İlk Müslüman Türk Devletleri Ara 11. Deneme Sınavı
Toplam 14 Soru1.Soru
Tulunîler Devleti’ni fetret devrini yaşamasına sebep olan olay aşağıdakilerden hangisidir?
Humâreveyh’in genç yaşta vefatı |
Abbasilerle mücadeleler |
et-Tavvahîn anlaşmasının ağır şartları |
Ahmed b. Tulun'dan sonra deneyimsiz kişilerin devleti yönetmesi |
İmar faaliyetlerine yapılan harcamalar |
Humâreveyh’in genç yaşta vefatı (896) yeni istikrara kavuşan Tulunîler Devleti’ni fetret devrine sokmuştur. Humâreveyh’in yerine sırasıyla geçen Ebu’lAsâkir Ceyş ile Harun adlı oğulları çok genç yaşta oldukları için ülkede hâkimiyeti sağlayamadıkları gibi, taht mücadeleleri sırasında da hayatlarını kaybetmişlerdir. Tulunî Devleti’ndeki bu gelişmeler, Abbasî Halifesi Mu’tazıd’ın müdahalesine yol açmıştır. 899’da Halife Mu’tazıd ile yapılan anlaşmaya göre, Tulunî Devleti’nin sınırları küçülmüş, Abbasîlere ödenen vergi de arttırılarak 450.000 dinara çıkartılmıştır. 905 yılında ise Abbasîler Tulunî Devleti’ne tamamen son vermişlerdir.
2.Soru
İdil Bulgarları hakkındaki en önemli kaynak olarak kabul edilen seyahatnameyi kaleme alan seyyah kimdir?
İbn Fazlan |
İbn-i Cübeyr |
İbn Havkal |
İbn Battuta |
İbn Rüşd |
Abbasî halifesi el-Muktedir Billâh Cafer’in yolladığı heyetle İdil Bulgarlarına giden elçi olarak giden İbn Fazlan onlar hakkındaki en önemli kaynakçaları yazmıştır.
3.Soru
İslamiyeti Devlet dini olrak benimseyen ilk devlet aşağıdakilerden hangisidir?
Karahıtaylar. |
Karahanlılar. |
Gazneliler. |
Hazarlar. |
İdil Bulgar Devleti. |
Karahanlılar. Cevap B'dir.
4.Soru
Büyük Bulgar Devleti’nin parçalanmasından sonra Kubrat Han’ın oğlu Asparuh’un başkanlığındaki Bulgarlar, aşağıda belirtilen nehirlerden hangisinin boylarına gelmiş ve 681’de burada bir Bulgar Devleti kurmuşlar ve o adla anılmışlardır?
Tuna |
Don |
Dinyeper |
Sava |
Yayık |
Kubrat’ın ölümünden kısa bir süre sonra oğullarının düştüğü ihtilaf ve Hazar Hakanlığı’nın sonu gelmeyen saldırıları, Büyük Bulgar Devleti’nin parçalanmasına neden olmuştur. Kubrat Han’ın oğlu Asparuh’un başkanlığındaki Bulgarlar, Tuna Nehri boyuna gelmiş ve 681’de burada Tuna Bulgar Devleti’ni kurmuşlardır.
5.Soru
Aşağıda verilen hangi zaferden sonra İran kapıları Müslümanlara açılmıştır?
Nihavend zaferi |
Bâbü’l-ebvâb zaferi |
Dandanakan zaferi |
Mâverâünnehr zaferi |
Türkistan zaferi |
642 yılında kazanılan ve İslâm tarihinde “Fethu’l-fütûh” (fetihler fethi) denilen Nihavend zaferinden sonra İran kapıları Müslümanlara açıldı. Hz. Osman döneminde de Nişabur ve Serahs fethedildikten sonra Merv üzerine yüründü.
6.Soru
IX. yüzyılın sonlarından itibaren bir şehrin veya bölgenin muhafaza ve asayişinden sorumlu komutanı ifade eden terim hangisidir?
Han |
Hakan |
Şihne |
Kutb |
Fakih |
Şihne (şahne), IX. yüzyılın sonlarından itibaren bir şehrin veya bölgenin muhafaza ve asayişinden sorumlu komutanı ifade eden bir terimdir. Doğru cevap C'dir.
