Mantığın Gelişimi Ara 2. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
- Tasımın öncülleri zorunlu olarak doğru olduğu bilinen tümel önermeler olmalıdır.
- Birincil (prota) önermeler olmalıdır.
- Dolaysız (amesa) önermeler olmalıdır.
- Sonuç önermesi ile karşılaştırıldığında, daha iyi bilinen (gnorimotera) önermeler olmalıdır.
- Sonuç önermesinden önce gelen önermeler olmalıdır.
Geçerli bir tasım olmasının yanısıra bir tanıtlamanın öncülleri için aranması gereken yukarıdaki şartlardan hangisi/hangileri anlamlarının açıklanmasını gerektiren tartışmalı koşullardır?
I, II ve III |
II, III ve IV |
III, IV ve V |
I, II, III ve IV |
II, III, IV ve V |
Tanıtlamalı bilimler geçerli tasımlar ortaya koymalıdır. Ancak her geçerli tasımın sonucu bir bilgi ortaya koymaz. Aristoteles tanıtlamanın bilgi elde etmemizi sağlayan tasım olduğunu söylerken tanıtlamanın özel bir tasım olduğunu işaret etmiş olmaktadır. Geçerli bir tasım olmasının yanı sıra, bir tanıtlamanın öncülleri için ayrıca şu şartlar aranmalıdır:
- Tasımın öncülleri zorunlu olarak doğru olduğu bilinen tümel önermeler olmalıdır.
- Birincil (prota) önermeler olmalıdır.
- Dolaysız (amesa) önermeler olmalıdır.
- Sonuç önermesi ile karşılaştırıldığında, daha iyi bilinen (gnorimotera) önermeler olmalıdır.
- Sonuç önermesinden önce gelen önermeler olmalıdır.
- Sonuç önermesinin nedenlerini (aitia) bildiren önermeler olmalıdır.
Birincisi dışında tümü, anlamlarının açıklanmasını gerektiren tartışmalı koşullardır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir.
2.Soru
Mantık taraftarı görüşün en etkili savunucusu Gaza^li^’dir. Mantığı bilgiye ulaştıran bir araç olarak kabul etmenin bir gereği olarak Gaza^li^, tasımları kullanılan öncüllerin bilgi değeri bakımından da ele almaktadır.
Aşağıdakilerden hangisi Gaza^li^’nin verdikleri bilginin kesinlik derecesine göre ele aldığı öncüller arasında değildir?
Mantık taraftarı görüşün en etkili savunucusu Gaza^li^’dir. Mantığı bilgiye ulaştıran bir araç olarak kabul etmenin bir gereği olarak Gaza^li^, tasımları kullanılan öncüllerin bilgi değeri bakımından da ele almaktadır.
Aşağıdakilerden hangisi Gaza^li^’nin verdikleri bilginin kesinlik derecesine göre ele aldığı öncüller arasında değildir?
Doğuştan öncüller |
Duyu öncülleri |
Deneyim öncülleri |
Sezgi öncülleri |
Arabulucu öncüller |
Gaza^li^’nin verdikleri bilginin kesinlik derecesine göre ele aldığı öncüller şunlardır: Doğuştan öncüller (evveliya^t), Duyu öncülleri (mahsu^sa^t), Deneyim öncülleri (mücerreba^t), Sezgi öncülleri (hadsiyya^t), Kendinden öncüller (fıtriyya^t), Aktarılmış öncüller (müteva^tira^t), Yaygın öncüller (meşhu^ra^t), Yetkinlik öncülleri (makbu^la^t),Sanı (zan) öncülleri (maznu^na^t), Ara öncüller (müşebbiha^t), Uzlaşım öncülleri (müsellema^t), Kuruntu öncülleri (vehmiyya^t), İmge öncülleri (muhayyela^t). Doğru cevap E'dir.
3.Soru
- Gündüz ise ortalık aydınlıktır. Gündüzdür. O halde, ortalık aydınlıktır.
- Su safsa ısısı -48º C ise donar. Donmamış. Suyun ısısı -48º C. O halde su saf değil.
