Meslek Yasası ve Bağlı
Yönetmeliklerde Denetim Standartları
Meslek yasası ve ona bağlı yönetmeliklerde hem genel Kabul görmüş denetim standartları hem de denetim standartlarına paralel detaylara ilişkin açıklamalar bulunmaktadır. Bu maddeler yasa ve yönetmelikler içerisinde karışık biçimde yer almaktadır. Standartlarla ilgili en önemli yönetmelik 1990 yılında yayınlanan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esaslarına ilişkin yönetmeliktir.

E şıkkında yer alan ifade görüş kısmanda yer almaktadır. A,B,C,D de yer alan ifadeler bağımsız denetçinin finansal tabloların bağımsız denetimine ilişkin sorumlulukları kısmında yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

İşlem testleri, muhasebede yürütülen işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve/veya iç kontrol sisteminin gereklerine uygun olarak yürütülüp  yürütülmediğini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir.

Denetçi denetim faaliyetlerini tamamlama aşamasına, öncelikle gelecekte ortaya çıkma ihtimali olan önemli bir belirsizlik olup olmadığını araştırarak başlar.Gelecekte ortaya çıkma olasılığı olan belirsizlikten kasıt, denetim raporu yazılma tarihinde henüz kesinleşmemiş bir şarta bağlı borcun veya zararın olup olmadığının araştırılmasıdır. Şarta bağlı borç veya zarar, işletmenin herhangi bir kayıt hata ve hilesinden doğmayan,ancak üçüncü kişilerle işletme arasında henüz netleşmemiş olumsuz sonuç doğurabilecek belirsizliklerdir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Denetçinin hesap kalanlarının tözel testleri için örnekleme yaparken başlıca amacı, “defter değerini yanlış kabul riskini” kontrol etmektir. Yanlış kabulle, hesap kalanları önemli yanlış beyan içermesine rağmen, örneklem sonuçları denetçinin hesap kalanlarının önemli yanlışlık içermediğine inanmalarına neden olur. 

Uygunluk denetimi

Denetçi denetim raporunu yuvarlak ifadelerle yazamaz. Kesin olarak açıkça bir görüş
belirtmek zorundadır. Denetçi raporunda dört türde görüş belirtebilir. Bunlar:
• Olumlu görüş bildirme,
• Şartlı olumlu görüş bildirme,
• Olumsuz görüş bildirme,
• Görüş bildirmekten kaçınmadır.

Doğru Cevap C seçeneğidir.

• Denetim kanıtı elde etmek için kullanılan bir yöntemdir.
• Müşteri işletmenin iç kontrolü hakkında fikir sahibi olmak için kullanılır.
• Örneklemin temsili olabilmesi için yeterli büyüklükte olması gerekir.

Bu ifadelerin hepsi örnekleme için doğrudur.

GİRİŞ

Denetim sürecini kısaca tekrarlayacak olursak; müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi, denetimin planlanması, denetimin yürütülmesi ve denetim raporunun hazırlanması şeklindedir.

Yönetimin ve Üst Yönetimden Sorumlu Olanların Finansal Tablolara İlişkin Sorumlulukları: Bu bölümde işletme yönetiminin finansal tabloların TMS’lere uygun olarak hazırlanmasından, gerçeğe uygun bir biçimde sunumundan ve hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermeyecek şekilde hazırlanması için gerekli gördüğü iç kontrolden sorumlu olduğu belirtilir. Ayrıca bu bölümde, finansal tabloları hazırlarken yönetimin işletmenin sürekliliği esasını kullanmaktan ve finansal raporlama sürecinin gözetiminden sorumlu olduğu vurgulanmalıdır

Denetim riski = Doğal risk x Kontrol riski x Bulma riski

                       DTR = DR x KR x BR

                       DTR = 0,50 x 0,30 x 0,10

                       DTR = 0, 015

İç kontrolün diğer bir sınırlaması, oluşturulacak kontrollerde maliyet-kar dengesinin dikkate alınması zorunlu­luğudur. İç kontrol oluşturulurken, bir kontrol mekanizmasının yaratacağı faydanın maliyetini aşmaması gerekir. Eğer bir kontrol eyleminin faydası maliyetini aşıyor ise o kontrol eyleminin uygulanmasından vazgeçilir.

