Bilgisayar kullanıcı arayüz tasarımında doğru bir etkileşim sağlamak için dikkat edilmesi gereken ilkelerden biri kontrolü kullanıcıya bırakmadır, yani ürünün rahat kullanıla bilmesi için her kullanıcının kendi tercihine hitap eden ayarlar bulunmalıdır.

“Kullanıcı Deneyimi” ifadesi ilk olarak 1986 yılında Donald Norman ve Stephen Draper tarafından kaleme alınan “Kullanıcı Odaklı Sistem Tasarımı: İnsan-Bilgisayar Etkileşiminde Yeni Yaklaşımlar (User Centered System Design: New Perspectives on Human-Computer Interaction)” kitapta “kullanıcının deneyimi” (user’s experience) şeklinde kullanılmıştır.

Ibn Haldun, yaptığı ihtiyaçlar sınıflamasında zarurî, hâcî ve kemalî ihtiyaçlar seklinde üç çeşit gereksinimden söz etmektedir. İlk olarak yasamak için gerekli olan beslenme ve güvenlikle ilgili ihtiyaçları zarurî ihtiyaçlar seklinde tanımlamıştır. Bu temel gereksinimlerin ardından hâcî ihtiyaçlar olarak zaruri olmayan ama mevcudiyetiyle insanı rahatlatan unsurlara duyulan ihtiyaçları belirtmiştir. Son olarak temel ve asli ihtiyaçların ötesinde insanların düşünce kaygılarını ve estetik beklentilerini karşılayan kemalî ihtiyaçlardan söz etmektedir.

İnsanın doğası gereği çevresi ile girdiği etkileşimler neticesinde çevresel uyarıcılara verdiği cevaplar ve onlardan aldığı tepkiler deneyimlerin oluşmasını sağlamaktadır. Bu kapsamda yapılan çalışmalarla deneyimin şekillendirilebilir olduğu görülerek “deneyimin tasarlanması” olarak tanımlanan farkındalık ortaya çıkmıştır.

Kapsam belirleme aşamasında, sorunun çözümüne yönelik olarak ne yapılacağı, ürün veya hizmetin işlevsel özelliklerinin ne olacağı ve içerik olarak ne sunacağı belirlenir.

Davranışsal deneyim; fonksiyon, anlaşılırlık, fiziksel his ve kullanılabilirlik olmak üzere dört bileşenden oluşmaktadır.

Kullanıcının ürün/hizmet ile olan ilişkisinde 4 kritik an söz konusudur:

İlk kr­iti­k an önces­i: İhtiyaç hissetme

İlk kr­iti­k an: Fark edilme/Dikkat çekme

İk­inci­ kri­ti­k an: Kullanma/Etkileşime Girme

İk­inci­ kri­ti­k an sonrası: Kullandıktan sonra hissettirdikleri

GOMS (Goal, Operator, Method, Selection Rule) yöntemi amaç, işlemci, yöntem ve seçim kuralın oluşur.

Etkileşim tasarımının tanımında teknoloji merkezli görüş, davranışçı görüş ve sosyal etkileşim tasarımı görüşü olmak üzere üç ana akımdan bahsedilebilir. Bu akımlardan sosyal etkileşim tasarımı görüşü en geniş perspektifi sunan görüştür.

Verplank ise etkileşim tasarımını insan kullanımı için tasarım yapma olarak tanımlamaktadır. Verplank’a göre etkileşim tasarımının üç temel soruya cevap vermesi lazım. Bunlar:

Nasıl yapılır?

Nasıl hissedilir?

Nasıl bilinir?

1980–1990 dönemi bilgisayarın günlük hayatın parçası hâline gelmeye başlaması dönemidir. Bu dönem, kişisel bilgi­sayarların yükseliş yaşadığı, kullanıcıların evlerinde bir profesyonel yardımı olmadan kendi­ başlarına bilgi­sayar kullanmaya başladıkları dönemdir. Grafik arayüz tasarımları amacına ulaşmış ve             bilgi­sayarlar geniş kitlelere ulaşmıştır. Bu dönemde yaygın kullanılan bilgi­sayarlar arasında, tasarıma ayrıca özel bir önem veren Apple firmasının Li­sa model­i yer almaktadır.

Kullanıcının uzun bir aranın ardından uygulamayı tekrar kullanmaya başladığı zaman kullanım için gerekli olan adımları hatırlayabilmesi etkileşim tasarımının hatırlanabilirliği artırma özelliğinin sonucudur.

Etkileşim tasarımının ilk örneği Mors Alfabesidir. Mors alfabesi veya mors kodu, kısa ve uzun işaretler (• ve –) ile bunlara karşılık gelen ışık, ses veya sinyalleri kullanarak bilgi aktarılmasını sağlayan yöntemdir. 1832’de telgraf ile ilgilenmeye başlayan Samuel Morse tarafından üç yıl sonra 1835 yılında oluşturulmuştur. Telgraf, yazılı basından farklı olarak ortaya çıkan ilk elektronik haberleşme sistemidir. Zamanına göre mümkün olan en kullanışlı şekilde tasarımlansa da kurulumu ve kullanımı eğitim gerektirdiğinden herkes tarafından değil, uzmanlığa sahip belirli bir kesim tarafından kullanılmıştır.

