Türkiye’de özel televizyonların karasal yayıncılık girişimleri açısından 1990 yılı milat olarak kabul edilmektedir. O dönemde Türkiye’de özel televizyon yayıncılığıyla ilgili yasal düzenlemeler bulunmadığı için ilk özel televizyon kanalı olan Magic Box şirketine ait Star 1 ilk yayınını yurtdışından yapmış, uydu üzerinden yapılan bu yayın Türkiye’de küçük çanak antenlerle izlenmiştir.

Haber, aktüelite programları, konferanslar, paneller ve belgeseller

e

1946’da 202 gazete 100 bin toplam tiraja sahipken, 10 yıl sonra büyük bir patlamayla birlikte bu rakam 1 milyonu aştı. Başyazıya dayanan gazetecilik anlayışından haber ve resme dayalı gazeteciliğe geçildi. Bu dönüşümde en büyük pay 1948’de kurulan Hürriyet’in olmuştur.

TRT’nin gerek BBC modelinden farklı olarak reklam alması gerekse örgütlenme olarak özerk olmaması nedeniyle kamu yayın sisteminden çok karma yayın sistemine uygun bir kurum olduğu yönünde görüşler vardır. Karma yayın sistemi, kamu yayıncılığı ile ticari yayıncılığın aynı anda var olduğu sistemlerdir.

Gazetecinin kıdem tazminatı almaya hak kazanabilmesi için ilk koşul, basın iş sözleşmesinin Kanunda öngörülen hâllerden biri ile sona ermiş olmasıdır. Gazeteciye kıdem
tazminatı almaya hak kazandıran ve kazandırmayan haller şunlardır:
• Fesih dışında sona erme hâllerinden gazetecinin ölümü hâlinde gazetecinin eşi ve
çocuklarına ve bunlar bulunmadığı taktirde geçimi gazeteci tarafından sağlanan
aile üyelerine ölüm tazminatı ödenir. Yazarlar arasında ölüm tazminatının kıdem
tazminatı niteliğinde olduğuna dair görüş birliği mevcuttur. Basın iş sözleşmesinin
tarafların anlaşması ile sona ermesi veya belirli süreli iş sözleşmelerinde sürenin
dolması, gazeteciye kıdem tazminatı isteme hakkı vermez.
• Basın iş sözleşmesinin gazeteci tarafından bildirimli feshinde gazeteci kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz. Bununla birlikte toplu iş sözleşmesine veya basın
iş sözleşmesine konulacak hüküm ile gazetecinin sözleşmesini bildirimli feshi hali
için de kıdem tazminatı ödeneceği kabul edilebilir. İşverenin gazetecinin belirsiz
süreli basın iş sözleşmesini bildirimli feshetmesi hâlinde, gazeteci kıdem tazminatı
almaya hak kazanır.
• İş sözleşmesini Basın İş Kanunu’nun 11. maddesine göre, görevin ifasıyla ilgili konularda gazetecinin bilerek veya ağır bir ihmali sonucu olarak mevkutenin itibar
ve şöhretine zarar verecek fiil ve harekette bulunması nedeniyle fesheden işveren,
gazeteciye kıdem tazminatı ödemekle yükümlü değildir. Ekleyelim ki gazetecinin
uğradığı hastalık sebebiyle iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilemez. Ancak
bu hastalığın altı aydan fazla uzaması hâlinde tazminat verilmek suretiyle sözleşmenin feshi yoluna gidilebilir (m.12). Kanunun bu hükmünde ifade edilen tazminat da kıdem tazminatıdır. Dolayısıyla hastalık sebebiyle fesihlerde de kıdem
tazminatının ödenmesi gerekir.

Yayın Yönetmeni: Ana kumanda odasında görev yapan yayın yönetmeni, tüm programların, reklamların, fragmanların önceden belirlenen yayın akışı doğrultusunda yayına girmesinden sorumludur. Televizyon yayıncılığında, günler öncesinden yayın akışı belirlenir ve herhangi bir aksama bütün akışı bozacağından her programın, içeriğin ayrılan zaman içerisinde yayınlanması esastır.

1990’lı yıllardan günümüze kadar medya sektörünün gelişimi değerlendirildiğinde, Türkiye’deki büyük sermaye sahiplerinin medya alanına ciddi oranda ilgi duydukları görülmüştür. Medya sektörünün farklı alanlarındaki satın almalar sayesinde, sermaye sahiplerinin medya sahipliği sayesinde kar etmenin yanı sıra, önemli konumlara geldikleri bilinmektedir. 

Sendikalar, sanayi devrimi sonrasında endüstrileşmenin ortaya çıkarmış olduğu kötü koşullarda çalışmak zorunda kalan insanlar ve onlara bu iş karşılığı ücret ödeyen kişiler arasındaki ilişkilerin çalışan lehine düzenlenmesi amacıyla oluşturulmuş sosyal örgütlenmeler olarak ortaya çıkmıştır

2000’lere doğru Türkiye’de medya alanındaki yatırımlarıyla dikkat çeken bir diğer medya grubu da Şahenk Ailesinin Doğuş Grubudur. Grup özellikle banka, otomotiv ve medya alanındaki yatırımlarıyla bilinmektedir. Doğuş Grubu, 1993 yılında Doğan Grubu ile birlikte kurduğu Kanal D televizyonu ile medya sektörüne girmiş ve iki yıl sonra da çekilmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir. 

7

Kolektif şirket için uygulanan birçok kanun maddesi komandit şirketler için de geçerlidir. En az sermaye zorunluluğu yoktur. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir. 

1980’deki askeri müdahaleden sonra ulusal basın gibi yerel gazeteler de birtakım baskılarla ve kısıtlamalarla karşılaşmışlardır. Yerel gazetelerin yüksek olan sayısı, 24 Ocak kararlarından sonra kağıt sübvansiyonunun kaldırılması nedeniyle azalmıştır.

Yerel gazetelerin birçoğunun satış geliri yetersizdir. Bunda satışların ve abonelerin sayı olarak düşük oluşu yanında, gazete birim fiyatının düşük tutulması da etkendir. Esasen, satıştan gelir elde etme birincil amaç olmaktan çıkmıştır. Çalışanların koşullarını da doğrudan etkileyen gelir durumu genellikle resmî ilanlara bağlıdır. Gazeteler belli bir satışı sağlayarak, Basın İlan Kurumu’nun asgari şartlarını yerine getirmek ve o ilde dağıtılan resmî ilan/reklam bedelinden pay almak için çaba göstermektedir.

697

Tek Kişi İşletmesi: Emek, sermaye ve sorumluluk açısından bir kişinin gözetiminde olan işletmelerdir. Tek kişinin kurduğu bu tür işletmelerde işletme sahibi işletmeye koyduğu sermaye dışında kendi öz varlığı ile de borçlulara karşı sorumludur. Basın işletmeciliğinde daha çok yerel düzeyde görülür. Doğru cevap D'dir. 

Uzan ailesinin “medya” alanındaki en dikkate değer girişimi, Ahmet Özal’la ortaklaşa 1989 Ağustos’ta kurdukları Magic Box Şirketiyle Türkiye’nin ilk özel televizyonu Star 1’i faaliyete geçirmeleridir.

Havuz sistemi ile basın çalışanın tek ücret karşılığında birkaç gazete ve televizyona hizmet vermektedir.

Görüldüğü üzere 80’li yıllar darbeyle başlamış, ardından basın dışı sermayenin gazeteciliğe dâhil olmasıyla iletişim ortamı holdingleşmiş, dolayısıyla geleneksel gazeteciliğin sınırları ve ilkeleri ciddi bir değişim yaşamıştır.