, Amerika, Almanya, Fransa ve 1929 yılından sonra olgunluğa doğru ikinci bir hamle yapan Rusya gibi ülkelerde bu durum yaşanmıştır. İsveç’te ise 1890 yılından sonra aynı rolü keresteden selüloz ve kâğıt sanayisine, maden cevherinden yüksek kaliteli çeliğe ve madeni ürünlere geçiş oynamıştır.

Harrod’un büyüme modeli Domar’ın büyüme modeline çok benzemektedir. Harrod büyüme modelinde de temel unsur yatırımlardır. Fakat Harrod, büyüme sürecinde yatırım artışı ile üretim artışı arasındaki ilişkiyi Domar büyüme modelinden farklı bir şekilde analiz etmiştir. Domar’a göre kalkınmanın temel problemi, artan üretim kapasitesinin tamamını kullanabilecek yatırım artışının ne kadar olmasını belirlemek iken Harrod’a göre kalkınmanın temel problemi, gelirin mevcut tasarrufları eritmeye yetecek bir yatırım artışına imkan verecek bir düzeye çıkıp çıkamayacağıdır.

Malthus’un özellikle en az geçim ücreti olarak nitelendirdiği ücretler günümüzde sürekli tartışılan ve gündemde olan “asgari geçimlik ücretler teorisi’ni” ön plana çıkarmıştır

Tablo 4.1 Domar Büyüme Modelinde Tam İstihdamda Dengeli Büyüme ’ye göredir.

Söz konusu eser Thomas Malthus'a aittir.

Gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler iktisadi büyüme sürecini hızlandırabilmek için girişimciliği desteklemeleri gerekmektedir. Bu destekler:

• Piyasaların genişletilmesi
• Kurumsal düzenlemelerin yapılması
• Tekelci yapı ile mücadele
• Mülkiyet hakkını koruyucu düzenlemelerin yapılması
• Çıkartılan yasaların etkin bir şekilde uygulamaya konulması
• Teknoloji transferi gerçekleştirilmeli
• Faktör hareketlerine hız kazandırılmalı

Birleşmiş Milletler’in 1996 yılı İnsani Kalkınma Raporunda kaçınılması gereken beş kötü büyüme çeşidini şu şekilde sıralamaktadır:

• İşsiz Büyüme: Ekonomilerde büyüme sağlanmakla birlikte, yeterli istihdam imkanının yaratılamaması nedeniyle işsizlikte artışın görülmesi haline işsiz büyüme denir. ABD ve Avrupa da yaşanan büyüme süreci bu duruma tipik örnektir. Son yıllarda ABD ekonomisinde büyümeyle birlikte istihdam imkanları da artış göstermiştir. Son yirmi yıllık süreçte ortalama %3.5 - 4 lük büyüme sağlanırken işsizlik oranları %9 dan %4 lere düşmüştür. Buna karşılık Avrupa'nın geneli için aynı şeyler söylenemez. Örneğin Almanya ve İspanya’da işsizlik oranları yükselirken İngiltere’de aynı düzeylerde kalabilmiştir. Büyümeyle birlikte işsizlikte yaşanan artış az gelişmiş ülkelerde daha sıkça karşılaşılan genel bir durumdur.
• Acımasız Büyüme: Bu tür büyüme sürecinde gelir dağılımı düzeltilemediği gibi daha da adaletsiz hale gelir. Zengin gurubun gelirden aldığı pay artarken fakirlik sınırının altına itilen insan sayısı gittikçe artar. Ekonomik anlamda iyileşmenin yaşandığı Latin Amerika ülkeleri gelir dağılımında dünya da adaletsizlikte ilk sıralarda yer almaktadır. Gelir dağılımı adaletsizliği dünya geneli açısından da geçerlidir. Gelirin coğrafi dağılımına göre dünya da bazı bölgelerin hızla büyüdüğü, bazı bölgelerin ise küçüldüğü gözlenmektedir.
• Sessiz Büyüme: Büyüme sürecinde demokratik iyileşmenin sağlanamaması, bireysel hak ve özgürlüklerin kötüleşmesi sessiz büyüme olarak adlandırılır.
• Köksüz Büyüme: Büyüme sürecinde toplumun örf-adet, gelenek göreneklerinin yozlaşması, diğer bir ifade ile kültürel kimlik kaybının yaşanması haline köksüz büyüme denir. Birleşmiş Milletler verilerine göre halen dünya da 10.000 dolayında ayrı kültür vardır ve bunlar giderek azalmaktadır.
• Geleceksiz Büyüme: Ekonomik büyümenin daha çok yenilenemeyen doğal kaynakların tüketilmesi pahasına gerçekleştirilmesidir. Gelecek nesillere bırakılacak doğa unsurlarının yok edilmesi, her türlü kirliliğe büyüme adına göz yumulması, çevrenin hiçe sayılması benzeri birçok kötü örnek son yıllarda çevreci ya da sürdürülebilir büyüme - kalkınma gibi yeni oluşumları gündeme taşımıştır.

Doğru cevap D'dir.