7.Soru
Nümizmatik verilere göre Buğra Han Harun'un tek taraflı olarak Abbâsî halifesi et-Tâî Lillah’ı tanıması hangi tarihte gerçekleşmiştir?
885 |
990 |
991 |
910 |
845 |
Nümizmatik verilere göre, 991 yılında Buğra Han Harun’un tek taraflı olarak Abbâsî halifesi et-Tâî Lillah’ı tanıması ile başlayan Türk Hakanlığı ve Abbâsî ilişkileri, Mâverâünnehr’in fethi ile doğrudan ilişkilere dönüşmüştür.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Aşağı Türkistan'dan uzak bir bölgede ve kronolojik olarak da ilk Müslüman Türk devletidir?
Tuluniler |
İhşidiler |
İdil Bulgar |
Dihistan |
Cürcan |
Mâverâünnehr’den, yani Aşağı Türkistan’dan çok uzak bir bölgede ve kronolojik olarak da ilk Müslüman Türk devleti olan, X. yüzyılın başlarında İdil Bulgar Devleti’ni görürüz.
9.Soru
Karluklar kaçıncı yüzyılın başlarında tarih sahnesine çıkmışlardır?
V. yüzyıl |
VI. yüzyıl |
VII. yüzyıl |
VIII. yüzyıl |
IX. yüzyıl |
Türk boylarından biri olan Karluklar, VII. yüzyılın başlarında tarih sahnesine çıktıklarında Altayların batısında Beşbalık’ın kuzey batısında, Kara İrtiş ırmağı kenarında To-ta-ling’de yani, Zaysan-Urungu-Alagöl üçgeni içinde yaşıyorlardı.
10.Soru
Gök Türk siyasî birliğinin dağıldığı ve buna paralel olarak bu siyasi birliği temsil eden Gök Tengri inancın halka daha yakın, daha alt düzeydeki ilahî güçlere ve çok sayıda tengriye bölündüğü süreç aşağıdakilerden hangisidir?
VII. Yüzyılın ilk yarısı |
VII. Yüzyılın ikinci yarısı |
VIII. Yüzyıl |
IX. Yüzyılın ilk yarısı |
IX. Yüzyılın ikinci yarısı |
X. yüzyıl İslam coğrafyacıları Seyhun ötesindeki Türklerin hangi dine inandıklarına cevap vermekten ziyade, onların “ıduk yer-sub (kutsal yer-su)” kültlerini, kendi Müslüman kimliklerinin etkisi ile putperest tanımlamalarla kaydetmişlerdir. Zira VIII. asrın ortalarında Gök Türk siyasî birliğinin dağılması ile birlikte bu siyasi birliği temsil eden Gök Tengri inancı da halka daha yakın, daha alt düzeydeki ilahî güçlere ve çok sayıda tengriye bölünmüştü.
11.Soru
Sâmânîlerin yıkılışında Gazneli Sultan Mahmud ile anlaşma yapan Türk Hakanı aşağıdakilerden hangisidir?
İlig Nasr |
Cafer Tegin |
Sübaşı Tegin |
Kadir Han Yusuf |
Aslan Câzib |
Türk Hakanlığı Sâmânîlerin Ceyhun’un batısında kalan topraklarının da tek varisinin kendileri olduğunu ve buranın, daha önce davranan Gazneliler tarafından gasp edildiğini düşünüyorlardı. Oysa Gaznelilere göre, Sultan Mahmud Horasan’ı başı bozuklardan ve Sâmânî düşmanlarından temizlerken Türk Hakanlığı bunu ganimet bilip Mâverâünnehr’i ele geçirmişti. Taraflar şimdilik akrabalık ile destekledikleri göstermelik bir barış anlaşması yaptılar. İlig Nasr, Sultan Mahmud’un Hindistan vilayetlerinden Multan’a sefere çıktığını haber alır almaz akrabası Sübaşı Tegin’i Horasan bölgesine ve kardeşi Cafer Tegin’i büyük bir ordu ile Belh’e şıhne olarak gönderdi.
