1, 2 ve 4

Medya günümüzde, sosyal ve siyasal düzeyde yüksek etkileme potansiyali yanı sıra, geçmişteki durumun tam aksine, kârlılık oranı çok yüksek bir yatırım alanıdır. Oysa basın (medya) kuruluşlarının işleyişinin salt piyasa koşullarına bırakılıp bırakılamıyacağı öteden beri, liberal görüş çerçevesinde dahi, önemli bir tartışma ve demokrasi mücadelesinin temel bir konusudur. Ayrıca son zamanlarda, medya gruplarının ve medya alanına sonradan giren holdinglerin yeni iletişim teknolojileri ve araçları alanına da yayıldıkları ve başta bu alan olmak üzere küresel şirketlerle ortaklığa gittikleri gözlenmektedir. Dolaysıyla Türk basınının da neo-liberal düzenle uyumlandığı, yayın içeriklerinde de bu ekonomik ve kültürel yönelimin etkisi olduğu söylenebilir. Neo-liberal düzen, 80’li yıllardan itibaren tüm dünyayı etkisi altına alan, sermayenin genişlemesine yönelik küresel ekonomik düzen olarak tanımlanabilir.

Kanun, gazete yöneticileri için yükseköğrenim zorunluluğu koymuştur.

İletişim sürecinde, iletişimin eksiksiz gerçekleşebilmesi için koşullardan biri de alıcının mesaja verdiği tepkinin kaynak tarafından öğrenilmesi anlamına gelen geribeslemedir. Bu ögenin var olmadığı durumlarda iletişimin tek yönlü olduğu söylenebilir. Dolayısıyla mesajın alınıp alınmadığını, derecesini, bu mesaja olan tepkiyi bilmek mümkün olmamaktadır. Diğer öğeler bir iletişimin oluşması için zorunlu ögeler iken beşinci öge olan geribesleme, etkili bir iletişim için olmazsa olmazdır.

80’ler Türkiye’sinde, sermayenin medyaya girişini iktisadi anlamda özendirecek çeşitli nedenler vardır. Medyayı gerektiği yerde bir silah olarak kullanıp bir güç sahibi olma, devletle ve sermayeyle yakın ilişki kurma, toplumu ve parayı yönlendirme, böylelikle itibar görme gibi temel önceliklerin yanı sıra, medyayı kendi holdingleri için bir reklam unsuru olarak görme, bu güç sayesinde çeşitli ihale ve kredilerde öncelik sağlama gibi pek çok bilinmeyen ayrıntı, bu dönemde sermayenin medya yatırımlarına bir ‘fırsat’ olarak bakmasına neden olmuştur.

Basın İş Kanununda “gazeteci” kavramı tanımlandığı hâlde, “işveren” kavramına ilişkin
bir tanımlama yapılmamış, kanunun gazetecilerin işverenleri hakkında da uygulanacağı
hükmü ile yetinilmiştir. Ancak işveren kavramına ilişkin bir tanımlamanın yapılmamış
olması, bir eksiklik sayılmaz. Zira Kanunda tanımlanan gazeteci kavramına bağlı olarak, iş ilişkisinin çalıştıran tarafı olarak işveren kavramı; “Bir iş sözleşmesine dayanarak
Türkiye’de yayınlanan gazete ve mevkutelerle haber ve fotoğraf ajanslarında veya radyo ve
televizyon kuruluşlarının haber birimlerinde ve her türlü fikir ve sanat işinde ücret karşılığı
gazeteci çalıştıran gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi” şeklinde tanımlanabilir (İnce, 1998;
Taşman, 1998; Şakar, 2002; Narmanlıoğlu, 1994,).

Yukarıda yapılan tanıma göre aşağıda değinilen üç koşula uygun şekilde gazeteci çalıştıranlar Basın İş Kanunu’na göre işveren sayılırlar. Bu şartlar şunlardır:
• Çalıştırdığı gazeteci ile iş ilişkisinin iş sözleşmesine dayanması
• Gazeteciyi çalıştırdığı işyerinin Kanunda öngörülen işyerlerinden olması,
• Gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olma.

Türkiye’de özel televizyonların karasal yayıncılık girişimleri açısından 1990 yılı milat olarak kabul edilmektedir. O dönemde Türkiye’de özel televizyon yayıncılığıyla ilgili yasal düzenlemeler bulunmadığı için ilk özel televizyon kanalı olan Magic Box şirketine ait Star 1 ilk yayınını yurtdışından yapmış, uydu üzerinden yapılan bu yayın Türkiye’de küçük çanak antenlerle izlenmiştir.

Osmanlı topraklarında yayımlanan Tercüman-ı Ahval ilk özel Türkçe gazete olarak kabul edilmektedir.

Tekelleşme, farklı medya sektörlerinde aynı grup veya şirket çıkarlarının birikmesini ifade etmektedir. Doğru cevap C'dir.