- Gündüz ise ortalık aydınlıktır. Ortalık aydınlık değil. O halde gündüz değil.
- Su safsa ısısı -48º C ise donar. Su donmuş. Su saf, donmamış. O halde suyun ısısı -48º C de değil.
- İkisi birden değil: Gündüzdür ve gecedir. Gündüzdür. O halde, gece değil.
- Ya gündüz ya da gecedir. Gündüzdür. O hâlde, gece değil.
Yukarıda verilenlerden hangileri şeklinde sembolleştirilmiş, Stoa mantığı birinci themaya uygundur?
I ve II |
II ve IV |
II, III ve IV |
II, III ve V |
II, IV ve VI |
“Su safsa ısısı -48º C ise donar. Donmamış. Suyun ısısı -48º C. O halde su saf değil.” ve “Su safsa ısısı -48º C ise donar. Su donmuş. Su saf, donmamış. O halde suyun ısısı -48º C de değil.”
Önerme ve çıkarımları Stoa mantığı birinci themaya uygundur, dolayısıyla doğru cevap B’dir. Diğer seçeneklerdeki önermeler Stoa mantığındaki tanıtlanamazlardandır.
4.Soru
Aristoteles’in mantık çalışmalarının derlendiği, “araç” anlamına da gelen başlık aşağıdakilerden hangisidir?
Diyalektik |
Organon |
Monizm |
Sofist |
Topica |
Aristoteles’in mantık çalışmalarının derlendiği, “araç” anlamına da gelen başlık Organon'dur.
5.Soru
İlk Müslüman mantıkçı aşağıdakilerden hangisidir?
Ebu Bişr Matta |
Farabi |
İbn Sina |
Gazali |
İbn Rüşd |
İslam dünyasında ilk büyük felsefe okulu olan ve çoğunluğunu Hıristiyanların oluşturduğu Bağdat okulunun en önemli temsilcisi, bu okulda yetişmiş belki de tek Müslüman olan Fârâbî’dir. Felsefe eğitimini Bağdat’ta ünlü Yunan felsefesi yorumcusu ve çevirmen Ebu Bişr Matta’dan alan Fârâbî daha sonra Harran Okulunda Nastûrî Yuhanna’nın yanında çalışmıştır. Fârâbî özellikle Ammonius, Themistus, Aphrodisias’lı İskender gibi ünlü Aristoteles yorumcularının eserleri olmak üzere pek çok mantık eserini Süryaniceden başarıyla Arapçaya çeviren Yakubî filozof Yahya İbn Adi’yi (893-974) yetiştirmiştir.
6.Soru
Stoa mantıkçıları belirli geçerli çıkarım kalıplarını “tanıtlanamaz “ çıkarımlar olarak sıralamışlardır.
Aşağıdakilerden hangisi bu çıkarımlardan biri değildir?
Stoa mantıkçıları belirli geçerli çıkarım kalıplarını “tanıtlanamaz “ çıkarımlar olarak sıralamışlardır.
Aşağıdakilerden hangisi bu çıkarımlardan biri değildir?
Birincisi ise ikincisi. Birincisi. O ha^lde ikincisi |
Birincisi ise ikincisi. İkinci değil. O ha^lde birinci değil. |
İkisi birden. Birinci ve ikincisi |
Ya birincisi ya da ikincisi. Birincisi. O ha^lde ikincisi değil. |
Ya birincisi ya da ikincisi. Birincisi değil. O ha^lde ikincisi. |
İkisi birden değil: Birincisi ve ikincisi. Birincisi. O ha^lde ikincisi değil.
O¨rnek: İkisi birden değil: Gündüzdür ve gecedir. Gündüzdür.
O ha^lde, gece değil.
Doğru cevap C'dir.
7.Soru
İslam coğrafyasında ilk mantık çalışmaları kimler tarafından gerçekleştirilmiştir?