Kullanıcı deneyimi artık ürün veya hizmet sağlayan firmalar için kârlılığı artırıcı bir unsurdur. Tasarım geliştirme sürecinde yapılan kullanıcı deneyimi yatırımları, ürünün/hizmetin sunumundan sonra ortaya çıkacak değişiklik, bakım ve eğitim maliyetlerini önemli ölçüde düşürmektedir. Sürdürülebilir kullanıcı memnuniyeti sağlamanın yanında uzun süreli değer algısı yaratmak için kullanıcı deneyimi oldukça önemlidir. Ancak kullanıcı deneyimi herkes için tek bir arayüz oluşturmayı garantilemez.

Arayüz etkileşimi ise kullanıcının yazılım ile olan diyalogunu belirler. Bilgisayar kullanıcı arayüzü tasarımında doğru bir etkileşim sağlamak için çeşitli rehber ilkeler kullanılmaktadır:

Benzeşik öğeleri kullanmak

Görünürlük

Önceden sezinir olmak

Affedici olma

Kontrolü kullanıcıya bırakma

İpuçları kullanma

Kullanıcının ön bilgileri ile uyumlu tasarımlar yapma

Kullanıcının dilini kullanma

Sadelik ve estetik uyumunu yakalama

Alternatifler sunma

Etkileşim kontrol edilme durumuna göre dört farklı şekilde gerçekleşebilir. İlk durumda, iletişim monolog şeklinde tek yönlü olabilir. İkinci durumda, web sayfalarındaki içeriğe kullanıcı tepki veriyor olabilir. Üçüncü durumda etkileşimin kontrolü yine hizmeti sunanın elindedir ama etkileşimde bir süreklilik vardır. Dördüncü durumda ise etkileşimi kontrol eden kimse yoktur.

İlişkiler haritası, tasarıma yönelik olarak belli konularda çeşitli teknik ve yöntemlerle elde edilen çok sayıda verinin kâğıtlar üzerine yazılarak, birbirleri ile ilişkili görülenlerin bir araya gelecek şekilde yerleştirilmesiyle, aralarındaki ilişkinin ve sorunların tespit edildiği bir yöntemdir. Bağlamsal araştırma kullanıcının tasarımla etkileşim anını doğal ortamında gözlemlemeye dayalı bir yöntemdir. Netnografi kullanıcıların bilgi iletişim teknolojilerindeki değişime bağlı olarak, internet üzerinden sosyalleşmeleri doğrultusunda teknoloji tabanlı sanal dünyadaki yaşamlarını araştırmaktadır. Kullanıcıların duyguları, değerleri, ilişkileri ve güveni gibi etkileşimin ve kültürün çok net görülemeyen yönlerini kültürel sonda ile araştırmak mümkündür. Etnografi ise tasarım amacına yönelik olarak hedeflenen kullanıcıların günlük yaşamlarının gözlemlenmesi ile davranışlarının ve kültürlerinin anlaşılmaya çalışıldığı araştırmalardır

Değerlendirme ölçütleri “kullanıcıyı anlama”, “öğrenilebilir ve kullanılabilir olma”, “ihtiyaç duyulma”, “değişebilir olma”, “etkili tasarım süreci”, “uygunluk”, “estetik deneyim” ve “kontrol edilebilirlik” şeklinde 8 başlıkta toplanmıştır. Ürün tasarımın nitelikleri ve bu niteliklerin kullanıcıların deneyimlerini nasıl etkileyeceği bu ölçütler altında yer alan sorularla kolaylıkla tespit edilebilmektedir. Ürünün kullanımının nasıl öğretileceği, bakımının nasıl yapılacağı, maliyetinin ne olacağı ve nasıl satılacağı gibi konularda tasarımcının düşünceleri kontrol edilebilirlik başlığı altında ele alınmaktadır.

Anahtar (switch), teknolojisinin gelişmesi, bilgisayarların birbirine bağlanması ve ilk bilgisayar
ağlarının ortaya çıkışı da bu dönemde oldu. 1965’de ilk e-posta atıldı. ARPANET
(Gelişmiş Araştırma Projeleri Dairesi Ağı), Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı
bünyesine bağlı ARPA (Gelişmiş Savunma Araştırmaları Projeleri Birimi) tarafından
geliştirilen evrensel İnternet’in öncülü olan ağ bu dönemde ortaya çıktı.

Kullanıcıda yaratılan dört farklı deneyim türünden söz edilebilir. Psikomotor deneyim bu türler arasında yer almaz. Yansıtıcı deneyim, ürün veya hizmetin kişiye kendine ilişkin hissettirdikleri ve düşündürdükleriyle ilgilidir