Keynes, özellikle gelişmiş ekonomilerin, uzun dönemde durgunlukla karşılaşmaları kaçınılmaz olacağını ifade etmektedir. Keynes’in durgunluk tezi ile ilgili görüşlerinde etkili olan unsurlar ise şunlardır: Öncelikle, nüfus artışı, teknik ilerleme ve yeni üretim yöntemleri ve alanlarında ilerleme ihtimali gelişmiş ekonomileri olumlu etkileyip bir süre sonra etkileri azalıp uzun dönemde bu ekonomilerde durgunluk yaşanacaktır. Çalışma yaşındaki nüfusun artışı ve sermaye artışı ile birlikte, uzun dönmede tam istihdamı sağlayacak olan reel gelir düzeyinin yükselmesi beklenen sonuçtur. Nüfusun artışı ve tasarruf oranlarındaki oluşacak bir azalma yatırım ve tasarruf arasında bir dengesizliğe neden olacaktır.

İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar, gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınma değil yalnızca ekonomik büyüme döngüleri yaşadıkları söylenebilir. Ekonomik büyümeden farklı olarak ekonomik kalkınma beş öğeyi bir araya getirmelidir;

• Kendi kendisini sürdürebilen büyüme,

• Üretim kalıplarında yapısal değişim,

• Teknolojik ilerleme,

• Sosyal, Politik kurumsal modernleşme,

• İnsani koşullarda geniş çaplı iyileştirmeler.

Oysa Kişi başı GSYH artışı ekonomik kalkınmanın değil daha çok ekonomik büyümenin bir göstergesi olabilir. Doğru cevap C'dir.

Ricardo’ya göre, toprak sahiplerinin elde ettiği rant gelirini belirleyen azalan verimlerdir.

Domar büyüme modelinde, yatırımların ikili etkisi vardır. Birinci etki, yatırım harcamaları ekonominin arz yönünü ilgilendiren üretim kapasitesini artırıcı etkisi, ikinci etki ise, yatırım harcamalarının ekonominin talep yönünü ilgilendiren gelir artırıcı etkisidir. 

İşbölümünün özellikle verimlilik, üretim ve büyüme üzerindeki etkiler çok önemlidir. Fakat işbölümünü sınırlayan ise piyasanın boyutudur. Bir başka deyişle piyasa-pazar ölçeği büyüdükçe işbölümü artmakta, piyasa-pazar ölçeği küçüldükçe işbölümü azalmaktadır.

Malthus İngiltere’de yaşadığı dönemde yoksulluğu azaltmak amacıyla uygulamaya konulan Yoksulluk Kanunu’na karşı çıkmıştır.

Johnard Maynard Keynes, klasik iktisatçıları eleştirerek işsizliğin nedenlerini talep yetersizliği olduğunu Para, Faiz ve İstihdamın Genel Teorisi adlı eserinde açıklamıştır. Keynes, kısa dönemde arzı arttırmanın sorun olmadığı bir ortamda talebi belirleyen arz koşulları değil aslında talep koşulları olduğunu ileri sürmüştür. Bu durumda, talep yetersizliği yani, yetersiz bir talep hacmi kadar düşük bir arz ve düşük bir istihdam yaratacaktır. Bütün dünya ülkelerinin etkilendiği 1929 Dünya Bunalımı böyle bir nedenden dolayı olmuştur. Bu bağlamda Keynes’e göre, ekonomilerdeki gelir ve istihdamı belirleyen faktörler arzla ilgili faktörler olmayıp talep ile ilgili faktörler olmaktadır.

Her ulusun olgunluk aşamasından sonra ulaştığı aşama refah dönemi olarak adlandırılan kitle tüketim aşamasıdır. Bu aşamada toplum artık arz yerine taleple, üretim yerine tüketimle, bir adım daha ileriye gidilirse tüketim yerine refah maksimizasyonuyla ilgilenir. Devlet refah devleti olarak tanımlanır. Bireyler artık asgari fiziki seviyenin çok üzerinde bir gelir elde etmeye başlar.

Kitle tüketim aşamasında toplum artık modern teknolojinin gelişmesini bir hedef olarak almaktan vazgeçmiştir. Bu aşamaya ulaşan toplumlarda dayanıklı tüketim malları üreten sektörler ile hizmetler sektörü gittikçe gelişen ekonominin başlıca sektörleri durumuna gelmişlerdir. Dikiş makinesi, bisiklet, çeşitli elektrikli alet ve makineler ve otomobil gibi malların üretim ve tüketiminde büyük artışlar görülür. Artan gelirler bu tür mallara olan talebi artırdığı için, bunların üretimi hızlanırken alışılmış yiyecek ve giyecek mallarına olan talep nispi olarak azalmaya başlar. İş gücünün gerek toplamda gerekse kentsel nüfustaki payında büyük artışlar gerçekleşir. Çalışanlar içimde vasıflı iş gücünün payı artar.

Kalkışa hazırlık aşamasının uzunluğu yerel beceriye, enerji ve kaynakların modernleşmeyi getirme ve eski düzeni değiştirme hızına ve bu bağlamda siyasal iktidarın oynayacağı role bağlıdır.

Schumpeter’ e göre ise, üretim faktörlerinin miktarlarını değiştirmeden, üretim faktörlerinden farklı yeni bir bileşim yapılarak, yeni bir üretim fonksiyonu oluşturuluyorsa yenilik söz konusudur. Bu bağlamda Schumpeter Beş farklı türde yenilikten bahsetmektedir.

Sermayenin Organik Bileşimi sabit sermayenin değişken sermayeye oranıdır.