Kentsel ve Çevresel Koruma Ara 5. Deneme Sınavı

Kavram, UNESCO’nun 17 Ekim 2003 tarihli 32. Genel Kurulunda onaylanarak yürürlüğe girmiş olan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nde gündeme gelmiş ve tanımlanmıştır.

Ülkemizde kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve sürdürülebilir olarak kullanılması ve yönetilmesi uluslararası koruma ölçütleri ve evrensel ilkeler bağlamında ele alındığında yetersiz kalınan noktalar olduğu açıktır. Bu durumu üç ana nedene temellendirmek mümkündür.

1. Kültür ve tabiat varlıklarının korunması, yenilenmesi ve kullanılmasına ilişkin “koruma politika”larında eksiklikler bulunmaktadır.

2. Halkın, kültür ve tabiat varlıklarını koruma konusunda yeterli bilinçte olmaması, bu anlamda gerekli eğitimin bir ülke politikasına dönüşememiş olması koruma konusunda kullanıcının, çoğu kez mülk sahibi olan halkın sürece bilinçli bir şekilde entegre olamamasını getirmektedir.

3. Kültür ve tabiat varlıklarının korunmasına ilişkin mevzuatın tanımladığı kurumsal ve örgütsel sistem yetki ve sorumluluk dağılımını çok parçalı bir yapı olarak kurgulamaktadır

Tüm kültürler ‘öz’ ve ‘yabancı’ ya da ‘iç’ ve ‘dış’ olmak üzere iki kaynaktan beslenmektedirler. Özkaynak, yabancı kaynağa oranla daha sınırlı ve yoksundur ve yabancı kaynak öz kültürün dışında kalan bütün kültürleri içermektedir. Ayrıca, kültür bir anlamda bir kuvvet kaynağı olduğu için tüm ekonomik ve politik savaşların kültürel düzeyde yapılması ya da başka bir deyişle tüm kültürel çatışmaların mutlaka politik, ekonomik, toplumsal ve bunların yansıdığı pek çok boyutunun da olması bu nedenledir. Doğru cevap B'dir. 

Cumhuriyet’in ilk yıllarında kültürel varlıkların korunması ile ilgili kurumlar Maarif Vekaleti ve Vakıf Evkaf ve Şeriye Vekaletidir. 1930’lu yıllarda eski eserler konusunda görevlendirilen bir komisyonun konuya ilişkin kaygılarının yer aldığı bir rapor, 1933 yılında ulusal bir Anıtlar Koruma Kurulu oluşturulmasını sağlamıştır. 1950’li yıllarda Osmanlı Eserlerine olan ilginin artması ile birlikte bu eserlerin onarımına kaynak sağlamak amacıyla 1954 yılında “Vakıflar Bankası” kurulmuştur. 1951 yılında ise 5805 sayılı yasa ile yalnızca mimari ve tarihî anıtların korunması, bakımı, onarımı ve retorasyon işlerinde uygulanacak ilkeleri belirlemek, bilimsel görüş vermek ve sorunlara çözüm üretmek amacıyla Gayrimenkul ve Eski Eserler Anıtlar Yüksek Kurulu (GEEAYK) oluşturulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Taşınmaz kültür varlığı açısından son derece zengin olan ülkemizde özellikle 2000’li yıllarda yapılan yasa değişiklikleri ve Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurullarının işlerlik kazanmasıyla önemli ölçüde kültür varlığı tescil edilerek belgelenmiştir. Bu süreçte ülkede birçok bölgede koruma amaçlı uygulama imar planları yapılmış ve uygulamaya geçirilmiştir. Yapılan uygulamalar ve yasal düzenlemelerle toplumun bilinçlenmesi açısından da önemli kazanımlar sağlanmıştır. Ancak, günümüzde toprak rantının yüksek olması ve bu rant paylaşımında yüksek oranda imar beklentileri “kentsel koruma” olgusunun karşısındaki en büyük engeller olarak varlığını sürdürmektedir. Doğru cevap A'dır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda müzecilik hareketleriyle sınırlı kalan koruma hareketinden sonra 1869 yılında “I. Asar-ı Atika Nizamnamesi”nin uygulamaya rehber oluşturması bu alandaki ilk yasal düzenleme girişimine karşılık gelmektedir. Bu ilk yasanın getirdiği en önemli sınırlama, yabancı araştırmacıların yapacakları arkeolojik kazıların izne tabii tutulması ve buluntuların yurt dışına çıkarılmasının yasaklanması olmuştur. Doğru yanıt E’dir.

 “Medeniyet” kavramı ilk kez 18.yüzyıl­da Fransız düşünürler tarafından “barbarlık” karşıtı bir kavram olarak geliştiril­miştir. Bu kabul uzun dönemler özellikle Batılılar tarafından ulaşılması gereken bir ideal olarak benimsetilmeye, standart ölçütlerle tanımlanmaya çalışılmıştır. Doğru cevap B’dir

Medeniyetler açısından ‘kimlik’ kavramının ayırıcı aynı zamanda
en nesnel ölçütleri ‘dil’ ve özellikle ‘inanç’ unsurlarıdır. Bu nedenle insanlık tarihindeki
temel medeniyetler büyük ölçüde dünyanın büyük dinleri ile tanımlanmış
olup (tek tanrılı dinler öncesi içinde aynı genellemeyi yapmak mümkündür)
özellikle Hristiyanlık ve İslamiyet gibi büyük dinler tarihsel süreç içinde çok çeşitli
ırklardan halkları bir araya getirmişlerdir.

