Medya ve Etik Ara 1. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Etik kavramının kökeni Yunanca'da hangi kökten gelmektedir?
Ethos |
Mos |
Hulk |
Ethical |
Ethic |
Etik kavramının kökeni Yunanca ethos sözcüğünden türetilmiştir. Türkçe’de moral olarak ta kullanılan ahlak sözcüğü, Arapçada “hulk”, Latince' de ise, “mos” sözcüklerinden gelmektedir. Etik ve ahlak törelerden kaynaklı; geleneksel, göreneklere dayalı alışkanlıklar, yerleşik hale gelmiş duygu birikimleri, karakter, huy, mizaç anlamlarına gelmektedir.
2.Soru
Türkiye’deki ilk internet bağlantısı ne zaman sağlanmıştır?
2015 |
2003 |
1992 |
1991 |
1993 |
Türkiye’deki ilk internet bağlantısı 1993 yılında sağlanmıştır. İlk cep telefonu görüşmesi ise 23 Şubat 1994 tarihinde yapılmış ve Türkiye’nin ilk GSM operatörü kurulmuştur.
3.Soru
Medyada ikinci gelir kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?
Üretilen içeriğin izleyiciye sunulması |
Reklam ve tanıtım faaliyetlerinden elde edilen gelir |
Aboneliklerden sağlanan gelir |
Reytinglerden sağlanan gelir |
Satışlardan sağlanan gelir |
Reklam ve tanıtım faaliyetlerden sağlanan gelir, gazete, dergi sayfalarında yer; radyo ve televizyon yayınlarında zaman satışı, çoklu medya ortamlarında her ikisinin birden satışı ile gelir kaynağına dönüşür.
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Ombudsmanlık ya da okur temsilciliği gibi izlerkitle ile medya kuruluşları arasında yer alarak kamusal dengenin korunması, yayından kaynaklanan hataların ve sorunların ortadan kaldırılması için geliştirilmiş bir kurumdur?
Okur Temsilcisi |
Kamu Editörü |
Özdenetim |
Muhabir |
Gazeteci |
Ombudsmanlık ya da okur temsilciliği gibi izlerkitle ile medya kuruluşları arasında yer alarak kamusal dengenin korunması, yayından kaynaklanan hataların ve sorunların ortadan kaldırılması için geliştirilmiş bir diğer kurum “kamu editörlüğüdür”. Doğru cevap B'dir.
5.Soru
Medya çalışanlarının çalışma ortam ve koşullarının etik açıdan sorunlu sayılabilecek örneklere yol
açmasında yalnızca çalışanın kasıtlı / bilinçli eylemleri olduğunu düşünmek eksik, dolayısıyla hatalı
bir yaklaşım olacaktır. Aşağıdakilerden hangisi etik açıdan tartışma yaratan eylemlerin sebeplerinden değildir?
Zamana karşı yarış |
rating |
Daha fazla tatil isteği |
tiraj kaygısı |
teknolojinin sunduğu imkanları |
Medya çalışanlarının çalışma ortam ve koşullarının etik açıdan sorunlu sayılabilecek örneklere yol
açmasında yalnızca çalışanın kasıtlı / bilinçli eylemleri olduğunu düşünmek de eksik, dolayısıyla hatalı
bir yaklaşım olacaktır. Zamana karşı yarış, rating / tiraj kaygısı, teknolojinin sunduğu imkanları
kullanarak etkiyi, ilgiyi artırma gibi koşul ve gereksinimler etik açıdan tartışma yaratan eylemlerin sebebi
olabilmektedirler.
6.Soru
Daha sonraları ABD Anayasası’nı oluşturacak olan temel metinlerden biri kabul edilen Virginia Haklar Bildirisi’nin 12. maddesi (The Virginia Bill of Rights) şu hükümlere yer vermekteydi: “Basın özgürlüğü, özgürlüklerin büyük kalelerinden biridir ve hiçbir zaman, müstebit∗ hükümetler dışında bir yönetim onu kısıtlayamaz.” 1776 tarihinde kabul edilen Virginia Haklar Bildirisini kim kaleme almıştır?
Daha sonraları ABD Anayasası’nı oluşturacak olan temel metinlerden biri kabul edilen Virginia Haklar Bildirisi’nin 12. maddesi (The Virginia Bill of Rights) şu hükümlere yer vermekteydi: “Basın özgürlüğü, özgürlüklerin büyük kalelerinden biridir ve hiçbir zaman, müstebit∗ hükümetler dışında bir yönetim onu kısıtlayamaz.” 1776 tarihinde kabul edilen Virginia Haklar Bildirisini kim kaleme almıştır?
