Orhon Türkçesi Final 11. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
I. keli?ünüm
II. oglanım
III. agısı
IV. kunçuylarım
V. tarkat
Yukarıdaki sözcüklerin hangileri çokluk eki almıştır?
|
I, II, III |
|
I, II, IV |
|
I, II, IV, V |
|
I, II, III, IV, V |
|
II, IV, V |
Keli?ünüm, oğlanım, kunçuylarım ve tarkat sözcüklerinin çözümü şöyledir: keli?ünüm KT K9 ‘gelinlerim’ < kelin+gün ogl+an+ım BK K1 ‘oğullarım’ < ogul+an, kunçuy+lar+ım KT K9 ‘prenseslerim, kadınlarım’, tarkat KT G1 ‘tarkanlar’ < Tarkan. Agısı sözcüğünün çözümü ise şu şekildedir: agı+sı ‘ipekli kumaşları’. Bu sözcüğün üzerinde sadece III. tekil kişi iyelik eki olup herhangi bir çokluk eki yoktur.
2.Soru
Aşağıdaki cümlelerden hangisi Orta Türkçe dönemi için kullanılamaz?
|
Orta Türkçenin başladığı XIII. yy’da bir dünya sistemi kurmuş olan Moğolların yapmış olduğu istilâlar ile Türk dünyasının farklı yer ve zamanlarında yeni yazı dilleri ve bugünün bağımsız dil grupları oluşmuştur.
|
|
Orta Türkçe dönemi Türk dilinin dönemlendirmesinde o dili konuşanların kabul ettiği dinin esas alınışına göre ayırt edilmiştir.
|
|
XIII. yy’dan itibaren Türk dünyasının doğu kanadında ortaya çıkan Türk yazı dili yanında batı kanadında da yeni bir yazı dili daha kendini göstermiştir.
|
|
XIII. yy’da Doğu Türkçesi, Harezm ve Çağatay Türkçesi olarak gelişim göstermiştir.
|
|
Bu yy’da Batı Türkçesi, Eski Oğuz Türkçesi (=Eski Anadolu Türkçesi) ve Osmanlı Türkçesi şeklinde devam etmişti.
|
3.Soru
kör- “itaat etmek, ta^bi olmak” –ti İfadesinde, aşağıdaki eklerden hangisi kullanılmıştır?
kör- “itaat etmek, ta^bi olmak” –ti İfadesinde, aşağıdaki eklerden hangisi kullanılmıştır?
|
1. tekil kişi iyelik eki |
|
1. tekil kişi belirli geçmiş zaman |
|
3. tekil kişi iyelik eki |
|
3. tekil kişi belirli geçmiş zaman |
|
belirtme durumu eki |
kör- “itaat etmek, ta^bi olmak” –ti (3. tekil kişi belirli geçmiş zaman)
4.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Gelecekte mutlak olarak yapılacak veya olacak eylemlerle kullanılan ve İyelik kökenli kişi ekleri ile çekimlenen 2. tekil kişi çekimine örnek olarak verilebilir?
|
Türük bodun ölsikiŋ |
|
Kaltaçı biz |
|
Biligsiz kagan olurmış erinç |
|
Yok kışalım |
|
Yorımazun |
sIk Ekli Gelecek Zaman / Gelecekte mutlak olarak yapılacak veya olacak eylemlerle kullanılır. İyelik kökenli kişi ekleri ile çekimlenir. 2. tekil kişi çekimine örnekler vardır:türük bodun öl-sik-iŋ “Türk halkı öleceksin!” BK K5 - 2.3. Gelecek Zaman Çekimleri 2.3.1. -DAçI Ekli Gelecek Zaman Zamir kökenli kişi ekleri ile çekimlenir. 1.çoğul kişi / -DaçI Biz/ kal-taçı biz ‘kalacağız’ T 13 / Geçmiş Zamanın olumsuzu -mA-mIş şeklinde değil de –mAdUk şeklinde çekimlenmektedir. biligsiz kagan olurmış erinç / Emir Kipi Çekimi- 1. çoğul kişi- -(A)lIm- yok kışalım‘yok edelim’ T 11 - Emir Kipi Çekimi- 3. tekil kişi- -zU(n) /-çUn yorıma-zun‘yürümesin, ilerlemesin’ T 11,
5.Soru
I. tün udısıkım kelmedi küntüz olursıkım kelmedi
II. yazın tatabı tapa süledim
III. illig bodun ertim ilim amtı kanı
IV. edgüti eşid katıgdı tı?la
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde ya da hangilerinde tarz zarfı kullanılmıştır?
