Yanıt Açıklaması:

Doğu Türkistan Yazmaları: Yazmaların bu adla anılmasının sebebi Doğu Türkistan’ın çeşitli bölgelerinde bulunmasından dolayıdır. Bu yazmalar içinde hacim bakımından en önemlisi Irk Bitig’dir. 


Yanıt Açıklaması:

z’li konuşurlar için Çin kaynakları VI. yy’da, yani bugün için Türk diliyle yazılmış bilinen hiçbir belgenin bulunmadığı I. Köktürk Kağanlığı (552-630) döneminde, birtakım Budist ‘sutra’ların Türkçeye çevrildiğini haber veriyor.

Yanıt Açıklaması:

Julius Gyula Németh ise önceleri Türk ve Moğol akrabalığına şüphe ile bakarken daha sonra Altay dillerini dört devrede ele almıştır:

1. Soy akrabalığı
2. Karşılıklı Çuvaş-Moğol tesirleri devresi
3. Karşılıklı Türk-Moğol tesirleri devresi
4. Yakutça'nın Moğolca’dan ödünçlemelerde bulunduğu devir

Yanıt Açıklaması:

Altay dil teorisi; Türk, Moğol, Tunguz, Kore dilleri ve belki Japon dilinin genetik akrabalığı olduğunun düşünüldüğü teoridir.

Yanıt Açıklaması: Günümüze kadar ulaşmayan bu sutralar eğer biliniyor olsaydı, Türk dilinin bir basamak gerisi hakkında daha çok bilgimiz olurdu.

Yanıt Açıklaması:

Köktürklerden kalma en eski yazıt olan Bugut Yazıtı Sogd alfabesiyle ve Sogdça yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: İlk okunan Orhun yazıtları olan Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında 38 harf vardır. Bu harflerin 4’ü ünlüdür. a-e, ı-i, o-u ve ö-ü ünlü çiftleri tek bir işaretle gösterilir.Ünlü işaretlerinin her biri iki farklı ünlüyü gösterir, yani /a/ ve /e/, /ı/ ve/i/, /o/ ve /u/, /ö/ ve /ü/ ünlüleri yazıdan ayırt edilemez. Ünlülerin yazımındaki bu noksanlık, ünsüzler konusunda giderilmeye çalışılmıştır. Alfabede 10 ünsüzün art (kalın) ve ön (ince) olmak üzere iki biçimi bulunmaktadır.Bu durum a/e ve ı/i ünlülerinin yazıda ayırt edilmesini sağlarsa da o/u ve ö/ü ünlülerini ayırt etme olanağı yoktur. Örneğin, iki tane k ve l işareti vardır. Bunlardan k1 ve l1 kalın ünlülü, k2 ve l2 ise ince ünlülü hecelerde kullanılır. kal- eylemini yazmak için k1 ve l1, kel- için ise k2 ve l2’nin yazılması gerekeceği açıktır. Orhun alfabesinde 7 ünsüzde artlık-önlük (kalınlık-incelik) ayrımı yapılmamıştır yani bu ünsüzler nötr durumdadır. Soruluş biçimine göre doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Fiilden Fiil Yapım Ekleri,d-: Pekiştirme eki: to-d- ‘doymak’ (KT G8) < to- ’doymak’. (KT G8).;-gUr-: Ettirgen çatı eki: tir-gür- ‘diriltmek, canlandırmak’ (KT D29) < tir- ‘yaşamak’;-tUr-: Ettirgen çatı eki:kon-tur- ‘kondurmak, yerleştirmek’ (KT D11) < kon- ‘konmak, yerleşmek’ (KT G7) < ko- ‘koymak’. Biçiminde sıralndığından doğru seçenek B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kaynaklar, Türk adının ilk kez coğrafyacı Pomponius Mela'nın kaleme aldığı De situ orbis (Dünyanın Tasviri) adlı eserinde zikredilmiş olabileceğini belirtmektedir. Sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması:

Grønbech (1873-1948), çalışmasında (Der türkische Sprachbau, I, 1936, s. 10-14.) Türk dilini, yazılı ürünler vermeye başladığı Orhun Türkçesinden başlayarak üç döneme ayırmıştır:

