Mantığın Gelişimi Final 7. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Ortaçağ mantıkçıları arasında göndermenin bölümlenmesindendir?
Maddi gönderme |
Dolaylı gönderme |
Dolaysız gönderme |
Bileşik gönderme |
Birinci gönderme |
Maddi gönderme, Ortaçağ mantıkçıları arasında göndermenin bölümlenmesindendir. Doğru cevap A'dır.
2.Soru
''Alman matematikçi Gottlob Frege’nin (1848-1925) Beggriffschrift (1879) ve Grundgesetze der Arithmetik (I. cilt 1893, II. cilt 1903) yapıtları ile ortaya koyduğu mantık sistemi bir ....................dir.'' ifadesini doğru tamamlayacak aşağıdakilerden hangisidir?
bulumsal mantık sistemi |
çağdaş mantık sistemi |
bütünsel mantık sistemi |
matematiksel mantık sistemi |
edimsel mantık sistemi |
Alman matematikçi Gottlob Frege’nin (1848-1925) Beggriffschrift (1879) ve Grundgesetze der Arithmetik (I. cilt 1893, II. cilt 1903) yapıtları ile ortaya koyduğu mantık sistemi ilk çağdaş mantık sistemidir.
3.Soru
Ortaçağdan sonra gelen en önemli mantıkçı düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Ortaçağdan sonra gelen en önemli mantıkçı düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
Descartes |
Bacon |
Ramus |
Hobbes |
Leibniz |
Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) Ortaçağdan sonra gelen en önemli mantıkcıdır. Dahası, çağının tüm bilim dallarında donanımlı bir bilim insanıdır. Leibniz çağdaş mantığın dayandığı pek çok yeni düşünceyi ilk kez ortaya koyan düşünürdür.
4.Soru
Frege mantıkçı programının ilk adımını attığı çalışması aşağıdakilerden hangisidir?
Principia Mathematica |
Grundgesetze der Arithmetik |
Beggriffschrift |
Grundgesetze |
Grundzüge der Theoretischen Logik |
Frege mantıkçı programının ilk adımını gerek duyduğu bir mantık sistemi oluşturmaya girişerek atmıştır. Bu çabasının ilk ürünü 1879 yılında yayımlanan Beggriffschrift (Kavram Yazısı) başlıklı çalışmasıdır.
5.Soru
- Dünyanın bilgisi ancak duyu deneyi temel alınarak elde edilebilir.
- Bilimsel bilgi özel durumlara ilişkin deney bilgisinin genelleştirilebilmesi durumunda olanaklıdır.
- Tümdengelimli biçimsel mantık iddia edildiği gibi bilgiye ulaştıran bir araçtır.
- Tümdengelimli biçimsel mantık ancak deneyimle elde edilen sonuçların düzenlenmesi işine yarayabilir.
Yukarıda verilenlerden hangileri Rönesans’ın başlangıç tarihi kabul edilen 14. yüzyıldan 19. yüzyılın sonuna kadar olan dönemdeki mantık anlayışını ve bilgiye ulaşma yollarını tanımlamaktadır?
I ve II |
I ve IV |
III ve IV |
I, II ve IV |
II, III ve IV |
Rönesans ve ardından gelen modern dönem boyunca, Antik Çağ’ın Skolastik yorumunun yanıltıcı ve kısıtlayıcı olduğu düşüncesi yaygındır. Hümanist (insancıl) düşüncenin güçlendiği Rönesans Dönemi’nin aydını dikkatini Yunanca ve Latince edebiyat yapıtlarına yöneltmiştir. Retorik (hitabet sanatı) uzun dönem biçimsel mantığa dayalı akıl yürütmenin yerini almıştır. Aristoteles’in Ortaçağ boyunca süren egemenliğine tepki olarak, bu dönemin pek çok düşünürü Aristoteles’in mantığını neredeyse tümüyle yanlış saymaktadır. Aristotelesçi mantığa bir diğer eleştiri de yeni bilim düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Yeni bilim anlayışı dünyanın bilgisinin ancak duyu deneyi temel alınarak elde edilebileceğini kabul etmektedir. Böylece bilimsel bilgi özel durumlara ilişkin deney bilgisinin genelleştirilebilmesi durumunda olanaklıdır. Aristoteles’in ve Skolâstiklerin tümdengelimli biçimsel mantığı iddia edildiği gibi bilgiye ulaştıran bir araç değildir. Bu mantık ancak deneyimle elde edilen sonuçların düzenlenmesi işine yarayabilir. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi “Dünyanın bilgisi ancak duyu deneyi temel alınarak elde edilebilir.”, “Bilimsel bilgi özel durumlara ilişkin deney bilgisinin genelleştirilebilmesi durumunda olanaklıdır.”, Tümdengelimli biçimsel mantık ancak deneyimle elde edilen sonuçların düzenlenmesi işine yarayabilir.” ifadeleri Rönesans’ın başlangıç tarihi kabul edilen 14. yüzyıldan 19. yüzyılın sonuna kadar olan dönemdeki mantık anlayışını ve bilgiye ulaşma yollarını tanımlamaktadır. “Tümdengelimli biçimsel mantığın ise iddia edildiği gibi bilgiye ulaştıran bir araç olmadığı ifadesi dönemi yansıtmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap D’dir.