|
I, II, III, IV |
|
I |
|
I, II, III |
|
II, III, IV |
|
IV |
tün udısıkım kelmedi küntüz olursıkım kelmedi “gece uyuyacağım gelmedi, gündüz oturacağım gelmedi”, yazın tatabı tapa süledim “ilkbaharda Tatabılara doğru sefer ettim”, illig bodun ertim ilim amtı kanı “devleti olan halk idim, devletim şimdi nerede?” cümlelerinde zaman zarfları kullanılmıştır. edgüti eşid katıgdı tı?la “iyice işit, sıkıca dinle” cümlesinde ise iyice ve sıkıca biçiminde iki adet tarz zarfı kullanılmıştır.
6.Soru
türük bodun ölüreyin cümlesinin eylemindeki ekler aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla ve doğru olarak verilmiştir?
|
Ettirgenlik eki, 1. tekil kişi emir eki |
|
Geniş zaman eki, 1. tekil kişi eki |
|
Sıfat-fiil eki, . 3 tekil kişi iyelik eki |
|
Ettirgenlik eki, 2. tekil kişi emir eki |
|
Geniş zaman eki, 3. tekil kişi eki |
Sorudaki türük bodun ölüreyin cümlesinin eylemi “ölüreyin”dir.
ölür- “öldürmek” < öl- “ölmek” –ür “öldürmek” [ettirgenlik eki] –eyin [1. tekil kişi emir eki]
7.Soru
Hangi zarf-fiil eki, bugünkü Türkçede –(y)IncAyA kadar ekinin görevini üstlenmiştir?
|
-gInçA zarf-fiil eki, |
|
-çA zarf-fiil eki |
|
-mAtI(n) zarf-fiil eki, |
|
erkli “iken” zarfı, |
|
-gAlI zarf-fiil eki |
-gInçA zarf-fiil eki, bugünkü Türkçede –(y)IncAyA kadar ekinin görevini üstlenmiştir yani asıl eylemin gerçekleşmesi için geçecek zaman sınırını belirtir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.
8.Soru
Orhun yazıtlarında hangi sayıdan sonraki sayılara artukı ‘fazlası, artı’ sözcüğü getirilmiştir?
|
40 |
|
30 |
|
46 |
|
25 |
|
50 |
Orhun yazıtlarında 30’dan sonraki sayılar artukı ‘fazlası, artı’ sözcüğü getirilerek de yapılmıştır
9.Soru
Róna-Tas, Türk dilini dönemlendirme çalışmasında aşağıdakilerden hangisini, "Geç Eski Türkçe" döneminin üçüncü alt grubunda değerlendirmiştir?
|
Ana Türkçe
|
|
Karahanlı Türkçesi
|
|
Orhun Türkçesi
|
|
Uygur Türkçesi
|
|
Harezm Türkçesi
|
10.Soru
Aşağıdaki Köl Tigin yazıtının güney yüzünde geçen kelimelerden hangisinin çözümlemesi yanlış verilmiştir?
|
Öd "zaman" +ke [yönelme durum eki] |
|
Eşid- "işitmek" -gil [2. tekil kişi emir kipi] |
|
İni(y) "kız kardeş" +gün [çokluk eki] +üm [1. tekil kişi iyelik eki] |
|
Sab "söz" +ım [1. tekil kişi iyelik eki] +(ı)n [belirtme durum eki] |
|
Olur- "oturmak" -tum [1. tekil kişi belirli geçmiş zaman] |
İni(y) C şeçeneğinde geçtiği gibi "kız kardeş" değil "erkek kardeş" dermektir. Bu nedenle de aradığımız yanlış C seçeneğindedir.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde olumsuz çekimlenmiş fiil yoktur?
|
yok boltı |
|
açsar tosık ömezsen |
|
tegmeçi men |
|
bu yolun yorısar yaramaçı |
|
yorımazun |
Geniş zamanın olumsuzu -mAz eki ile yapılır. Geniş zamanın olumsuzu dışı nda diğ er zaman çekimlerinin olumsuzu fiil kök ve gövdelerine -mA eki getirilerek yapılır.