Kontrol çevresi

İÇ KONTROL KAVRAMI

Risk Değerleme

Risk doğuran iç faktörler ise şunlardır (Yılancı: 85):

• Bilgi sistemlerinin süreçlerindeki bir bo­zulma, işletmenin kontrol eylemlerini etki­leyebilir.
• Yeni işe alınan personelin niteliği, eğitim yöntemleri ve motivasyon, işletme içerisin­deki kontrol bilincinin düzeyini etkileyebilir.
• Yönetimin sorumluluklarındaki bir deği­şim, uygulanan kontrol (tarzını) biçimleri­ni etkileyebilir.
• İşletmenim eylemlerinin niteliği ve varlık­lara erişebilen işgören, kaynakların kötüye kullanılmasına ve hilelere neden olabilir.
  • Etkin olmayan bir yönetim kurulu veya denetim komitesi, hata ve hileler için fır­satlar sağlayabilir.

(Tip I Hata) İç kontrolün güvenilirliğinin yanlış ret riski: iç kontroller gerçekte etkin (güvenilir) olduğu halde denetçinin örneklem sonuçlarına dayanarak iç kontrollerin etkin olmadığı (güvenilir olmadığı) sonucuna varması riskidir. Bu durumda denetçi iç kontrole güvenmeyeceği için bu risk, düşük güven riski ve bu nedenle de kontrol riskini çok yüksek belirleyeceği için kontrol riskini yüksek belirleme riski olarak da ifade edilmektedir.

Diğer seçenekler işletme finansal tablo kalemleri yaklaşımıyla denetim alanlarına giren örneklerdir.

Yukarıdaki şekil göz önüne alındığında denetim amaçlarını gerçekleştirmek için denetçi, denetim testlerini uygular. Denetim testlerini yapabilmek için ise denetçiler, denetim yordamları adını verdiğimiz kanıt toplama yöntemlerini kullanırlar. Denetim yordamları aracılığıyla toplanan kanıtlar ise denetçinin finansal
tablolarla ilgili görüşüne temel oluşturacaktır. Son adım olarak denetçi görüşünü beyan edecektir. Bu anlatılanlara göre denetçinin görüş oluşturma süreci sırasıyla Denetim testleri - Denetim yordamları - Denetim kanıtları - Denetçi görüşü ile gerçekleşir. Buna göre Doğru Cevap B seçeneğidir.

Denetimin genel amaçları; gerçeklik, bütünlük, sahiplik, değerleme ve gidere dönüştürme ve tam açıklama olarak sıralanabilir. Bunlar arasında Tam açıklama; işletmenin finansal tabloları uygun bir sınıflandırma ve uygun açıklamalar yaparak sunduğu savıdır. Buna göre ticari mallar hesabının sadece satışa hazır mallardan oluştuğu, bunlar içinde değer düşüklüğüne uğramış veya satışa olanak vermeyecek durumda mallar bulunmadığı öne sürülmesi tam açıklama amacının konusu içerisinde yer almaktadır . Bu nedenle Doğru Cevap E seçeneği olur.

"Denetim testi için kaç kalem seçilmelidir?" sorusuna cevap arayan denetçi örneklem büyüklüğünü belirlemeye çalışmaktadır.

Hesap kalanlarının test edilmesinde ise denetçinin hedefinde hesapların kalanları vardır. İşletme tarafından finansal tablo ile ortaya konulan savların gerçeğe uygun ve doğru olup olmadığını belirlemek için her bir hesap kalanı ayrıntılı inceleme altına alınır. Bu tür testlere sadece tözel testlerin yürütülmesinde başvurulur.