1. Eski Türkçe: Orhun (Köktürk), Uygur.?
2. Orta Türkçe: Kaşgar (Karahanlı), Çağatay, Kuman, Eski Osmanlı.
3. Yeni Türkçe:
   a. Güney Türkçesi: Osmanlı, Azerî, Türkmen.?
   b. Batı Türkistan lehçeleri: Özbek, Hive.
   ?c. Doğu Türkçesi: Kaşgar, Kuça, Turfan, Komul, Tarançi.
   ?d. Kuzey Türkçesi: Koybal, Altay, Abakan, Soyon, Uryanhay.
   e. Kıpçak Türkçesi: Kırgız, Volga lehçeleri (Kazan vb.), Başkurt, Karayim.

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesi'nin ön damak ünsüzleri: g2, k2 n, y olduğundan sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması:

Strahlenberg, eserinde Kuzey Avrupa ve Sibirya arasında Ural-Altay kavimlerinin konuştuğu 32 dili “Tatar” adı altında toplamış ve bu dilleri konuşan halkların isimlerini vererek Tabula Polyglotta (=çok dilli tablo)’da altı gruba ayırmıştır.

Yanıt Açıklaması:

"Köktürk alfabesinin Thomsen tarafından 1893’te çözülüp okunuşundan sonra yazıtların üzerine ilk yayını yapan
Radloff'tur.

Yanıt Açıklaması:

Tunguzca Türkçe gibi Ural-Altay dil ailesinin Altay grubundandur. Bu nedenle diğer dillere göre Tunguzcanın Türkçeye daha fazla benzemesi beklenebilir.

Yanıt Açıklaması:

Günümüzde hâlen dil - lehçe ayrımının yapılamamasından ve yeryüzünün çeşitli yerlerinde yazıya geçirilmemiş, işlenmemiş dillerin bulunmasından dolayı dil sayısı netlik kazanmamıştır.

Yanıt Açıklaması: Titiz bir bilim adamı olarak çalışan Messerschmidt, araştırma gezisi sırasında günlük notlar tutar; levhalar düzenler, resim ve haritalar çizer. Bu notlarda, Sibirya’nın 18. yüzyıldaki durumunu inceler ve Yenisey Yazıtları hakkında ilk bilgiler burada verilir. Sonradan; Türkiye’de Türkoloji bilim dalının gelişmesinde öncü şahsiyetlerden biri olan Saadet Çağatay, Mes- serschmidt’in değerli eserinin Doğu Berlin’de 1962-1966 yılları arasında basılan ilk üç cildini « “D. G. Messerschmidt, Forschungsreise durch Sibirien 1720-1727. I. Cilt: 379 sayfa, 9 resim, 1 harita, 1962; II. Cilt: 270 sayfa, 10- 31 resim ve levhalar, 1964; III. Cilt: 274 sayfa, 8 resim ve levha, 1966, Akademie-Verlag, Berlin”, Türkoloji Dergisi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Enstitüsü, C. III, S. 1, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1968, s. 133-139 » künyeli makalesiyle tanıtmıştır. Ancak, Akademie-Verlag makalenin çıktığı yıl olan 1968’de IV. cildi, 1977’de ise son cildi yayımlayarak Messerschmidt’in eserini beş ciltlik bir takım hâlinde ilim âleminin istifadesine sunmuştur. Bu yüzden doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Orhun alfabesini, Küçük Asya alfabelerindenLikya ve Kayra alfabelerine benzetmiş ve bu alfabelerden çıkmış olabileceğini dile getirmiştir. Alfabeyi çözüme kavuşturan Thomsen (Inscriptions de l’Orkhon déchiffrées, Helsingfors 1896, s. 44 ve devamı), Donner’in söylediklerini kabul etmemiş, Köktürk yazısının kökeninin ya İran alfabesi aracılığı ile ya da doğrudan Arami alfabesi olduğunu belirtmiştir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İlk okunan Orhun yazıtları olan Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında 38 harf vardır. Bu harflerin 4’ü ünlüdür. a-e, ı-i, o-u ve ö-ü ünlü çiftleri tek bir işaretle gösterilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması:

Bu simge lt çift ünsüzünü göstermek için kullanılmaktadır.