Günümüzde de artık Dünya Mirasının Korunması tüm dünya devletlerinin önemli bir görevi olarak kabul edilmektedir. Koruma artık sadece estetik kaygılarla yapılan bir restorasyon uğraşı değildir. Doğal ve kültürel mirasın korunması kentsel ölçekte sosyal, ekonomik ve fiziksel boyutları olan bütüncül bir planlama anlayışı ile ele alınmalıdır. Korunması gerekli tarihî bölgelerin sadece fiziksel açıdan ihya edilmesi “korumak” için yeterli değildir. Özgün işlevi ve bölgeye ait sosyal yapı ile birlikte fizik mekânın ihya edilmesi gereklidir. Doğru cevap D'dir.

Taşınır Kültür Varlıkları; Resim Heykel, ikona, seramik kaplar, çini, cam, metal, deri eşya, dokumalar, mobilya, mücevher, sikke, el yazması kitap gibi taşınabilir sanat eserleri ve belgeler müzelerde ya da özel koleksiyonlarda saklanmaktadır.
Taşınmaz Kültür Varlıkları; Anıtlar ve sitler olarak ikiye ayrılmaktadır.Doğru yanıt D şıkkıdır.

Somut kültür varlıkları, kültür ve tabiat varlıklarını koruma faaliyetleri kapsamında korunması gerekli görülen, taşınır taşınmaz kültür varlıklarıdır. Elle tutulan, gözle görülebilen, maddi varlığı olan ve bu verileriyle koruma altına alınabilecek varlıklardır. Somut olmayan kültürel miras, toplumların, toplulukların, alt grupların ve bazen bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak oluşa gelmiş uygulamalar, gelenek ve görenekler, ifadeler, bilgiler, sanat ve zanaat türleri, üretim biçim ve süreçleri, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekanlar ve ilişkiler vb. anlamına gelmektedir. UNESCO’ya göre somut olmayan kültürel miraslar şunları içerir:

• Sözlü anlatımlar ve sözlü gelenekler
• Gösteri sanatları
• Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve festivaller, şölenler
• Halk bilgisi
• El sanatları geleneği.

Doğru yanıt B’dir.

Kayalık Kapadokya sınırları içinde 112 arkeolojik, 11 kentsel, 19 doğal sit alanı, bu alanların yanı sıra sınırları üst üste çakışan 3 doğal ve tarihî, 6 arkeolojik ve doğal, 1 tarihî, kentsel ve arkeo­lojik, 1 kentsel ve doğal, 1 tarihî, kentsel ve doğal sit alanı olmak üzere toplam 155 adet sit alanı bulunmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Kentsel Sağlıklaştırma (yeniden uygun hâle getirme-urban rehabilitation); eskimenin yeni başladığı, özgünlüğünü henüz kaybetmemiş olan tarihî bölgelerin özgün hâline kavuşturulması amacıyla fiziksel yapının esaslı onarımının yapılarak yeniden kullanılabilir hâle getirilmesi ve işlevini yitirmiş yapıların uygun yeni işlevlerle yeniden kullanılabilir hâle getirilmesidir.

 I- II- III- IV ve V. seçeneklerine ilave olarak

a. Ulusal kültür politikaları içinde kültürel mirasın yeri,

b. Çevre politikaları içinde kültürel mirasın yerinin belirlenmesi, bu kazanımların kamuoyu ile sürekli olarak paylaşılması gibi politikalar ile kentsel ve çevresel korumayı gerçekleştirmek mümkündür.

19. yüzyılın başlarından itibaren bir disiplin olarak gelişimini sürdüren “koruma” yıllar boyu anıtların ve anıtsal nitelikli tek yapıların korunması üzerinde yoğunlaşmıştır. II. Dünya Savaşı’nda büyük ölçüde tahrip olan, yıkılan kentler “koruma anlayışı”nın da değişimine yol açmıştır. Doğru cevap C'dir.

Eflatun “insanın en büyük erdemi şehir kurmak erdemidir” demiştir. Çünkü kentlerin kendisi bir kültür ürünüdür ya da kültürlerin bileşenidir.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Genel Konferansı 17 Ekim-21 kasım 1972 tarihlerinde Paris’te gerçekleştirdiği 17. toplantısında “Dünya Kültürel Mirasın Korunması sözleşmesi”ni onaylamıştır.

Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi küresel boyutlu uluslararası bir anlaşma değil bölgesel ölçekli Avrupa birliği çerçevesinde kültür ve tabiat varlıklarının korunmasına yönelik olarak oluşturdukları ve imzaya açtıkları hukuksal bir metindir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Tabiat Varlıkları hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri ve yetkileri arasında; orman alanlarının değil orman alanları dışında yer alan korunması gerekli taşınmaz tabiat varlıkları, koruma alanları ve doğal sit alanlarının Bakanlıkça belirlenen ilke kararlarına, onaylanan planlara uygun olarak kullanılmak üzere tahsisini gerçekleştirmektir. Doğru cevap D şıkkıdır

Restorasyon Karta’sı ile anıtsal yapıların çevrelerindeki sivil yapılara özen gösterilmesi gerektiği kabulü yapılmakla birlikte, diğer sivil yapıların
korunması yönünde herhangi bir girişimin ve kavramsal tartışmanın yapılmadığı
görülmektedir. Kentsel ölçekteki korumanın düşünsel zemininin oluşması 1960’lı
yılların ortalarına rastlamaktadır. Bu konu 1964 yılı Mayıs ayında Venedik’te toplanan “İkinci Uluslararası Tarihi Anıtlar Mimar ve Teknisyenleri Kongresi”nde
gündeme gelmiş ve alınan kararlarla olumlu yönde somut adımlar atılmıştır. Toplantı sonuçlarının biraraya getirildiği belge olan “Venedik Tüzüğü” günümüz koruma anlayışının temeli olarak kabul edilmektedir.