Adam Smith |
Johannes Gutenberg |
Thomas Jefferson |
Willam Caxton |
Johannes Kepler |
1776 tarihinde kabul edilen Virginia Haklar Bildirisi, ABD’nin üçüncü Başkan’ı Thomas Jefferson tarafından kaleme alınmıştır. Daha sonraları ABD Anayasası’nı oluşturacak olan temel metinlerden biri kabul edilen Virginia Haklar Bildirisi’nin 12. maddesi (The Virginia Bill of Rights) şu hükümlere yer vermekteydi: “Basın özgürlüğü, özgürlüklerin büyük kalelerinden biridir ve hiçbir zaman, müstebit∗ hükümetler dışında bir yönetim onu kısıtlayamaz."
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ombudstmanlık ile ilgili cezai yaptırımlardan biridir?
Hapis cezası |
Kınama cezası |
Para cezası |
Uzaklaştırma cezası |
İşten çıkarma |
Ombudsmanın yasalarla tanımlanmış yargı yetkisi, kınama dışında bir yaptırım gücü yoktur. Doğru cevap B'dir.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi basın mesleğinde çalışanları ve meslek örgütlerini ilgilendiren ilkeler arasında sayılamaz?
Meslek çalışanları ile uyumlu ilişkiler geliştirme |
Düzeni bozmaya yönelik her türlü girişimi reddetme |
Haberi yorumdan ayırma |
Yanlış haberin düzeltilmesi |
Kişilerin duygu ve haklarına saygılı olma |
Yalnızca basın mesleğinde çalışanları ve meslek örgütlerini ilgilendiren ilkeler; mesleğin yüceltilmesi, çıkarlarının korunması, düşünce hakkına saygı ve ortak zihniyet gösterme zorunluluğunu kapsamaktadır. Bunlar düzeni bozmaya yönelik her türlü girişimi reddetme, gerçeği bulma, haberi yorumdan ayırma, yanlış haberin düzeltilmesi, kişilerin manevi duygularına karşı ve haklarına saygılı olma gibi ilkelerdir. Hakaret, din, ırk, siyasi görüş, cinsiyet gibi nedenlerden kişiler arasında ayrım yapılmasını engelleyen ilkeler de mesleğin saygınlığında rol oynamaktadır. Gazetecilikte mesleki sırları, basın ve ifade özgürlüğünü savunarak uluslararası işbirliğini destekler tavırlar da mesleğin yüceltilmesinde etkili olmaktadır.
9.Soru
- Mahremiyet
- Doğruluk
- Çocuklar
- Din
- Kadınlar
Yukarıdaki ifadelerden hangisi/hangileri kendi etik kuralları olan BBC'nin yayın ilkeleri kılavuzunda yer alan bölümlerden biridir?
II ve V |
II, III ve V |
I, III ve IV |
I, II, III ve IV |
Hepsi |
BBC Birleşik Krallığa ve deniz aşırı alanlarına radyo ve televizyon hizmetleri sağlayan bir kurumdur. Dünya genelinde yayın yapan ve bunun bilincinde olarak kendini küresel bir yayın kuruluşu olarak konumlandıran BBC yayın ilkelerini ve etik kurallarını da bu çerçevede oluşturmuştur. BBC’nin oluşturduğu bu yayıncılık anlayışı, onun küresel bir şirkete dönüşmesinde, dünyanın her tarafında izlerkitlesi olmasında başka bir ifadeyle marka olmasında etkili olmuştur. Evrensel etik değerlerin anlaşılması ve haberciliğe yansımasının görülebilmesi konusunda BBC tarafından hazırlanan Yayın İlkeleri Kılavuzu 17 bölümden oluşmaktadır.
- BBC’nin Editoryal Değerleri
- Yayın İlkeleri Hakkında
- Doğruluk
- Tarafsızlık ve Fikir Çeşitliliği
- Hakkaniyet, katkıcılar ve rıza
- Mahremiyet
- Suç ve Anti-Sosyal Davranışlar
- Zarar Verici ve Gücendirici Konular
- Çocuklar
- Siyaset ve Kamu Siyaseti
- Savaş, Terör ve olağanüstü Olaylar
- Din
- Editoryal Dürüstlük ve bağımsızlık
- Dış İlişkiler
- İzleyicilerimizle Etkileşim
- Hukuk
- Hesap verme Yükümlülüğü
Doğru cevap D'dir.
