Kentsel ve Çevresel Koruma Ara 4. Deneme Sınavı

Anıtlar: Tarih, sanat veya bilim açısından istisnai evrensel değerdeki mimari eserler, heykel ve resim alanındaki şaheserler, arkeolojik nitelikte eleman veya yapılar, kitabeler, mağaralar vb. yapılara verilen genel isimdir.

Kentsel Yenileme (urban Renewal- urban renovation); Fiziksel, işlevsel ve ekonomik eskime düzeyi kentsel sağlıklaştırma gerektiren alanlardan daha yüksek olduğu durumlardır. Böyle bir sürece girmiş tarihî kentsel alanlarda eskimeye neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması yoluyla alanın tekrar yaşamaya başlaması sürecidir. Kentsel yenileme gerek fiziksel gerekse işlevsel olarak alanın bütünüyle veya büyük oranda yeniden düzenlenmesi ve değiştirilmesini beraberinde getirmektedir. Bu uygulama genellikle tarihî bölgenin korunmaya değer yapı stoğunun yitirildiği ve işlevini büyük oranda kaybettiği alt bölgeler için kabul görmektedir.

Küresel boyutlu uluslararası anlaşmalar, Birleşmiş Milletler çatısı altında oluşturulmuş olan anlaşmalardır. Küresel boyutlu anlaşmalar uluslar üstü ölçekli olan sorunlara, küresel önlemler almak, küresel ilkeler ve koruma ilkeleri belirlemek, koruma ve kullanmaya yönelik uluslararası standartları oluşturmak amacıyla gerçekleştirilmiş olan anlaşmalardır.  Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi küresel bir anlaşmadır. Diğer seçenekler bölgesel boyutlu uluslararası anlaşmalardır. Doğru yanıt C’dir.

1983 yılında çıkarılan 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu (KTVKK) ile birlikte UNESCO’nun dünya mirasının korunması sözleşmesi benimsenerek kavramsal tanımlamalar bu doğrultuda yapılmıştır. Önceki yasada
kullanılan “eski eser” tanımı yerine “kültürel varlık”, “kültürel miras” tanımlamaları bu yasayla getirilmiştir.

Kentsel kimlik toplumun tüm doğal ve yapay çevre içinde biriktirdiği “bellektir”. Dünya üzerinde önde gelen medeniyetlerin zaman içinde biriktirdikleri bu değerlerin kültürel çeşitliliğin oluşumunda temel bir etken olduğu bilinmektedir.

UNESCO’nun 1976 tarihli genel kurul toplantısında; “Her tarihî alan ve çevresi, özel karakteri ve dengesi, onu oluşturan parçaların birbirleriyle kaynaşmasına bağlı olan ve yapılar, mekansal organizasyon ve çevresi kadar insan faaliyetlerini de içeren bir bütün olarak görülmelidir.” ifadesine yer verilmiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Korunacak yapıların bir eser özelliği taşımalarının ötesinde tarihi bir belge niteliğinde oldukları kabulü önemli bir gelişimdir. Venedik Tüzüğü, koruma kavramına ve korunacak eserlere yaklaşımda kapsamın genişletilmesi açısından bir devrim niteliği taşımaktadır. Tarihi anıt tanımının tek yapının ötesine geçmesi ve korumanın amacının estetik kaygının dışında tarihi ve kültürel belgelemeye doğru genişlemesi, günümüz koruma anlayışı olarak kabul edilen “Bütünleşik Koruma” kavramının temelini oluşturmuştur. Doğru cevap A'dır.

Osmanlı İmparatorluğu ve özellikle İstanbul aynı coğrafi mekânı paylaşan ama asla birbiriyle karışmayan yan yana ama ayrı yaşayan bir halklar karışımı olarak kültürel çeşitliliğe sahip bir toplumdur.

Koruma amaçlı imar planlarının süreçlerini etkileyen diğer kanunlar olarak; 12.3.1982 tarihli ve 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, 31.8.1956 tarih ve 6831 Sayılı Orman Kanunu, 17.04.1990 tarih ve 3621 Sayılı Kıyı Kanunu, 9.8.1983 tarih ve 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu, 20.2.2008 tarih ve 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu, 18.11.1983 tarih ve 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu sayılabilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Koruma, neyin korunacağının belirlenmesi ile başlamaktadır. Venedik Tüzüğü’nde
tanımlanan “genişletilmiş” anıt kavramı 1976 yılında UNESCO tarafından farklı
bir şekilde tekrar ele alınarak, kültürel geleneklerle ilgili bütün maddi varlıkları
kapsayacak şekilde “kültürel varlık” (cultural property) deyimi ortaya atılmıştır.
Bu kavram değişik uygarlıkların sanat anlayışı, bilim ve teknik düzeyi, sosyal yaşam hakkında somut veriler sağlayan ve korunmalarında toplumsal yarar görülen
eşya ve yapıtları kapsamaktadır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

17. toplantısında “Dünya Kültürel Mirasın Korunması sözleşmesi”ni onaylamıştır. 17 Aralık 1975’de yürürlüğe giren bu sözleşme ile insanlığın ortak mirası kavramı uluslararası toplumda kabul edilmiştir. Sözleşmede “Kültürel ve Doğal Miras” kavramları kullanılarak tanımları yapılmıştır.