12.Soru
Grønbech'in çalışmasında Karahanlı Türkçesi hangi dönemde yer alır?
|
Eski Türkçe |
|
Yeni Türkçe |
|
Orta Türkçe |
|
En Eski Türkçe |
|
Ana altayca |
Grønbech (1873-1948), çalışmasında (Der türkische Sprachbau, I, 1936, s.10-14.) Türk dilini, yazılı ürünler vermeye başladığı Orhun Türkçesinden başlayarak üç döneme ayırmıştır:
1. Eski Türkçe: Orhun (Köktürk), Uygur.
2. Orta Türkçe: Kaşgar (Karahanlı), Çağatay, Kuman, Eski Osmanlı.
3.Yeni Türkçe:...
13.Soru
Aşağıdaki Köl Tigin yazıtının güney yüzünde geçen kelimelerden hangisinin çözümlemesi yanlış verilmiştir?
|
bir(i) “güney” +(y)e [yönelme durumu eki] |
|
bodun “ulus, halk” +(u)m [1. tekil kişi iyelik eki] |
|
uguş “soy-sop” +(u)m [1. tekil kişi iyelik eki] |
|
ulayu “ve” < ul “temel, esas” +a “ulamak, eklemek” [fiilden fiil yapım eki] -(y)u [kalıplaşmış zarf-fiil eki] |
|
biriki “birleşik” < bir “bir (1)” +ik “birikmek” [isimden fiil yapım eki] –i [kalıplaşmış –yapım eki görevini üstlenmiş- zarf-fiil eki] |
D şıkkındaki +a "fiilden fiil yapım eki" değil "isimden fiil yapım eki"dir. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.
14.Soru
Hangisi Türk dillerinden biri değildir?
|
Moğolca |
|
Türkmence |
|
Kırgızca |
|
Yakutça |
|
Çuvaşça |
Yeni Türkçe döneminde bugünkü Türk dil ve lehçeleri ortaya çıkmıştır. Bunlar, Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmence, Özbekçe, Kazakça, Kırgızca, Yakutça, Çuvaşça gibi dillerdir.Türk dillerinin bugün kendine has gramer özellikleri vardır ve bunlar edebî eserler veren yazı dilleri hâline gelmişlerdir.
15.Soru
"yagı bolup itinü yaratunu umadu?k yana içikmiş" cümlesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
|
+(i)k isimden fiil yapım ekidir. |
|
yan- “dönmek” anlamına gelmektedir. |
|
–(u)n dönüşlülük ekidir. |
|
–ü sıfat-fiil ekidir. |
|
it- “düzenlemek” anlamına gelmektedir. |
itin- “kendini düzene sokmak” < it- “düzenlemek” –(i)n [dönüşlülük eki] –ü [zarf-fiil eki]
yaratun- “örgütlenmek” < yarat- “yapmak, düzenlemek” –(u)n [dönüşlülük eki] –u [zarf fiil eki]
u-- “yapabilmek, muktedir olmak, gücü yetebilmek” (yeterlilik fiili) –ma [olumsuzluk eki] –duk [olumsuz tabanlarda 1. çoğul kişi belirsiz geçmiş zaman eki: itinü yaratunu umaduk “kendini düzene sokup örgütlenememiş”]
yana “yine, yeniden, tekrar” < yan- “dönmek” –a [kalıplaşmış zarf-fiil eki]
içik- “bağımlı olmak” < iç “iç” +(i)k [isimden fiil yapım eki] –miş [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman]
Bu bilgiler ışığında doğru cevabın D şıkkı olduğu anlaşılacaktır.