10.Soru
“.Basın özgürlüğü denilen şey, burjuva toplumlarında, fakir halkı, mazlum ve sömürülen kitleleri, gazetelerini milyonlarca basarak, her gün, sistemli ve sürekli bir şekilde, aldatan, uyutan ve onların ahlakını bozan zenginlere ait bir yetkiden ibarettir... Şu anda gerçeği ellerinde tutanlar zenginler ve büyük partilerdir." sözleri kime aittir?
“.Basın özgürlüğü denilen şey, burjuva toplumlarında, fakir halkı, mazlum ve sömürülen kitleleri, gazetelerini milyonlarca basarak, her gün, sistemli ve sürekli bir şekilde, aldatan, uyutan ve onların ahlakını bozan zenginlere ait bir yetkiden ibarettir... Şu anda gerçeği ellerinde tutanlar zenginler ve büyük partilerdir." sözleri kime aittir?
Marx |
Lenin |
Mussolini |
Hitler |
Stalin |
Sovyet rejimini kuran Bolşevik Devrim’in lideri Lenin, gazetenin yönlendiren ve düzenleyen niteliğe sahip bir propaganda aracı olması nedeniyle, genel anlamda kitle iletişim araçlarının devlet tarafından denetlenmesi gerektiğini söylemiştir.
Ayrıca Lenin, Basın Özgürlüğü Üzerine adlı makalede şunları belirtmektedir: “... ‘Basın özgürlüğü denilen şey, burjuva toplumlarında, fakir halkı, mazlum ve sömürülen kitleleri, gazetelerini milyonlarca basarak, her gün, sistemli ve sürekli bir şekilde, aldatan, uyutan ve onların ahlakını bozan zenginlere ait bir yetkiden ibarettir... Şu anda gerçeği ellerinde tutanlar zenginler ve büyük partilerdir.’... Bolşevik lideri uydurma haber makinesinin devletin elinde istediği gibi kullanılmasını istemektedir... Lenin açıkça söylüyor: ‘Bir gazete sadece bir propaganda ve tahrik aracı değil, aynı zamanda toplumu örgütleme aracıdır da’...”
11.Soru
"Elektronik-karşılıklı bağımlılığın, dünyayı bir küresel köy imgesine uygun biçimde yeniden yarattığını belirten" akademisyen ve iletişim kuramcısı kimdir?
"Elektronik-karşılıklı bağımlılığın, dünyayı bir küresel köy imgesine uygun biçimde yeniden yarattığını belirten" akademisyen ve iletişim kuramcısı kimdir?
Marshall McLuhan |
Theodor W. Adorno |
John Stuart Mill |
Jeremy Bentham |
Theodore Peterson |
Soğuk Savaş döneminde, iletişim kanalları ve araçlarının kullanımı kısıtlı iken, 1990 sonrasında ve özellikle internetin kullanılmaya başlaması ile dünyadaki iletişim etkinliği adeta bir çığ gibi büyüyerek, Kanadalı akademisyen ve iletişim kuramcısı Marshall McLuhan’ın öngörüsünde olduğu gibi dünya “küresel köy” haline gelmiştir. “McLuhan yeni elektronik-karşılıklı bağımlılığın, dünyayı bir küresel köy imgesine uygun biçimde yeniden yarattığını belirtmiştir. Küçük bir köyde bir arada yaşarmışçasına birbirinden haberdar olan insanlar bütün dünyayı bir bütün olarak algılayacaktır.” Bu algının yaratılması ve sürdürülmesinde “iletişim” tartışmasız biçimde ilk sıradadır.
12.Soru
Türkçe'de etik sözcüğünün kullanımından önce sözcüğün kapsadığı düşün ve eylem alanını ifade eden hangi sözcük kullanılmaktaydı?
Ahlak |
Din |
Estetik |
Davranış |
Tutum |
Türkçe'de şu an ahlak ve etik aynı anlamda kullanılmaktadır. Fakat etik sözcüğünün kullanımından önce ahlak sözcüğü etik anlamında kullanılmakta idi.
13.Soru
Okur temsilciliği kurumu aşağıdaki ülkelerden hangisinde ilk olarak kullanılmıştır?