6.Soru
Stoa mantığının Peripatetik mantığın hangi bölümünde aşağıdakilerden hangisi özellikle etkili olmuştur?
Tanım ve bölme |
Kategoriler |
Beş tümel |
Koşullu tasımlar |
Kategorik tasımlar |
Stoa mantığı Ortaçağ Latin mantıkçılarının doğrudan ilgisini çekmemiş görün- mektedir. Peripatetik mantıkçıların Aristoteles mantığını yorumlayıp genişletirken Stoa mantığından yararlandıkları bilinmektedir. O¨rneğin, Stoa mantığının yoğun- laştığı önerme eklemleri mantığı Peripatetik mantıkta yerini özellikle koşullu ta- sımlar kısmında bulmuştur.
7.Soru
Russell’ın mantık ve mantık felsefesi ile ilgili çalışmaları arasında en önemlisi aşağıdakilerden hangisidir?
Grundzüge der Theoretischen Logik |
Grundgesetze der Arithmetik |
Grundgesetze |
Begriffsschrift |
Principia Mathematica |
Russell’ın mantık ve mantık felsefesi ile ilgili çalışmaları arasında en önemlisi Amerikalı matematikçi ve felsefeci Alfred North Whitehead (1861-1947) ile birlikte yazıp hacimli üç cilt hâlinde yayımladıkları Principia Mathematica’dır (Matematiğin İlkeleri).
8.Soru
Kategorematik terim nedir?
Kategorematik terim nedir?
Önermelerde özne ve yüklem konumunda geçen terimlerdir |
Önermelerde mantıksal sonuçtur |
Önermedeki tüm terimlerdir |
Mantık problemleridir |
Söz dizimi kuramıdır |
Genel bir ifade ile önermelerde özne ve yüklem konumunda geçen terimler kategorematik terimler olarak adlandırılır. Doğru cevap A'dır.
9.Soru
Frege’nin mantıkçı matematik görüşü ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?
Mantık konusundaki çalışmalarıyla matematikteki akıl yürütmeleri birbirinden ayırmıştır. |
Mantık önermeleri sadece dünya hakkında bilgi veren önermelerdir. |
Frege, geometri doğrularını kullanırken, Kantçı tutumun aksine doğrular geliştirmiştir. |
Tüm aritmetik önermelerin tanımlardan ve genel mantıksal çıkarım kurallarına başvurarak elde edilemeyeceğini savunmaktadır. |
Frege mantığında epistemoloji ve ontoloji ile ilgili konularda sorulara da yer verilir. |
Yaygın kanıya göre doğru matematik önermeleri aynı zamanda hem zorunlu (yani deneyimle yanlışlanamayan) hem de dünya hakkında bilgi veren önermelerdir. Bunun nasıl olanaklı olduğu matematik felsefesinde ortaya çıkan ilk sorulardan biridir. Bu soru aynı zamanda matematiğin varlık bilgisini (ontoloji) ve bilgi kuramını (epistemoloji) birleştiren en temel sorular arasındadır.
10.Soru
Çağdaş mantığın kurucusu aşağıdakilerden hangisidir?
Alfred North Whitehead |
Gottlob Frege |
Bertrand Russell |
Kurt Gödel |
Rudolf Carnap |
Alman matematikçi Gottlob Frege (8 Kasım 1848-26 Temmuz 1925) çağdaş mantığın kurucusudur.
11.Soru
Ortaçağ Latin mantığı Roma İmparatorluğu’nun Latince konuşulan Batı Roma ile Yunanca konuşulan Doğu Roma olarak ikiye ayrıldığı 5. yüzyıldan Rönesans’a kadar geçen dönemde Latin dünyasındaki mantık çalışmalarını kapsar.
Bu dönemde mantık geleneğinin canlı kalmasını sağlayan eğitim nerede verilmiştir?
Ortaçağ Latin mantığı Roma İmparatorluğu’nun Latince konuşulan Batı Roma ile Yunanca konuşulan Doğu Roma olarak ikiye ayrıldığı 5. yüzyıldan Rönesans’a kadar geçen dönemde Latin dünyasındaki mantık çalışmalarını kapsar.