12.Soru
Türkler’le Müslüman Araplar arasında VII. yüzyılın ortalarına doğru başlayan ve XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar devam eden ilişkileri mücadele, hizmet ve hakimiyet dönemi olarak üç kısımda incelenmektedir. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi ya da doğrudur?
I) Mücadele dönemi, Hz. Ömer zamanındaki İslâm fetihleri sırasında başlamış ve Emevîler’in yıkılışına kadar yüz yılı aşkın bir süre devam etmiştir.
II) Mücadele dönemi, Türkler idarî kadrolara yükselerek Abbâsî halifeliğinin siyasî ve idarî hayatında büyük hizmetler görmüştür.
III) Hizmet dönemi, Türk hakimiyetindeki topraklar Müslüman Araplar’ın eline geçmiş ve bir kısım Türkler Müslümanlığı kabul etmiştir. Selçuklular ve halefleri çok geniş bir sahada hakimiyet tesis ederek çeşitli imparatorluklar kurmuş, genelde siyasî, idarî ve askerî bakımdan İslâm dünyasının rakipsiz hâkimi olmuştur.
IV) Hizmet dönemi Emevîler’in son zamanlarında başlamış, daha sonra Abbâsî halifeleri cesaretleriyle tanınan Türkler’i himayelerine almış, özellikle Me’mûn ve Mu_tasım Billâh devrinden itibaren Türkler hilâfet ordusunun en önemli unsuru haline gelmiştir.
V) Hakimiyet dönemi, Selçuklular’ın Gazneliler karşısında kazandığı Dandanakan zaferiyle başlamış, Selçuklu Türkleri Sünnî İslâm dünyasının hâmiliğini ile iç ve dış tehlikelere karşı bu Müslümanları koruma görevini üstlenmiştir.
Yalnız I |
Yalnız III |
II ve III |
I, IV ve V |
II, III ve IV |
II hizmet dönemini, III mücadele dönemini açıklamaktadır.
13.Soru
Batı Hun Devleti Kuzeybatı Karadeniz kıyılarına gerilediğinde hangi adı almışlardır?
Hazar |
Bulgar |
Macar |
Avar |
Kıpçak |
V. Asırda Batı Hun hükümdarı Atilla’nın ölümünün ardından iki oğlu Bizans ve Germen kabileleri ile yaptıkları savaş neticesinde ölmüştür. En küçük oğlu olan İrnik ise hâkimiyetini devam ettirmek için yaptığı mücadeleleri kaybedince Orta Avrupa’da tutunamayacağını anlamış, etrafına toplanan geride kalmış Hunlar ile Kuzeybatı Karadeniz kıyılarına ulaşmıştır. Burada yukarıda adı geçen aynı kültür ve soydan gelen Türk toplulukları ile karşılaşan Hunlar, zamanla bu Türkler ile karışmış ve Bulgar adını almışlardır. Nitekim “bulgamak” fiilinden türemiş olan “Bulgar” kelimesi, “karışmak, karıştırılmak, karışmış olmak” anlamına gelmektedir.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi, Ortaçağ İslam kaynaklarında Karahanlı devletinin bilinen ilk hakanının ismidir?
Bilge Kadır Han |
Yûsuf Has Hâcib |
Kadır Han Yusuf |
Arslan Han Süleyman |
Buğra Han Muhammed |
Ortaçağ İslam kaynaklarında devletin bilinen ilk hakanı olan Bilge Kadır Han’dır.
Yûsuf Has Hâcib (ö. 1070 sonrası), Türk Hakanlığın önemli siyasî-edebî şahsiyetlerinden biridir. Kadır Han Yusuf, Türk Hakanlığı Batı sorumlusu İlig Nasr’ın akrabasıdır. Kadır Han Yusuf aynı zamanda Sultan Mahmud’un çağdaşıdır. Hatta 1025 yılında Semerkand önlerinde han ve sultan buluşup, başbaşa “Tûrân ve İrân” yararına olan konularda görüşmeler başlatmışlardır. Arslan Han Süleyman Kadır Han Yusuf’un oğlu, Buğra Han Muhammed ise Kadır Han Yusuf’un kardeşidir.