Yunanlar |
Makedonlar |
Araplar |
Süryaniler |
Persliler |
Büyük İskender’in Aristoteles’in öğrencisi olması nedeniyle İskenderiye Okulunun ilk önde gelen felsefe ve mantıkçıları Peripatetikler (Antik dönem Aristoteles yorumcuları) olmuştur. Yunancanın eğitim dili olarak egemen olduğu İskenderiye Okulu gelişimini tamamladıktan sonra, çevre ülkelerdeki düşünce dünyasını da etkilemeye başlamıştır. İskenderiye Okulu’nun kültürel olarak etkilediği topluluklardan biri de Süryaniler olmuştur. Bu etki, Urfalı Yakup (633-708) gibi bazı Süryanilerin İskenderiye’ye gidip orada eğitim almaları ile iyice artmış ve sonunda semitik bir dil olan Süryaniceyi kullanan Süryanilerin bilim dili olarak Yunancayı kabul etmesine kadar varmıştır.
8.Soru
Varlıkbilimsel bircilik düşüncesini en katı biçimiyle ve tüm mantıksal sonuçlarıyla savunan ilkçağ düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Varlıkbilimsel bircilik düşüncesini en katı biçimiyle ve tüm mantıksal sonuçlarıyla savunan ilkçağ düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Aristoteles |
Parmenides |
Zenon |
Platon |
Kant |
Parmenides, varlıkbilimsel bircilik (monizm, bazı kaynaklarda tekçilik) düşüncesini en katı biçimiyle ve tüm mantıksal sonuçlarıyla savunan ilkçağ düşünürüdür. Parmenides birciliğin “Sadece bir vardır” diye ifade edilebilecek temel savına “Var olan vardır” ve “Var olmayan var değildir” savlarını ekleyerek algıladığımızı düşündüğümüz değişimin bir yanılsama olduğu sonucuna varmaktadır.
9.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Gazali'nin kabul ettiği öncüller bakımından tasımın yer bulduğu beş sanattan biri değildir?
Tanıtlama |
Diyalektik |
Retorik |
Poetika |
Organon |
Kabul ettikleri öncüller bakımından tasımın yer bulduğu beş sanat ayırt edilmektedir:
1. Tanıtlama (burhan)
2. Diyalektik (cedel)
3. Retorik (hitabet)
4. Poetika (şiir)
5. Yanıltmaca (sofizm, mugalata)
10.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Organon’u oluşturan kısımlardandır?
Peripatetik |
Dialectica |
Önerme Üstüne |
Protai |
Deutorai |
Önerme Üstüne, Organon’u oluşturan kısımlardandır.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi “Her insan ölümlüdür” önermesinin çelişiğidir?
İnsan ölümlüdür |
Hiçbir insan ölümlü değildir |
Çoğu insan ölümlüdür |
Bazı insanlar ölümlüdür |
Bazı insanlar ölümlü değildir |
“Her insan ölümlüdür” önermesinin çelişiği, "Bazı insanlar ölümlü değildir"'dir. Çelişik önermelerin özelliği birlikte doğru veya birlikte yanlış olmamalarıdır. Bir başka deyişle, bir önerme doğru ise çelişiği yanlış, bir önerme yanlış olduğunda da çelişiği doğrudur.
12.Soru
Bağdat okulu anlayışına dönerek, Aristoteles mantığını metinlere bağlı kalarak yeniden yorumlamaya girişen düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
İbn Teymiyye |
Farabi |
Gazali |
İbn Rüşd |
İbn Sina |
İbn Rüşd Bağdat okulu anlayışına dönerek, Aristoteles mantığını metinlere bağlı kalarak yeniden yorumlamaya girişmiş, Bağdat Okulu geleneğini sürdüren pek çok düşünür gibi İbn Sina’yı eleştirmiştir.
13.Soru
Organon'un tartışmanın konusundan bağımsız olarak, tartışmanın amacına uygun olarak izlenmesi gereken yolları belirlemeyi amaçlayan kısımı hangisidir ?