Bu dönemde mantık geleneğinin canlı kalmasını sağlayan eğitim nerede verilmiştir?
Fransisken tarikatları |
Benedikten manastırları |
Dominiken tarikatları |
Oxford Üniversitesi |
Bolonya Üniversitesi |
1000’li yıllara kadar Ortaçağda mantık çalışmalarında dikkati çeken bir yenilik görülmemektedir. Bu dönemde mantık geleneğinin canlı kalmasını sağlayan Benedikten manastırlarındaki eğitim olmuştur. Doğru cevap B'dir.
12.Soru
Çağdaş mantıkçılar arasında kipli mantık için kullanışlı ve sağduyusal bir yorum (semantik) geliştirmeyi başaran ilk mantıkçı kimdir?
Emil Post |
Clarence Irving Lewis |
Gottlob Frege |
Bertrand Russell |
Rudolf Carnap |
Çağdaş mantıkçılar arasında kipli mantık için kullanışlı ve sağduyusal bir yorum (semantik) geliştirmeyi ilk başaran Rudolf Carnap’tır (1891-1970).
13.Soru
Bir terimin bir şeyi (bir bireyi ya da bir tümeli) göstermek üzere atanmış olması, en azından bir şeyi gösterebilme özelliğine sahip olmasına ne ad verilir?
Gönderme |
Koşaçlama |
Adlama |
İmleme |
Görelik |
İmleme (signification) bir terimin bir şeyi (bir bireyi ya da bir tümeli) göstermek
üzere atanmış olması, en azından bir şeyi gösterebilme özelliğine sahip olmasıdır. Bir şeyin kendi başına ya da diğer terimlerle birlikte imlemli (significant) olması o şeyin bir terim olmasının gereğidir.
14.Soru
Koşul ekleminin farklı yorumlanması gerektiği düşüncesini temel alarak bir mantık sistemi geliştiren ilk çağdaş mantıkçı aşağıdakilerden hangisidir?
Gottlob Frege |
Kurt Gödel |
Emil Post |
Clarence Irving Lewis |
Rudolf Carnap |
Koşul ekleminin farklı yorumlanması gerektiği düşüncesini temel alarak bir mantık sistemi geliştiren ilk çağdaş mantıkçı Clarence Irving Lewis (1883-1964) olmuştur.
15.Soru
Mill’in tikel bir durum veya tikel durumlar hakkında doğru olduğunu bildiklerimizin bu durumlarla belirli ve kendilerine de uygulanabilen bakımlardan benzeşen tüm durumlarda doğru olacağını çıkarsadığımız akıl işlemi olarak tanımladığı kavram nedir?
Tümevarım |
Akıl Yürütme |
Sezgicilik |
Çelişmezlik İlkesi |
Çağrışımı Olan |
...tümevarım tikel bir durum veya tikel durumlar hakkında doğru olduğunu bildiklerimizin bu durumlarla belirli ve kendilerine de uygulanabilen bakımlardan benzeşen tüm durumlarda doğru olacağını çıkarsadığımız akıl işlemidir. Bir başka deyişle, tümevarım bir sınıftaki belirli bireyler için doğru olanın bu sınıftakilerin tümü için doğru olduğunu veya belirli zamanlarda doğru olanın benzer koşullar altında tüm zamanlarda doğru olacağı sonucunu çıkardığımız işlemdir. (Mantık Sistemi, Kitap III, Bölüm 2 §1) Mill’in bu tanımlamasından da anlaşıldığı gibi doğru cevap A’dır.
16.Soru
Port Royal mantıkçıklarının bilimin yöntemine ilişkin ortaya koyduğu kuraların en belirgin özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
Kararlılık |
Düzgünlük |
Sıralılık |
Sınıflılık |
Açıklık |
Yöntem bölümünün XI. alt bölümünde özetledikleri bu kuralların ikisi tanımlarla, ikisi belitlerle, ikisi tasımlarla, son ikisi de yöntemle ilgilidir:
- Hiçbir terimi açıkça tanımlanmamış olmaktan dolayı karanlık veya çok-anlamlı bırakmamak,
- Tanımlarda sadece anlamı apaçık olan veya daha önceden tanımlanmış terimlere yer vermek,
- Sadece apaçık önermeleri belit (aksiyom) olarak kabul etmek,
- Sadece çok az bir dikkat sonucunda doğruluğu görülebilenlerin apaçık olduğunu kabul etmek,
- Az da olsa karanlıkta kalan tüm önermeleri kanıtlamak ve bu önermelerin
kanıtlamalarında sadece daha önce verilen tanımlara, kabul edilen belitlere ve önceden kanıtlanmış önermelere yer vermek, - Zihinde terimlerin yerine bu terimleri kısıtlayan ve açıklayan tanımları koymayı ihmal ederek bu terimlerin çokanlamlılığından yanılmamak,
- Koşullar elverdiğince, şeyleri doğal düzeninde ele almak, en genel ve en yalın olanla başlayıp ve farklı türlere geçmeden önce cinsin doğasına ait özellikleri açıklamak,
- Koşullar elverdiğince, bir cinsi tüm alt türlerine, bir bütünü tüm parçalarına, bir problemi tüm durumlarına bölmek (Arnauld & Nicole, 1996, s. 259).