Japonya |
ABD |
İsviçre |
Türkiye |
Fransa |
Bu model ilk kez Japonya’da Asahi Shimbun gazetesinde 1922 yılında kurulmuştur. Sistem daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde geliştirilerek uygulanmıştır. Bu modelde basın kuruluşu Türkçede “okur temsilcisi” olarak karşılık bulan görevliyi kendisi belirler, okur temsilcisi parçası olduğu yayın kuruluşunun çalışanlarına mesleki sorumluluklarını hatırlatır. Kurum içi iletişim kanalları aracılığıyla yazılı eleştiriler yayınlar ve okuyucu şikâyetlerini değerlendirir. Bu Amerika Birleşik Devletlerinde ilk kez Lousville Courier Journal ve Lousville Times’da uygulanmaya başlanmıştır. Bu modelde okur temsilcisinin maaşı okur temsilciliği görevini yürüttüğü basın kuruluşu tarafından ödenir. Sistem okur temsilcisinin bir kuruma bağlı olması ve maaşını çalıştığı o kurumdan alması nedeniyle eleştirilmektedir. Eleştiri okur temsilciliği sisteminin, ombudsmanlık mekanizmasını, bir halkla ilişkiler etkinliğine dönüştürmekle suçlamaktadır.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi ombudsmanlık kurumunun görev ve işleyişine ilişkin doğru bilgi içermektedir?
Ombudsmanın resmi hiçbir kurumla bağı yoktur. |
Ombudsman okur veya izleyiciler arasından seçilir. |
Ombudsmanın basın meslek alanında çalışma geçmişi bulunmalıdır. |
Ombudsman görev yaptığı kurumun yöneticileri arasında yer alır. |
Ombudsman görev yaptığı kurumda habercilik yapamaz. |
Ombudsman, vatandaşın koruyucusu anlamına gelen İsveççe kökenli bir sözcüktür. Ombudsman modeli İsveç’teki kendi kendini denetleme uygulamasından esinlenerek geliştirilmiştir. Bu uygulamada ombudsman okurların basınla ilgili şikâyetlerini ilettikleri kişidir. Resmi hiçbir kurumla bağı yoktur, maaşı İsveç yayıncılar derneğindeki gazeteciler tarafından ödenir. Bu uygulamanın diğer bir biçimi de basın organının kendi ombudsmanını belirlemesidir. Bu modelde ombudsman rolüne soyunan kişi ilişkide olduğu kurum içinde yazılı eleştiriler yayınlayarak, habercilere mesleki sorumluluklarını hatırlatır.
15.Soru
“Düşünce ve kanaatlerin özgürce iletilmesi insanın en değerli haklarından birisidir. Her yurttaş özgürce konuşup yazabilir ve basım yapabilir, yalnız yasada öngörülen hallerde bu özgürlüğün kötüye kullanımından sorumludur.”
Yukarıdaki ifade hangi metinde yer almaktadır?
Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi |
Amerikan Virginia Haklar Bildirisi |
İngiliz Magna Carta Sözleşmesi |
ABD Anayasası İlk Değişiklik Maddesi |
Papalık İndex Librorum Prohibitorum Belgesi |
1789 Fransız İhtilali, 14 Temmuz’da Bastille hapishanesinin basılması ve suçluların salıverilmesi ile başlar. Daha sonra ise, ihtilalin manifestosu niteliğinde olacak biçimde yayımlanmış olan İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’nde düşünce ve kanaat özgürlüğüne yer verilir. 26 Ağustos 1789 tarihli, bu bildirgenin 11. maddesi ise şu şekilde düzenlenmiştir: “Düşünce ve kanaatlerin özgürce iletilmesi insanın en değerli haklarından biridir. Her yurttaş özgürce konuşup yazabilir ve basım yapabilir, yalnız yasada öngörülen hallerde bu özgürlüğün kötüye kullanımından sorumludur.”
16.Soru
Aşağıda sıralanan etik davranış kurallarından hangisi bireyin kendine özgü kalmasını istediği bir alan veya içeriğin ihlal edilmemesiyle ilgilidir?
Özel hayatın gizliliği |
Doğruluk ve dürüstlük |
Tarafsızlık ve objektif olmak |
Kişisel çıkarlara prim verilmemesi |
Cevap ve düzeltme hakkına saygı |
Etik davranışlar medya çalışanları kapsamında ele alındığında, etik olarak görülen davranış kuralları;
• Doğruluk ve dürüstlük
• Tarafsızlık ve objektif olmak
• Meslek sırrı- haber kaynağına saygı ve sadık olmak
• Haber ve yorum ayrımı
• Mahremiyet ya da özel hayatın gizliliğine saygı
• Eleştiri sınırını aşmama- iftira, hakaret, kötüleme ve asılsız iddialardan kaçınma
• Cevap ve düzeltme hakkına saygı
• Kişisel çıkarlara pirim verilmemesi
• Gerçeklerin kurumsal çıkarlardan önce tutulması
• Şiddete, porno yayınlara ve terörizme karşı duruş sergileme
17.Soru
Toplum yaşamında etiğin karşılığı aşağıdaki ifadelerden hangisinde doğru olarak verilmektedir?