Kategoriler |
Topikler |
Önerme Üstüne |
İkinci Çözümlemeler |
Birinci Çözümlemeler |
Topikler tartışmanın konusundan bağımsız olarak, tartışmanın amacına uygun olarak izlenmesi gereken yolları belirlemeyi amaçlayan kısmıdır.
14.Soru
Hangi düşünüre göre kavramların tanımlanmasında bir yöntem olarak ele aldığı bölme yöntemi Aristoteles’i oldukça meşgul etmiştir?
Hangi düşünüre göre kavramların tanımlanmasında bir yöntem olarak ele aldığı bölme yöntemi Aristoteles’i oldukça meşgul etmiştir?
Zenon |
Sokrates |
Platon |
Parmenides |
Akhilleus |
Platon’un kavramların tanımlanmasında bir yöntem olarak ele aldığı bölme (diaeresis) yöntemi Aristoteles’i oldukça meşgul etmiştir. Bu yöntemde bir kavram daha genel bir kavram aracılığı ile tanımlanmaya çalışılır.
15.Soru
- Mantığını kurarken matematikteki çıkarımları temel alır.
- Mantık sistemini oluşturan tasımları koşul önermeleri biçiminde sunar.
- Tasım sistemini geçerli saydığı çıkarım kalıplarını sıralayarak ve önerme değişkenleri kullanarak ortaya koyar.
- Çıkarım kalıplarında kullanılan değişkenler önerme değişkenleridir.
- Gündelik yaşamda ve felsefede izlenen çıkarımları temel alır.
Yukarıda verilenlerden hangileri Aristoteles mantığı için geçerlidir?
I ve II |
I ve III |
II ve III |
I ve V |
III ve V |
Aristoteles’in mantığını kurarken matematikteki çıkarımları, Stoa mantıkçılarının ise gündelik yaşamda ve felsefede izlenen çıkarımları temel aldıkları söylenir. Aristoteles, mantık sistemini oluşturan tasımları koşul önermeleri biçiminde sunarken, Stoa mantıkçıları geçerli saydıkları çıkarım kalıpları biçiminde sunmuşlardır. Önemli bir nokta, çıkarım kalıplarında kullanılan değişkenlerin önerme değişkenleri olduğudur. Yani, geçerli bir çıkarım kalıbından geçerli bir çıkarım elde etmek için, bu çıkarım kalıbında aynı sıralama sayısının her geçişi yerine aynı önerme konmalıdır. Hatırlayacağınız gibi, Aristoteles’in mantık sisteminde değişkenler yerine genel terimler konabilmekteydi. Dolayısıyla, Aristoteles’in tasım mantığı bir ‘terimler mantığı’, Stoalıların geliştirmeye çalıştığı mantık sistemi ise bir ‘önermeler mantığı’ sistemidir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi “Mantığını kurarken matematikteki çıkarımları temel alır.” ve “Mantık sistemini oluşturan tasımları koşul önermeleri biçiminde sunar.” ifadeleri Aristoteles mantığı için geçerlidir. Dolayısıyla doğru cevap A’dır. “Tasım sistemini geçerli saydığı çıkarım kalıplarını sıralayarak ve önerme değişkenleri kullanarak ortaya koyar.”, “Çıkarım kalıplarında kullanılan değişkenler önerme değişkenleridir.” ve “Gündelik yaşamda ve felsefede izlenen çıkarımları temel alır.” ifadeleri ise Stoa mantığı için geçerlidir.
16.Soru
Aristoteles’in Süryaniceye ilk olarak Probus tarafından çevrildiği okul aşağıdakilerden hangisidir?
Urfa Okulu |
Cundişâpûr Okulu |
Antakya Okulu |
Nusaybin Okulu |
Kınnesrin Okulu |
Antakya Okulu: 3. yüzyılın sonunda kurulmuştur. Aristoteles’in Süryaniceye
ilk olarak Probus tarafından bu okulda çevrildiği düşünülmektedir.
17.Soru
Stoa mantığını sistemleştirmeyi başaran, 705 civarında kitap yazdığı söylenen oldukça verimli yazar aşağıdakilerden hangisidir?