İlk yerel gazeteler, valinin yönetiminde, merkeze bağlı, resmî nitelikli gazetelerdir. Gazetelerin çalışanları da bu yapıya bağlı olarak devlet memurlarından oluşmuştur. Vilayet gazetelerinin temel amacı, İmparatorluğun çeşitli bölgelerinde başlamış olan ayrılıkçı akımlara karşı mücadele etmektir. Bir başka ifadeyle ilk yerel gazetelerin çıkışı, yönetimle ilgili sorunlardan kaynaklanmıştır. özgürlükçü bir ortam bulunmamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Televizyon yayını esnasında ekrana gönderilecek her tür yazı, grafik, altyazı gibi unsurlar KJ (Karakter Jeneratörü) adı verilen ve bilgisayar üzerinden işlem yapan bir cihazla yazılmaktadır. Özellikle haber bülteninin yayınından önce bu cihazı kullanmaktan sorumlu KJ operatörü, haberlere ait KJ (altyazı)’leri alır ve bilgisayara kaydeder. Haber yayını esnasında haberin görüntüsü girdiği anda KJ”si de bilgisayar vasıtasıyla yayına gönderilir ve aynı habere ait başka KJ’ler varsa zamanı geldikçe değiştirilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Komandit Şirket: (şahıs şirketi) (Madde 304-328): “Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya ortakların sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirket komandit şirkettir.” “Sorumluluğu sınırlı olmayan ortaklara komandite, sorumluluğu sınırlı olanlara komanditer denir.” “Komandite ortakların gerçek kişi olmaları gerekir. Tüzel kişiler ancak komanditer ortak olabilirler.” Kollektif şirket için uygulanan birçok kanun maddesi komandit şirketler için de geçerlidir. En az sermaye zorunluluğu yoktur.

Aydede

Medya sahibi olmak büyük sermaye sahiplerinin neden ilgisini çekmektedir? Sönmez (2003), büyük sermayenin medya sahibi olma amacını şu şekilde belirtmektedir:
1. Diğer sektörlerin erişemeyeceği ve elit (toplumun üst sınıfının) kesimin elinde bulundurması ile oluşan statü ya da toplumsal üstünlük farklılığı,
2. Kamuya hizmet etmesi (kamusal kullanım),
3. Medya sahipliğini elinde bulunduran sermaye sahibinin kamuoyunu etkileme, yönlendirme, yönetme fonksiyonuna sahip olması,
4. Medya dışında kalan iş alanlarındaki yatırımlarda kuvvetli olmak, rekabet avantajını diğerlerine göre büyük oranda ele geçirmek,
5. Uç fikri ve bilgiyi topluma ulaştırmak ve yansıtmak, popüler kültür vasıtasıyla rant sağlamak ve popüler kültürü paraya çevirmek,
6. İdeolojiler kurabilmek, geliştirebilmek ve istenen ideolojik alt yapıyı kurmak.

Doğru cevap C'dir. 

Türkiye’de ilk defa şehirlerarası naklen canlı yayın gerçekleştiren televizyon İzmir Televizyonu'dur. Doğru cevap C'dir.

Genel Müdürle birlikte 9 üyeden oluşan Yönetim Kurulu üyelerinin ikisi Bakanlar Kurulu tarafından atanmakta, dördü üniversiteler, konservatuvarlar, tiyatro ve operacılar tarafından seçilmektedir. İkisi Kurul tarafından TRT personeli içinden seçilirken Genel Müdür de Yönetim Kurulu’nun Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’na önerdiği adayın Bakanlar Kurulu’nda görüşülmesiyle atanmaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

I – II – III - IV

Tekelleşmenin en önemli sebebi artan maliyetlerdir. Artan maliyetlerin ancak büyük grupların ayakta kalabilmesini sağlaması hem satış açısından hem de elde ettikleri reklam gelirleri açısından diğer gazetelerle büyük grupların rekabet etmeleri oldukça zorlaştırmaktadır. Bu sistem, küçük basın işletmelerinin iflas etmelerini, el değiştirmelerini ya da büyük grupların hâkimiyetine girmeleri sonuçlarına yol açmıştır. Süregelen tekelleşme “Karacan, Simavi” gibi gazetecilikten gelen ailelerin hızla alandan çekilmesine yol açmıştır. İnternetten, telekomünikasyona, inşaattan finans ve turizme kadar geniş bir alanda faaliyet gösteren holdinglerin dikey, yatay ve çapraz tekelleşmeye dönük adımları alana yeni giriş koşullarını kolaylaştırmak yerine tam tersi ağırlaştırmıştır.

 I. Dünya Savaşı’ndan sonra özellikle telsiz iletişiminin önemli bir duruma gelmesi, birçok ticari şirketin radyo vericisi kurma isteğini ortaya çıkarmıştır. Doğru cevap A'dır.