16.Soru
"ilgerü kün tugsıkka birigerü kün ortusı?aru k?uurıgaru kün batsı?kı?a yırıgaru tün ortusı?aru anta içreki bodun k?oop ma?a körür" ifadesinde "tugsıkka" ve "batsı?kı?a" sözcüklerindeki ekler aşağıdakilerden hangisinde sırayla ve doğru olarak verilmiştir?
|
Gelecek zaman sıfat-fiil eki / yönelme durumu eki / gelecek zaman sıfat-fiil eki / 2. tekil kişi iyelik eki / zamir n'si / çıkma durumu eki |
|
Gelecek zaman sıfat-fiil eki / bulunma durumu eki / şimdiki zaman sıfat-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / zamir n'si / yönelme durumu eki |
|
Gelecek zaman sıfat-fiil eki / yönelme durumu eki / gelecek zaman sıfat-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / zamir n'si / yönelme durumu eki |
|
Gelecek zaman zarf-fiil eki / yönelme durumu eki / geçmiş zaman sıfat-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / zamir n'si / yönelme durumu eki |
|
Gelecek zaman zarf-fiil eki / bulunma durumu eki / gelecek zaman sıfat-fiil eki / 3. tekil kişi iyelik eki / zamir n'si / yönelme durumu eki |
tug- “doğmak” –sık [gelecek zaman sıfat-fiil eki] +ka [yönelme durumu eki]
bat- “batmak” –sık [gelecek zaman sıfat-fiil eki] +ı?a < +ınga < +ınka +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +n+ [zamir n’si] +ka [yönelme durumu eki]
Bu çözümlemelerden yola çıkarsak doğru cevabın C şıkkı olduğu anlaşılacaktır.
17.Soru
"bunça ?işig küçüg birtü?kgerü sakınmatı türü?k bodun ölüreyin urugsıratayin tir ermiş" cümlesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
|
+(i)g belirtme durumu ekidir. |
|
sak “düşünen, tedbirli” anlamına gelmektedir. |
|
–tük sıfat-fiil ekidir. |
|
–ür ettirgenlik ekidir. |
|
urug “aile” anlamına gelmektedir. |
iş “iş” +(i)g [belirtme durumu eki]
küç “güç, kuvvet” +(ü)g [belirtme durumu eki]
bir- “vermek” –tük [sıfat-fiil eki] +gerü [yön gösterme eki]
sakın- “düşünmek” < sa- “hesap etmek, saymak” –k “düşünen, tedbirli” [fiilden isim yapım eki] +ı [isimden fiil yapım eki] –n [dönüşlülük eki] –matı [olumsuz zarf-fiil eki]
ölür- “öldürmek” < öl- “ölmek” –ür “öldürmek” [ettirgenlik eki] –eyin [1. tekil kişi emir eki]
urugsırat- “nesilsiz bırakmak” < urug “kabile” +sıra “çocuksuz bırakmak” [isimden fiil yapım eki] –t [ettirgenlik eki] –ayın [1. tekil kişi emir eki]
Yukarıdaki bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın E şıkkı olduğu anlaşılacaktır.
18.Soru
"kimke ilig kazganur men" ifadesinde "kazganur men" sözcüklerinde aşağıdaki eklerden hangisi kullanılmıştır?
|
1. tekil kişi geniş zaman eki |
|
1. tekil kişi iyelik eki |
|
1. tekil kişi belirli geçmiş zaman |
|
1. tekil kişi emir eki |
|
1. tekil şahıs zamiri |
kazgan- “kazanmak” –ur men [1. tekil kişi geniş zaman]
Bu çözümlemeden de anlaşılacağı üzere doğru cevap A şıkkıdır.
19.Soru
"Ulug" sözcüğündeki ekler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
|
3.tekil kişi, iyelik eki |
|
3.tekil kişi, belirtme durumu |
|
Belirtme durum eki |
|
İsimden isim, iyelik eki |
|
3.tekil kişi, geniş zaman rivayeti |
Ulug sözcüğündeki ek 3.Tekil kişi iyelik ekidir.
20.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde topluluk sayısı kullanılmıştır?
|
törtünç |
|
eŋ ilk |
|
ekinti |
|
üçegün |
|
bir yegirminç |
Orhun Türkçesinde topluluk sayıları +AgU(n) eki ile yapılır.
üçegün (< üç+egün) kabışıp sülelim “(biz) üçümüz birleşip ordu sevk edelim”
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