Bu kurallar değerlendirildiğinde en belirgin özelliğinin açıklık olduğu söylenebilir.
17.Soru
Eksiklik teoremleriyle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Gödel’in adının mantık dünyasında sıklıkla anılmasını sağlayan teoremdir. |
Gödel’in Hilbert programı içindeki çalışmalarının bir sonucunda ortaya çıkmıştır. |
Doğal sayılar aritmetiği için Richard Dedekind’in verdiği belit sistemi göz önünde bulundurulabilir. |
Eksiklik teoremlerinde üç tane belit vardır. |
Sx = Sy › x = y (y hiçbir sayının ardılı değildir) |
?x Sx ? 0 (0 hiçbir sayının ardılı değildir.)
Sx = Sy › x = y (Her sayının bir tek ardılı vardır)
18.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Mill’in mantık çalışmaları ile ilgili doğrudur?
Tümdengelim yaklaşımını benimsemiştir. |
Akılcılığı ön planda tutmaktadır. |
Doğalcı görüşe karşıdır. |
A posteriori bilgi anlayışı vardır. |
Sezgiciliği benimsemiştir. |
Mantık bakımından Mill’in çalışmasının önemi deneyci felsefeye sıkıca bağlı bir tümevarımlı mantık görüşünü sistemleştirmesidir. Mill kuramsal felsefede doğalcı görüşe her zaman bağlı kalmıştır. Buna göre dünyayı açıklamada elimizdeki en iyi araçlar doğa bilimlerinin bize sağladıklarıdır. Us ve istenç de içinde olmak üzere her şey doğal terimlerle anlaşılmalı ve araştırılmalıdır. Sonuç olarak, Mill’in anlayışına göre ahlak felsefesini de içine alan insan bilimleri de aslında doğa bilimleridir. Sadece insan bilimlerinde bilginin nesnesi doğal varlıklar olarak insanlardır. Sezgici felsefenin özellikle matematik ve mantık gibi bazı alanlardaki usa dayalı ve dış dünyanın deneyiminden bağımsız olduğu kabul edilen bilginin varlığından güç aldığını düşünen Mill, a posteriori bilgi anlayışını bu alanlara da genişletmeyi hedefler. Buna göre, matematik ve mantık ilkeleri de deneyime dayalı olarak gerekçelendirilebilir.
19.Soru
Aristoteles mantığını temel alan Skolastik mantığı bu bakımdan yetersiz bularak eleştiren düşünürlerin başında aşağıdakilerden hangisi gelmekteydi?
Aristoteles mantığını temel alan Skolastik mantığı bu bakımdan yetersiz bularak eleştiren düşünürlerin başında aşağıdakilerden hangisi gelmekteydi?
Francis Bacon |
Petrus Ramus |
Aristoteles |
Descartes |
Hobbes |
Aristotelesçi tümdengelimli mantığın bilgiye ulaşmanın güçlü ve güvenilir bir ara- cı olduğu düşüncesi artık kolaylıkla kabul edilen bir düşünce olmaktan çıkmıştır. Aristoteles mantığını temel alan Skolastik mantığı bu bakımdan yetersiz bularak eleştiren düşünürlerin başında Francis Bacon (1561-1626) gelmektedir.
20.Soru
Çağdaş mantığın kurucusu sayılan ünlü bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir?
Alfred North |
Boole |
Frege |
Gödel |
Russell |
Çağdaş mantığın kurucusu sayılan ünlü bilim adamı Frege'dir. Frege ne geleneksel mantığın (Aristoteles mantığı) ne de döneminde yaygın kabul gören mantık sistemi olan Boole mantığının mantıkçı programını gerçekleştirmek bakımından yeterli olmadığı sonucuna varmıştır. Bu düşünceyle, Frege mantıkçı programının ilk adımını gerek duyduğu bir mantık sistemi oluşturmaya girişerek atmıştır. Bu çabasının ilk ürünü 1879 yılında yayımlanan Beggriffschrift (Kavram Yazısı) başlıklı çalışmasıdır.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