1710 sayılı ‘Eski Eserler’ yasası ile ilk önemli adım atılmıştır. Bu kanunla, taşınır ve taşınmaz eski eserlerin ayrıca, anıt, külliye, tarihî sit, arkolojik sit, tabii sit kavramlarının ilk defa tanımları yapılmıştır. 1710 sayılı yasa, 1983 tarihinde yürürlüğe giren 2863 sayılı (KTVK) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun uygulamaya konulmasıyla yürürlükten kaldırılmıştır.

“Venedik Tüzüğü” nün kabul edilmesiyle birlikte ülkemiz de,

• Tarihî eserlerin çevresiyle birlikte ele alınması gerektiğini,
• Estetik, etnolojik veya antropolojik açıdan istisnai düzeyde evrensel bir değere sahip olan arkeolojik sitlerin de dahil olduğu, insan tasarımı eserlerin veya doğayla insanın birlikte yarattığı eserlerin bulunduğu alanlar olarak tanımladığı “sit alanı” kavramını,
• Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi’nin (ICOMOS) Venedik Tüzüğü kapsamında, uzmanlar ile yerel yönetim ve sivil toplum temsilcilerinden bir üst kurul oluşturulmasını ve kentlerdeki koruma çalışmalarının bu üst örgüte bağlanarak projelendirilmesi gerektiği, ilkelerini kabul etmiş olmaktadır. Ancak bu kabuller uygulamaya yansıtılamamıştır. 1967 yılında kabul edilen Venedik Tüzüğü’nün etkileri 1973 yılında çıkan 1710 sayılı Eski Eserler yasasında da görülmektedir. Sit, tarihî sit, arkeolojik sit ve doğal sit sözcükleri ilk kez bu yasada yer almıştır.

Kendi değerleriyle, güzellik ve eşsiz nicelik ve nitelikleriyle sahip olduğu tür ve yaşama alanlarıyla koruma altına alınması gereken varlıkları, alanları, tabiat ve canlı yaşam alanlarını tabiat varlıkları olarak değerlendirmek gerekmektedir. (Belek, Köyceğiz, Dalaman, Göksu Deltası, Ihlara, Kaş-Kekova, Saros, 2. Ünite - Koruma Kavramının Yasal-Yönetsel Boyutları 21 Uzungöl, Tuz Gölü, Düden Şelalesi, Kurşunlu Şelalesi vb.) Doğru cevap D şıkkıdır.

“Medeniyet” kavramı ilk kez 18.yüzyılda Fransız düşünürler tarafından “barbarlık” karşıtı bir kavram olarak geliştirilmiştir. Bu kabul uzun dönemler özellikle Batılılar tarafından ulaşılması gereken bir ideal olarak benimsetilmeye, standart ölçütlerle tanımlanmaya çalışılmıştır.

Kentsel ve çevresel korumayı başarmak ancak kapsamlı kültürel politikalar oluşturmak ve bu politikanın uygulanabilirliğini sağlamakla mümkündür. Bu politikaların oluşturulması için gerekli olan maddi, teknik, bilimsel alt yapıların oluşturulması kolay bir süreç olmayıp, oldukça yoğun ve uzun bir süreçtir.

Çünkü kentsel ve çevresel korumanın karşısında “koruma”yı güçleştiren hatta engelleyen hızlı nüfus artışı, göç hareketleri, ulusal ve uluslararası sermaye yatırımları gibi karşıt faktörler bulunmaktadır. Tüm maddeler doğru verildiğinden Doğru cevap E’dir.

Kültür; bilgi, inanç, sanat, ahlak, hukuk, örf ve adetlerle insanın, toplumun bir
üyesi yaşadığı, öğrendiği yeteneklerini sergilediği bir bütündür. Tüm kültürler
başlıca iki kaynaktan beslenmektedirler. Bunlar; ‘öz’ ve ‘yabancı’ ya da ‘iç’ ve ‘dış’
kaynaklardır. Özkaynak, yabancı kaynağa oranla daha sınırlı ve yoksundur. Yabancı
kaynak öz kültürün dışında kalan bütün kültürleri içermektedir. Bu nedenle
‘başka’ya ya da ‘yabancı’ya olan açılım kültürel gücün itici gücüdür. Kültürler gelişmek
için etkileşim içinde olmak ve yeni içerikler bulmak zorundadırlar. Sürekli
değişim içinde olan ya da karşılıklı etkileşim içinde olan kültürler aynı zamanda
içinde yer aldıkları ekonomi, politika ve diğer kurumları biçimlendirirken bu kurumlar
da kültürü biçimlendirmektedir. Kültür bir anlamda bir kuvvet kaynağı
olduğu için tüm ekonomik ve politik savaşların kültürel düzeyde yapılması ya da
başka bir deyişle tüm kültürel çatışmaların mutlaka politik, ekonomik, toplumsal
ve bunların yansıdığı pek çok boyutunun da olması bu nedenledir.

İlk Çağ medeniyetlerinden sonra Kızılırmak Havzası içinde yaşamış olan ve günümüze
en fazla iz bırakan medeniyetlerden biri Hititlerdir.

1986 yılında Türkiye’de kentsel sit alanı olarak belirlenen 105 kentsel sit alanı­nın 26’sının koruma amaçlı imar planının onaylanmış olması ve bu sayının 1990 yılında 36’ya çıkmıştır. Doğru cevap C’dir.

özelliklerine göre sitler doğal, tarihî, arkeolojik ve kentsel olarak sınıflandırılmaktadır.