Kleanthes |
Kronus |
Khrysipos |
Philo |
Eubulides |
Stoa mantığını sistemleştirmeyi başaran, 705 civarında kitap yazdığı söylenen oldukça verimli yazar Khrysipos'tur. Doğru cevap C'dir.
18.Soru
I. Töz
II. Nitelik
III. Nicelik
IV. Bağıntı
V. Yer
Kategoriler Organon’un ilk kitabı olarak kabul edilir. Giriş kısımlarından sonra, Aristoteles belirlediği on kategorinin özelliklerini inceler.
Yukarıdakilerden hangisi bu özellikler arasında sayılır?
I. Töz
II. Nitelik
III. Nicelik
IV. Bağıntı
V. Yer
Kategoriler Organon’un ilk kitabı olarak kabul edilir. Giriş kısımlarından sonra, Aristoteles belirlediği on kategorinin özelliklerini inceler.
Yukarıdakilerden hangisi bu özellikler arasında sayılır?
I ve II |
I ve III |
I, II ve III |
I, II, III, IV ve V |
IV ve V |
Kategoriler Organon’un ilk kitabı olarak kabul edilir. Giriş kısımlarından sonra, Aristoteles belirlediği on kategorinin özelliklerini inceler. Bunlar; töz, nitelik, nicelik, bağıntı, yer, zaman, görelik, etki, edilgi, iyelik kategorileridir. Doğru cevap D'dir.
19.Soru
Stoa okulunun kurucusu aşağıdakilerden hangisidir?
Stoa okulunun kurucusu aşağıdakilerden hangisidir?
Zenon |
O¨klid |
Diodorus |
Kronus |
Philo |
Okulun kurucusu Kition’lu Zenon’dur (yaklaşık İ.O¨. 350-260). Zenon’un özellikle dil ile ilgilendiği ve dilde birtakım değişiklikler önerdiği bilinmektedir. Ancak zayıf bir yazar olduğu düşüncesiyle, bu çalışmaları eleştiriye konu olmuşur.
20.Soru
- Cisim A’nın referans noktası olarak kullanılması_ diğer bir deyişle sabit kalması
- Cisim B’nin sağa, Cisim C’nin ise sola hareketlerinde hızlarının aynı olması
- Cisim B ve Cisim C’nin birbirleri arasındaki mesafenin Cisim A’nın sağ ve sol tarafındaki bitiş sınırları arası kadar olması
- Cisim A’nın büyüklüğünün Cisim B ve Cisim C’den farklı olmaması
Yukarıda verilenlerden hangisi Aristoteles’in ifadesiyle bir pistteki birbiriyle eşit büyüklükte cisimlerden oluşmuş yine eşit büyüklükte ve yine bu cisimlere eşit büyüklükte bir cisim boyunca birbirine göre zıt yönde hareket eden cisimler hakkındaki Zenon’un stadyum çatışkısında sabit kalan cisim A, soldan sağa hareket eden cisim B sağdan sola hareket eden cisim C olsun. Bu durumda yukarıda verilen/lerden hangisi/hangileri her üç cismin aynı hizada sıralandığında Cisim B ve Cisim C hareket halinde iken, Cisim C’nin sol uç noktasının Cisim B’nin tümünün yanından geçmiş olması savı için yeter ve gerek koşuldur?
I |
II |
III |
II ve IV |
III ve IV |
Zenon’un ortaya koyduğu çatışkılardan biri de stadyum çatışkısıdır. Aristoteles’in ifadesiyle bu çatışkı bir pistteki birbiriyle eşit büyüklükte cisimlerden oluşmuş yine eşit büyüklükte ve yine bu cisimlere eşit büyüklükte bir cisim boyunca birbirine göre zıt yönde hareket eden cisimler hakkındadır.
Aristoteles’e göre Zenon’un buradan çıkardığı sonuç yarı zamanın iki kat zamana eşit olmasıdır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi bu çatışkıda gerek ve yeter koşul III’tür. Diğer seçeneklerde verilenler gerek koşullardır. Dolayısıyla doğru cevap C’dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