İnsanların birbirleriyle ilişkilerinde uymaları beklenen kurallar kümesi, genel ahlak |
İyinin tanımlanması, insanın ideal davranışlarının formüle edilmesi |
Belli bir alanda etkinlik gösteren kişilerin uymaları gereken kuralların belirlenmesi |
Gerçeklerin ve bireysel/kurumsal çıkarların ayrıştırılması |
Zorunlu, yasak ve yasak olmayan kavramlar arasındaki mantıksal ilişkinin bireylerce özümsenmesi |
Etik insanın toplumsal ölçekte gerçekleştirdiği ve başkalarını etkileyen sonuçları olan davranışları/eylemleri/yapıp etmeleri ve bunları biçimlendiren düşünme süreçleri ile ilgilidir. Bu ilgili oluş çerçevesinde etiğin somut olarak ortaya çıkışı üç biçimde olmaktadır:
i. Felsefenin bir ana alanı olarak etik, davranışlar bağlamında iyinin ne olduğu ve nelerin iyi olduğu konusunu ele almakta; insanın ideal davranışlarını formüle etmeyi amaçlamaktadır,
ii. Toplum yaşamında etiğin karşılığı, insanların birbirleriyle ilişkilerinde neleri yapmaları ve nelerden kaçınmaları gerektiğiyle ilgili bir kurallar kümesi; kısaca genel ahlaktır,
iii. Belli bir alanda etkinlik gösteren kişilerin uymaları gereken kuralların belirlendiği ve o alana özgü uygulamalardaki istenen davranışların irdelendiği meslek etikleri; ilk ikiye göre daha yenidir ve bir bakıma onların bir sentezidir.
18.Soru
Ahlakın hür iradeyi, gönüllü davranışı ve bağımsız olarak seçebilmeyi gerektirdiğini ileri süren Helenistik dönem düşünürü aşağıdakilerden hangisidir?
Aristoteles |
Platon |
Epiküros |
Sokrates |
Pyrrho |
Nikomakhos Ahlakı adlı yapıtta Aristoteles (M.Ö. 384-322) ahlakın hür iradeyi, gönüllü davranışı ve bağımsız olarak seçebilmeyi gerektirdiğini ifade eder. Ona göre kişinin bilgisizlik ve zorlama nedenlerinin dışında ancak ahlaki sorumluluğu bulunur.
19.Soru
1) Kamuoyunda oluşması istenen durumları belirlemek 2) Fikirleri belirlemek, 3) Farklılaştırarak sunmak , 4) Etik ilkelerle öz denetim mekanizmasını benimseme
ihtiyaçlarını ortaya koymak.Yukarıda sıralanan kavramlardan hangileri objektif, doğru, ilkeli ve sorumlu gazetecilik anlayışının hakim olduğu bir medya ortamının yaratılmasında gereklidir?
1,2,3 |
2,3,4 |
1,2,3,4 |
2,3 |
1,3,4 |
Objektif, doğru, ilkeli, sorumlu gazetecilik anlayışının hakim olduğu bir medya ortamının yaratılması; kamuoyunda oluşması istenen durumları, fikirleri belirlemek, farklılaştırarak sunmak ve medya sektörünün etik ilkelerle öz denetim mekanizmasını benimseme ihtiyaçlarını ortaya koymakla mümkün kılınacaktır.
20.Soru
söz ve basın özgürlüğü bağlamında ABD Kongresi’ni bağlayıcı bir hükme yer veren Amerikan Anayasası’nın İlk Değişiklik Maddesi (The First Amendment) hangi tarihte kabul edilmiştir?
1776 |
1789 |
1791 |
1803 |
1850 |
15 Aralık 1791 tarihli Amerikan Anayasası’nın İlk Değişiklik Maddesi (The First Amendment) ise söz ve basın özgürlüğü bağlamında ABD Kongresi’ni bağlayıcı bir hükme yer vermekteydi. Buna göre hüküm şu şeklide kaleme alınmıştı: Kongre... söz ve basın özgürlüğünü kısıtlayıcı yasa yapamaz. Doğru cevap C'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